دلایل اصرار عربستان بر ساخت سلاح هسته‌ای در رقابت با ایران

میدل ایست نیوز: تلاش‌های ایران در توسعه توانایی‌های هسته‌ای خود، چالشی برای عربستان شکل داده و ریاض در رقابت شدید خود با تهران، بر دستیابی به سلاح هسته‌ای و عدم اجازه به ایجاد هرگونه تغییر در توازن قدرت در منطقه اصرار دارد.

هر گونه تهدید هسته‌ای احتمالی در منطقه، بر ثبات بازار نفت و اقتصاد جهانی به ویژه عربستان که بزرگترین صادرکننده نفت جهان است، تاثیر می گذارد.

مواضع و اظهارات روشن مقامات عربستان بر تمایل این کشور به توسعه توانایی هسته‌ای در صورت انجام آن توسط کشور همسایه یعنی ایران تاکید دارد.

تاکیدات عربستان درباره اصرارش بر دستیابی به سلاح هسته‌ای در صورت رسیدن ایران به آن، از سوی عالی‌ترین مقامات سیاسی این کشور است.

چند روز پیش محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان در گفت و گو با فاکس نیوز گفت: اگر ایران به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند ما نیز باید به آن دست یابیم.

وی در این گفت و گو افزود: هر کشوری که از سلاح هسته‌ای استفاده کند با همه کشورهای جهان در جنگ خواهد بود و جهان دیگر تحمل یک هیروشیمای جدید را ندارد.

بن سلمان با بیان اینکه «سلاح هسته‌ای فایده‌ای ندارد چرا که کاربرد آن ناممکن است» گفت: ما نسبت به دستیابی هر کشوری به سلاح هسته‌ای نگران هستیم.

سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه در واکنش به اظهارات ولیعهد عربستان در خصوص ایران و امکان دستیابی این کشور به سلاح هسته‌ای گفت: این اظهارات بر حقیقت روشنی تاکید دارد و آن این است که هیچ‌کس نمی‌خواهد کشور هسته‌ای جدیدی بر روی زمین ظهور کند.

سخنان اخیر بن سلمان جدید نبود؛ وی سال 2018 نیز در مصاحبه با شبکه CBS امریکا گفته بود چنانچه ایران سلاح هسته‌ای بسازد، عربستان نیز در سریع‌ترین زمان همین کار را خواهد کرد.

مسابقه هسته‌ای

محجوب الزویری، مدیر مرکز مطالعات منطقه در دانشگاه قطر، درباره اصرار عربستان بر داشتن سلاح هسته‌ای در صورت در اختیار داشتن آن توسط ایران، گفت: این بحث‌ها جدید نیست و ریشه آن به سال 2015 برمی‌گردد.

وی خاطرنشان کرد که برنامه هسته‌ای عربستان در واقع از سال 2010 آغاز شد.

الزویری افزود: عربستان برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز خود را با هدف ساخت بیش از 16 رآکتور هسته‌ای برای مقاصد صلح‌آمیز آغاز کرده است.

وی ادامه داد: عربستان می گوید که اگر جامعه جهانی بپذیرد که ایران سلاح هسته‌ای داشته باشد، واضح است که این اصل پذیرفته شده؛ بنابراین باید این ایده را پذیرفت که کشور دیگری مانند عربستان نیز ممکن است دارنده سلاح هسته‌ای باشد.

الزویری معتقد است که ممانعت از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای، تنها راه برای جلوگیری از مسابقه هسته‌ای در منطقه است.

وی افزود: تاکیدات مکرر عربستان مبنی بر داشتن سلاح هسته‌ای، با هدف ایجاد انگیزه در جامعه جهانی برای اتخاذ مواضع قاطعانه‌تر در قبال توانمندی‌های هسته‌ای ایران است.

این پژوهشگر دانشگاه قطر ادامه داد: زمزمه‌هایی هست که می گوید ممکن است عربستان با کمک پاکستان و چین به دنبال دستیابی به سلاح هسته‌ای باشد.

وی اظهار داشت: هدف از این امر، ارسال پیامی روشن به جامعه بین المللی است که اگر با موضوع هسته‌ای ایران به طور جدی برخورد نشود، ممکن است عربستان نیز همین مسیر را طی کند.

الزویری در پایان سخنان خود گفت: کشورهایی مانند چین و روسیه در حمایت از عربستان در این زمینه هیچ گونه قید و شرطی ندارند.

تاریخچه هسته‌ای عربستان

اولین گام های عربستان به سمت انرژی هسته‌ای در سال 2010 آغاز شد. در این سال دولت عربستان از تاسیس شهر ملک عبدالله برای انرژی های اتمی و تجدیدپذیر با هدف تضمین آینده پایدار انرژی در این کشور و افزودن انرژی اتمی و انرژی تجدیدپذیر به منابع انرژی مورد تایید خود خبر داد.

این آینده نگری های عربستان تا اواسط سال 2016 به قوت خود باقی بود. سپس این کشور صاحب یک شتاب دهنده 3 مگا ولتی تانگیترون و یک شتاب دهنده Ion Light با توان 350 کیلو ولت شد که در دانشگاه نفت و مواد معدنی ملک فهد هستند و فعالیت آنها محدود به آزمایشات هسته‌ای فیزیکی است.

در سال 2017، آکادمی ملی هسته‌ای چین یادداشت تفاهمی با سازمان زمین شناسی عربستان امضا کرد. این کار با هدف انجام بررسی ذخایر اورانیوم و به دنبال آن، همکاری عربستان و چین در اکتشاف اورانیوم در هشت محوطه در عربستان انجام شد.

در نوامبر 2018، محمد بن سلمان، ولیعهد فعلی عربستان، نخستین رآکتور هسته‌ای تحقیقاتی کم مصرف را در این کشور افتتاح کرد.

در اواخر سال 2022، عربستان مناقصه‌ای را برای ساخت نخستین نیروگاه هسته ای متشکل از دو واحد تولید برق اعلام کرد که بخشی از برنامه‌های این کشور برای تولید برق از انرژی هسته‌ای با رسیدن به 17 گیگاوات انرژی هسته‌ای تا سال 2040 است.

در 25 سپتامبر 2023، عبدالعزیز بن سلمان، وزیر نیروی عربستان تاکید کرد که کشورش در حال کار بر روی پروژه‌ای برای ساخت نخستین نیروگاه هسته‌ای برای انرژی صلح‌آمیز است.

پرونده هسته ای ایران

از سوی دیگر اما، ایران برنامه هسته‌ای خود را در دهه 1970 با کمک خارجی آغاز کرد. اما پس از انقلاب این کشور در سال 1979، این برنامه برای مدتی متوقف شد.

در حال حاضر ایران برنامه هسته‌ای خود را از سر گرفته و این موضوع نگرانی کشورهای غربی، عربی و اسرائیل را برانگیخته است.

در سال 2015 توافق هسته‌ای بین ایران و گروه کشورهای موسوم به 1+5 امضا شد که هدف از آن، محدود کردن فعالیت های هسته‌ای ایران در ازای لغو تحریم های اقتصادی علیه این کشور بود.

واشنگتن در سال 2018 و در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ، به طور یکجانبه از این توافق خارج شد و این امر موجب شد تا ایران غنی‌سازی اورانیوم را تسریع بخشد.

گفتنی است تولید سلاح هسته‌ای مستلزم مجموعه ای از مراحل پیچیده است. از جمله غنی‌سازی اورانیوم، طراحی سلاح و ساخت ابزاری برای پرتاب آن. ایران در دوره اخیر در برخی از این مراحل پیشرفت کرده، اما به مرحله ای نرسیده که بتواند سلاح هسته‌ای آماده برای استفاده بسازد.

آوریل هاینز، مدیر اطلاعات ملی امریکا، مارس گذشته در رابطه با آخرین تلاش های ایران برای تولید سلاح هسته‌ای گفت: ایران سرعت برنامه هسته‌ای خود را افزایش داده و فعالیت های تحقیق و توسعه ای انجام داده که این کشور را به تولید مواد مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته‌ای نزدیک می کند.

طبق یک گزارش اطلاعاتی امریکا، هاینز در جلسه استماع کمیته اطلاعات سنای امریکا اظهار داشت که تهران به افزایش اندازه و سطح ذخایر اورانیوم خود، فراتر از توافق هسته ای ادامه می دهد. وی هشدار داد که ایران به طور خطرناکی به ساخت سلاح هسته ای نزدیک شده است.

بر اساس این گزارش، در صورت عدم کاهش تحریم‌ها علیه ایران، مقامات این کشور احتمالا غنی‌سازی 90 درصدی اورانیوم را بررسی خواهند کرد.