میدل ایست نیوز: ماه رمضان در میان مردم عراق آداب و رسوم خاصی دارد و هر ساله احیا می شود، هرچند برخی از آنها با کاهش اقبال و برخی دیگر با افزایش مواجه بوده است، به خصوص که این آداب و رسوم موروثی است و بین نسل ها منتقل می شود.
«سحور، سحور، بیدار شو روزه دار» با این جملات «المسحرجی» یا «ابو طبیله» (طبل زن) قبل از آغاز روزه در کوچه‌های شهرها می چرخد. معمولاً یک مرد جوانی طبل بزرگی را حمل می‌کرد تا شهروندان را بیدار کند تا از خوردن سحری جا نمانند، اما این سنت از تأثیر فناوری‌های نوین در امان نمانده است.
به گزارش «العالم الجدید» ابوعلی (51) که در منطقه البیاع در غرب بغداد زندگی می کند، درباره تأثیر فناوری بر آداب و سنن در ماه رمضان توضیح می دهد: «آداب مسحرچی در چند سال گذشته بسیار تغییر کرده است، زیرا این وظیفه به یکی از مردان سرشناس منطقه محول شده است که از طبل و عبارات رایجی استفاده می کرده است که نشان دهنده رسیدن وقت خوردن سحری در ماه رمضان است».
وی می‌افزاید: آداب و رسومی که مسحرچی انجام می دهد، گاه کوبیدن درب خانه های منطقه در صورت عدم مشاهده چراغ روشن در این خانه ها بود و در چند نوبت اهالی مناطق از وی دعوت می کردند تا با آنها سحری بخورد، اما امروز کار دست جوان‌ترها افتاده که برای بیدار کردن مردم از دف و طبل‌هایی با صدای بلند استفاده می‌کنند و این چندان خوشایند نیست و بزرگ‌ترها را کلافه می‌کند و کودکان را می‌ترساند.
ابوعلی ادامه می دهد: «امروز دیگر شهروندان به مسحرجی نیازی ندارند، به ویژه با پیشرفت فناوری، زیرا تنظیم زنگ تلفن همراه جایگزین هر وسیله دیگری برای اطلاع از زمان سحری می شود».
«المسحرچی» در عراق از چندین روش برای بیدار کردن مردم استفاده می کند، از جمله طبل، کوبیدن درها، صدا زدن یا به صدا درآوردن زنگ. زنگ مخصوصی که شبیه صدای زنگ دوچرخه بود هم در دهه‌های گذشته برای این کار استفاده می‌شد.
تبادل افطار
ماه رمضان در عراق با آداب و رسوم و سنت های موروثی همراه است، اگرچه در سال های اخیر کم‌وبیش کاهش یافته است، اما هنوز هم گروهی از شهروندان در طول ماه رمضان غذاها و دستور العمل های ماه رمضان را برای هم می‌فرستند. همچنین هر خانه مقداری از غذای افطار خود را به خانه های همسایه می‌فرستد، سنتی که نشان دهنده تقویت روحیه مشارکت و تحکیم روابط و تعاملات اجتماعی بین مردم است.
اقبال محمد معلم بازنشسته در این باره توضیح می‌دهد: ماه رمضان سرشار از آداب و رسوم و سنت هایی است که از پدرانمان به ارث برده ایم و این آداب و رسوم تا به امروز هنوز پابرجاست هرچند تغییرات اجتماعی بسیاری به‌ویژه در سال‌های اخیر در عراق رخ داده است.
او می افزاید: «مهم ترین سنت ماه مبارک رمضان این است که خانواده های عراقی هر روز وعده های افطار را با همدیگر مبادله می‌کنند، به خصوص که به صورت سنتی همیشه برای سفره افطار چند مدل غذا تهیه می‌شود. فرستادن یک سینی غذا برای همسایه ها کاری است که خانم های خانه‌دار به دقت آن را مدیریت می‌کنند.»
محمد توضیح می‌دهد: «در سال‌های اخیر، این رسم تا حدودی برافتاده است، اما من همچنان هر ماه رمضان یک سینی کوچک از سفره افطارمان برای همسایگانم یا یکی از خانواده‌های نیازمند منطقه می‌فرستم».
عباس الجبوری، پژوهشگر اجتماعی تأیید می کند که «روابط اجتماعی، آداب و رسومی که در ماه رمضان رخ می دهد، سال هاست که ادامه دارد، زیرا موجب افزایش پیوند خویشاوندی بین خانواده ها می‌شود».
وی در ادامه گفت: در ماه رمضان مرسوم است که خانواده ها و همسایگان با هم عیادت می کنند و این آداب و رسوم را موجب گسترش محبت، صمیمیت و همکاری بین مردم توصیف کرد.
به گفته الجبوری، شرایطی که عراق از سر گذراند بسیار سخت است، بحران هایی که جامعه از سر گذراند، علاوه بر ورود شبکه های اجتماعی به خانه های عراقی، همگی باعث کاهش ارتباطات خانواده ها شد و شاید تقریباً این آداب و رسوم را در میان قشر بزرگی از جامعه قطع کرد.»
گل یا پوچ
یکی از آداب و رسوم ماه مبارک رمضان بازی سنتی «گل یا پوچ» است که برای عراقی ها اعم از بازیکن و هوادار جذاب است و در محله ها و قهوه خانه های پرطرفدار انجام می شود، اگرچه تاریخچه این بازی نامعلوم است، اما کارشناسان معتقدند که این بازی در درجه اول بر «قیافه‌شناسی» متکی است.
در بازی «گل یا پوچ» دو تیم با تعداد بازیکنان مساوی وجود دارد که تعداد آنها ممکن است به صد نفر برای هر تیم برسد، یک تیم حلقه ای را در مشت یک یا چند از اعضای خود پنهان می‌کند و تیم مقابل تلاشی طولانی را برای کشف حلقه و قاپیدن آغاز می کند.
احمد صلاح (29 ساله) ساکن منطقه البلدیات در شرق بغداد، پایتخت، تأکید می‌کند که بازیکنان گل یا پوچ در مناطق مختلف پایتخت در انتظار ماه رمضان برای ازسرگیری بازی هستند.
او می افزاید: بازی در میان تعدادی از دوستان در پیاده رو کوچه ها یا کافه های پرطرفدار شروع می‌شود و گاه شامل هدیه و جام نمادین برای تیم برنده می شود.
وی خاطرنشان کرد: جوانان هر سال انتظار چنین فضایی را دارند چرا که در این ماه به دلیل شور و نشاط و رقابتی که بین دو تیم وجود دارد، روحیه و فضای متفاوتی حاکم می‌شود.
طی چند سال گذشته با تشکیل لیگ تخصصی با حمایت شبکه های ماهواره ای و راه اندازی تیم های پرطرفدار اقبال مضاعفی به «گل یا پوچ» دیده می‌شود.
ماجینه
«ماجینه، ای ماجینه، کیسه را باز کن و به ما بده.» جمله‌ای که کودکان در نیمه ماه رمضان در مناطق گوناگون عراق و دیگر کشورهای منطقه تکرار می کنند تا از ساکنان خانه‌ها و عابران شیرینی یا پول یا هر هدیه‌ای دریافت کنند.
ابومحمد (53 ساله) ساکن بصره توضیح می‌دهد: پس از اتمام صبحانه، تعداد زیادی از کودکان با لباس‌های رنگارنگ به ویژه در مناطق شلوغ و سنتی بیرون می آیند و آوازی مخصوص می‌خوانند و برای جمع آوری هرچه بیشتر شیرینی و کادو از همسایه رقابت می‌کنند.
وی تأکید می کند: اما این سنت در بسیاری از مناطق کشور شروع به از بین رفتن کرده است و عملا جز در نواحی قدیمی‌تر بصره دیده نمی‌شود.
به گفته ابومحمد اخیراً اینفلوئنسرها و فعالان شبکه‌های اجتماعی با برپایی ضیافت افطاری در میان خود و برپایی میهمانی‌های رمضانی تلاش می‌کنند تا همه آداب و رسوم شناخته شده در ماه رمضان را احیا کنند.
