میدل ایست نیوز: گذرگاه‌ها منبع اصلی تامین مالی طرف‌های نظامی مسلط بر اراضی سوریه، اعم از حکومت یا قسد نظام سوریه یا گروه‌های معارضی به شمار می‌رود که بر گذرگاه‌های داخلی سیطره دارند.
به گزارش العربی الجدید، اطلاعات واصله از شمال غربی سوریه درباره رویکرد بازگشایی گذرگاه تجاری «ابوالزندین» (معروف به گذرگاه الباب) حد فاصل مناطق تحت سیطره گروه‌های معارض سوری که تحت حمایت ترکیه هستند و مناطق تحت سیطره حکومت سوریه، بار دیگر سبب شد تا نگاه‌ها به گذرگاه‌های سوریه و نقش اقتصادی و نیز مالی آن دوخته شود، گذرگاه‌هایی که تحت سیطره طرف‌های مختلف نزاع و درگیری در این کشور قرار دارد.
منابعی در گروه معارض موسوم به «ارتش ملی سوریه» از برگزاری نشست میان افسران ترکیه‌ای و روسی در هفته گذاشته در این گذرگاه واقع در حومه شهر الباب در محدوده موسوم به منطقه سپر فرات پرده برداشتند.
این منابع گفتند که هدف از برگزاری این نشست، بازگشایی گذرگاه ابوالزندین با هدف بهره برداری از بزرگراه الحسکه – لاذقیه معروف به جاده «ام۴» است. این بزرگراه از ادلب، حلب و الرقه هم عبور می‌کند. همچنین موضوع امکان ورود گشتی‌های روسیه به این جاده پس از بهره برداری از آن بررسی شده است به خصوص که روسیه تمایل به راه‌اندازی گشتی‌های خود در این جاده برای کنترل دائمی آن دارد.
هفته گذشته، مناطق تحت سلطه معارضان سوری در شمال حلب شاهد اعتراضات مردمی پس از اطلاعاتی مبنی بر تصمیم برای ورود گشتی روسیه از گذرگاه ابوالزندین به مناطق تحت سیطره معارضان به همراه یک هیات سازمان ملل از طریق توافق با ترکیه بود، اما این گشتی به سبب تشدید اعتراضات وارد نشد. این در حالی است که فعالان در این منطقه، این گام را سنجش آزمایی از سوی مقامات ترکیه برای بررسی امکان شرکت دادن گشتی‌های روسیه در مأموریت‌های کنترل در داخل مناطق تحت سیطره معارضان سوری قلمداد کرده‌اند.
این در حالی است که منابع میدانی گفتند که ادعای ورود روس‌ها به همراه هیاتی از سازمان ملل صحت ندارد و با وجود اینکه گروه معارض «ارتش ملی سوریه» هم‌پیمان ترکیه است، برخی گروه‌ها مانع مشارکت روسیه در موضوعی شدند که مربوط به مناطق تحت سیطره معارضان است.
مهم‌ترین گروه‌های معارض در این مناطق شامل «الجبهه الشامیه» و «احرارالشام-القاطع الشرقی» همزمان با اعتراضات برای جلوگیری از ورود هر گشتی نظامی روسیه به این منطقه، به حال آماده باش درآمدند.
گذرگاه‌ها در سوریه میان معارضان و نظام
«وائل علوان» پژوهشگر مرکز مطالعات «جسور» به این نکته اشاره کرد که مسأله بازگشایی گذرگاه‌ها میان مناطق تحت سیطره نظام و معارضان بارها مطرح شده به ویژه در نشست‌هایی که در پی توافق آتش بس میان دو طرف در شمال غربی سوریه با نظارت روسیه و ترکیه در مارس ۲۰۲۰ به دست آمد.
علوان افزود که روسیه به تفاهمات پس از این توافق مبنی بر باز بودن گذرگاه‌ها و جاده‌ها به روی فعالیت‌های تجاری به ویژه با توجه به ادامه تخلفات مکرر نظام سوریه و روسیه پایبند نبوده است.
وی درباره هدف ترکیه و روسیه از بازگشایی این گذرگاه گفت اولین هدف به اجرای توافقات «روند آستانه» مربوط است که به باز بودن گذرگاه‌ها تصریح کرده است.
علوان اضافه کرد که یکی از اهداف بازگشایی گذرگاه‌ها، بعد اقتصادی و تجاری با هدف بستن شریان اقتصادی میان مناطق تحت سیطره معارضان و مناطق تحت سیطره گروه نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد) است، چرا که ترکیه تمایل دارد نیروهای قسد به هیچ دستاورد اقتصادی دست پیدا نکنند.
گذرگاه ابوالزندین در نیمه دوم سال ۲۰۱۷ پس از شکست گروه داعش به دست معارضان و ارتش ترکیه در حومه حلب افتتاح شد. این گذرگاه در جاده اصلی مواصلاتی شهرهای حلب و الباب قرار دارد. این گذرگاه طی سال‌های گذشته به گذرگاه انسانی تبدیل شده که اکثر عملیات مبادله اسیران میان نظام و معارضان با نظارت طرف‌های تضمین کننده ترکیه‌ای و روسی از طریق آن انجام شده است و نیز یکی از مشهورترین گذرگاه‌های قاچاق میان دو طرف بوده و مقادیری از برخی کالاها همچون ادویه، دخانیات، مواد مخدر و خودرو از طریق آن منتقل شده است. مسئول این گذرگاه گروه موسوم به «سلطان مراد» نزدیک‌ترین گروه تشکیل دهنده «ارتش ملی» به ترکیه است که به مدت تنها چند ساعت در سپتامبر ۲۰۲۲ میلادی بازگشایی شد، اما طولی نکشید به سبب خشم مردمی از این اقدام، بار دیگر بسته شد.
همچنین باید به گذرگاه «الحمران» اشاره کرد که مناطق تحت سیطره معارضان از یک سو و مناطق تحت سیطره خودمختاری و «قسد» در شمال و شرق سوریه را به هم مرتبط می‌کند. این گذرگاه مخصوص عبور محموله‌های سوخت از شمال شرقی سوریه به شمال و شمال غربی آن است و میان گروه‌های تشکیل دهنده «ارتش ملی» که خواهان سیطره بر درآمدهای آن هستند، درگیری وجود دارد.
درآمدی که از طریق این گذرگاه کسب می‌شود، میلیون‌ها دلار برآورد شده است. حومه شمالی حلب همواره شاهد درگیری‌هایی میان گروه‌های معارضه برای سیطره بر این گذرگاه بوده است. اما یکی از فرماندهان گروه «ارتش ملی سوریه» که خواست نامش فاش نشود، به این نکته اشاره کرد که درآمدهای گذرگاه‌ها در سوریه به صندوق وزارت دفاع وابسته به دولت موقت (معارضه) وارد می‌می شود که در میان گروه‌ها توزیع می‌شود.
مناطق تحت سیطره معارضان در شمال غربی سوریه به دو منطقه اصلی تقسیم می‌شود که اولی تحت سیطره گروه معارض «ارتش ملی سوریه» در حومه شمالی و شرقی حلب و بخش‌هایی از حومه الرقه و الحسکه و دومی تحت سیطره گروه «هیئت تحریر الشام (جبهه النصره سابق) در ادلب و اطراف آن و بخش‌هایی از حومه غربی و جنوبی حلب قرار دارد و میان این دو منطقه گذرگاه‌های جداکننده قرار دارد که از جمله می‌توان به گذرگاه الغزاویه و دیربلوط اشاره کرد که این گذرگاه‌ها به فعالیت تجاری اختصاص دارد. همچنین تعدادی گذرگاه غیررسمی هم در این مناطق وجود دارد که طرف‌های مختلف برای تسهیل عملیات قاچاق غیرقانونی به ویژه مواد ممنوعه و مواد مخدر به آن متوسل شده‌اند.
در شمال و شرق سوریه، بسیاری از گذرگاه‌ها تحت سیطره «قسد» قرار دارد که خطوط تماس با مناطق تحت سیطره معارضان از یک سو و نظام سوریه از سوی دیگر دارند.
منابع مطلع اعلام کردند که فرماندهان قسد کار بازگشایی گذرگاه‌ها با نظام را با هدف بهره برداری مالی از آن علاوه بر گشودن گذرگاه‌های غیرنظامی مختص عبور افراد مانند گذرگاه درنج العشاره در حومه شرقی دیرالزور، گذرگاه حوایج-ذیاب در حومه غربی و گذرگاه محیمیده آغاز کردند. همه این گذرگاه‌ها تحت سیطره قسد قرار دارد.
نقش لشکر چهارم
اما در سمت مقابل «قسد» در مناطق تحت سیطره نظام سوریه، لشکر چهارم به فرماندهی ماهر اسد برادر بشار اسد رئیس جمهور سوریه بر درآمدهای گذرگاه‌های سوریه سیطره دارد، علاوه بر آنکه به تحمیل «باج خواهی مالی» بر عبور و مرور افراد و عبور کالا در مناطق تحت سیطره نظام با کمک شبه نظامیان «دفاع ملی» پرداخته است.
در این زمینه «جاسم علاوی» فعال مدنی مقیم شرق سوریه ابراز عقیده کرده است که گذرگاه‌ها منبع اصلی تامین مالی طرف‌های نظامی مسلط بر اراضی سوریه، اعم از قسد یا نظام سوریه یا گروه‌های معارض به شمار می‌رود که بر گذرگاه‌های داخلی بین مناطق یکدیگر سیطره دارند مانند گذرگاه‌هایی که میان قسد، معارضان یا قسد و نظام سوریه یا میان قسد و اقلیم کردستان عراق مانند گذرگاه مرزی سیمالکا میان میان معارضان و نظام سوریه و یا میان معارضان سوری و ترکیه وجود دارد.
علاوی افزود تمام گذرگاه‌ها در سوریه، میلیون‌ها دلار درآمد عاید طرف‌های نظامی می‌کند که از این پول‌ها برای تامین مالی نهادهای نظامی خود استفاده می‌کنند بدون اینکه خدماتی به شهروندان ارائه کنند، بلکه حتی از این گذرگاه‌ها برای تنگ کردن عرصه بر شهروندان و جلوگیری از تردد آن‌ها و عبور کالاها سوء استفاده کرده یا عوارض مالی بالایی را بر آن‌ها تحمیل می‌کنند.
وی در اشاره به تحریم‌ها علیه نظام سوریه و دشواری تعاملات تجاری با کشورهای همسایه از طریق مرز‌ها گفت یک تفاهم ضمنی و تا حد زیادی هماهنگی امنیتی میان دو طرف درباره مسأله گذرگاه‌های واقع در مناطق تحت سیطره آن‌ها وجود دارد و این هماهنگی به شکل اساسی به نفع نظام است.
