موفقیت دولت السودانی در تجمیع درآمدهای نفتی و مهار گرایش‌های جدایی‌طلبانه کُردها

میدل ایست نیوز:  واکنش قدرت‌هایی نظیر روسیه و چین و عکس العمل شدید و تند برخی کشورهای منطقه به نتایج همه‌پرسی استقلال اقلیم کردستان و ترجیح کشورهای واردکننده نفت از عراق به همکاری با دولت مرکزی، باعث شده است، دولت محمد شیاع السودانی اجرای «طرح عراق واحد» را با قطع کردن منابع درآمد خارجی دولت اقلیم کردستان عراق پیش ببرد.

به گزارش العرب، کُردهای عراقی که در سپتامبر سال 2017 با رای بیش از 92 درصدی خود به استقلال این منطقه رای دادند، اکنون در سال 2024، به قرار داشتن مسقیم تحت نظر حاکمیت مرکزی بغداد چشم دوخته اند.

این موضوع و رویکرد، پس از آن نمایان شد که اعضای انجمن صنعت نفت کردستان یعنی همان گروهی که نماینده شرکت‌های نفتی بین‌المللی در اقلیم کردستان به شمار می آیند؛ تصویب کردند قراردادهای فروش مستقیم نقت اقلیم کردستان تحت نظر شرکت بازاریابی نفت عراق (سومو) قرار خواهد گرفت در حالی که این شرکت تحت نظارت و کنترل وزارت نفت عراق قرار دارد.

دولت اقلیم کردستان نیز بعد از این تصمیم با انتشار بیانیه ای اعلام کرد این فروش مستقیم، بهترین گزینه برای حل مشکل تعلیق جریان خط لوله نفت از اقلیم کردستان به ترکیه از تاریخ 25 مارس 2023 است.

در همین ارتباط، «سایمون واتکینز»، تحلیلگر اقتصادی، در گزارشی در پایگاه«امریکن اویل پرایس» نوشت: وخامت سریع منابع مالی دولت اقلیم کردستان از زمان آغاز تحریم، باعث شد تا تسلیم شدن آن در برابر درخواست های بغداد برای مدیریت فروش نفت توسط شرکت نفت و گاز سومو امری شگفت‌انگیز جلوه ننماید اما آنهایی که ده‌ها سال است مناقشه بین اربیل و بغداد را دنبال و رصد می کنند، بیانیه دولت اقلیم کردستان را با منافع ذاتی این منطقه در تعارض می دانند.

این منبع افزود، دولت فدرال عراق از زمانی که امریکا در ژوئیه 2020 اعلام کرد قصد دارد در همان سال به ماموریت رزمی خود در عراق پایان دهد، به دنبال بهترین راه برای الحاق کردستان در قالب یک عراق متحد و یکپارچه بوده است.

در همین حال یک منبع عالی رتبه در امنیت انرژی اتحادیه اروپا در مصاحبه ای اختصاصی با «اویل پرس» تصریح کرد کلید اجرای «طرح عراق واحد» در قطع کردن تمامی منابع درآمد خارجی دولت کردستان عراق به ویژه از فروش مستقل نفت این منطقه توسط شرکت های نفتی بین المللی فعال در اقلیم کردستان نهفته است چرا که این امر باعث می شود اقلیم کردستان کاملا متکی و وابسته به بغداد باشد.

دلایل کنار نیامدن دولت بغداد با استقلال اقلیم کردستان عراق

العرب در ادامه نوشت، سه دلیل قوی باعث می شود که دولت بغداد و حامیان اصلی جهانی آن به ویژه دو کشور چین و روسیه، به هیچ وجه و درجه ای با استقلال اقلیم کردستان عراق کنار نیایند. یکی از دلایل اصلی ژئوپلیتیکی این است که این منطقه از دیرباز متحد کلیدی امریکا و انگلیس به عنوان دو قدرت جهانی پیشرو بوده است. این در حالی بود که ایده برگزاری همه پرسی استقلال کردستان عراق در سال 2017 بر این اساس شکل گرفت که مقامات اقلیم کردستان معتقد بودند توافقی ضمنی با واشنگتن در اواخر سال 2013 تا اوایل سال 2014 با هدف عملی شدن طرح استقلال بود. از سوی دیگر در اوایل سال 2014 گروهی به نام سازمان دولت اسلامی (داعش) به عنوان یک خطر و نگرانی بزرگ منطقه ای شروع به ظهور کرد و تصور و برداشت مقامات کرد عراقی بر این استوار بود که امریکا و متحدان غربی آن از تلاش اقلیم کردستان برای دستیابی به استقلال در ازای تأمین جنگجویان در عرصه میدانی برای مقابله با داعش از طریق نیروهای پیشمرگه حمایت خواهند کرد.

این منبع تصریح کرد، پس از آنکه پیروزی بر گروه داعش تضمین شد، همه پرسی اقلیم کردستان عراق نیز برگزار گردید اما امریکا و متحدانش پس از واکنش شدید و خشمگینانه برخی از بازیگران اصلی منطقه به برگزاری این همه‌پرسی، هیچ حمایت و پشتیبانی قوی از استقلال کردستان عراق به عمل نیاوردند و همین مخالفت شدید با نتیجه همه‌پرسی استقلال، باعث شد دلیل دیگری بر دلایل پیروی از طرح عراق واحد و متحد افزوده شود چرا که افزایش احساسات استقلال‌طلبانه کُردها، به مثابه تهدیدی آشکار برای نظام های حاکم بر این (به عنوان حامی اصلی منطقه‌ای عراق)، ترکیه و سوریه خواهد بود و این کشورها تعداد زیادی از قومیت کُردی را در خود جای داده اند به طوری که جمعیت کُرد در ایران حدود 9 درصد از کل جمعیت، در سوریه 10 درصد و در ترکیه حدود 18 درصد است.

در همین حال کشور چین نیز معتقد است اقلیم کردستان مستقل که دارای روابط قوی قبلی با امریکا باشد، مدیریت بخش نفت و گاز عراق را دشوارتر خواهد کرد. اگرچه روسیه پس از برگزاری همه‌پرسی استقلال در سال 2017 بر بخش نفت کردستان عراق کنترل موثری پیدا کرده است اما باز هم ترجیح می‌دهد با دولت مرکزی بغداد که به شدت تحت تأثیر ایران به عنوان متحد اصلی مسکو در منطقه است، همکاری کند.

منابع اروپایی تاکید دارند روسیه پس از آنکه اقلیم کردستان در قالب عراق یکپارچه و متحد درآید، هیچ یک از معاملات فعلی خود در کردستان عراق را از دست نخواهد داد. با این حال بنا به گفته یکی از منابع عالیرتبه امنیت انرژی در اروپا، پس از امضای توافقنامه ازسرگیری روابط ایران و عربستان سعودی در 10 مارس 2023 با میانجیگری چین، روس‌ها انگیزه قوی‌تری پیدا کردند چرا که آنها بر این باورند که با دور نگه داشتن غرب از قراردادهای انرژی در عراق و نزدیک نگه داشتن بغداد به محور جدید ایران و عربستان، پایان هژمونی و سلطه غرب در خاورمیانه نزدیک خواهد شد و این امر می تواند به فصلی تعیین کننده در نابودی نهایی غرب تبدیل شود.

گفتنی است از نقطه نظر مالی، دولت بغداد هیچ سودی در ادامه فعالیت اقلیم کردستان عراق با بهره‌مندی از سطح قابل توجه استقلال نمی بیند ضمن آنکه قرارداد اصلی که دو طرف در سال 2014 بر سر آن توافق کردند، تصریح دارد که دولت اقلیم کردستان روزانه 550 هزار بشکه نفت از میادین خود و از کرکوک از طریق شرکت سومو صادر کند و در مقابل، بغداد 17 درصد از بودجه فدرال را پس از کسر مخارج دولتی، در پرداخت بودجه به کُردها لحاظ کند اما این توافق از همان مراحل اولیه موفقیت آمیز نبود، زیرا هر یک از طرفین، دیگری را به سهل انگاری و قصور متهم می کرد.

متحد شدن بخش نفت عراق

العرب در پایان با اشاره به اصل 111 قانون اساسی عراق مبنی بر اینکه نفت و گاز متعلق به همه ملت عراق در تمامی استان ها و مناطق است و همچنین فقدان شفافیت کامل در خصوص برخی بندهای این قانون نوشت، محمد شیاع السودانی نخست وزیر عراق تاکید دارد قانون جدید نفتی و نظارت بر تمام تولید و سرمایه گذاری نفت و گاز در عراق و اقلیم کردستان، عاملی قوی برای وحدت این کشور خواهد بود و قوی‌ترین تجلی عملی این ایده، طرح و پیشنهاد استفاده از خط لوله صادرات نفت بین بغداد و ترکیه، با دور زدن هرگونه ورودی های نفت از اقلیم کردستان عراق به ترکیه است چرا که خط لوله نفتی واقع در 600 مایلی بغداد، خط لوله اصلی عراق-ترکیه به شمار می رود که از کرکوک در شمال عراق تا بندر جیهان در ترکیه امتداد یافته است. این در حالی بود که در سال 2014 پس از حملات مکرر گروه های شبه نظامی مختلف در منطقه، از جمله سازمان دولت اسلامی (گروه تروریستی داعش) تصمیم گرفته شد تا این خط لوله با ظرفیت مجموع 1.6 میلیون بشکه در روز بسته شود.

پس از بسته شدن این خط لوله بود که دولت اقلیم کردستان عراق به طور یک‌جانبه بر ساخت یک خط لوله جدید، از میدان «طق طق» از طریق خرمال، نظارت و اقدام کرد که این طرح از طریق گذرگاه مرزی فیش خابور به لوله کرکوک-جیهان با ترکیه امتداد دارد. منابع عراقی بر این باورند که با قطع کردن صادرات نفت و بستن خط لوله نفتی توسط کُردها، قانون جدید نفت می تواند روندی رو به جلو داشته باشد و بخش نفت عراق را همانطور که از ابتدا برنامه ریزی شده بود؛ متحد کند.