اردوغان چه تاکتیکی برای آشتی با سوریه دارد؟

میدل ایست نیوز: رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه مدت‌هاست به‌عنوان یک رهبر تاکتیک‌دان با تجربه شناخته می‌شود که مانند تعداد کمی از رهبران جهان، قادر است ناظران، منتقدان و حامیان خود را به طور مکرر گیج کند. یک سال مخالف نرخ بهره، و در زمانی دیگر از آن حمایت می‌کند. یک سال به‌شدت از همسایگان خود انتقاد می‌کند، سال بعد آنها را به توافق فرامی‌خواند و حتی یک سال خواهان سرنگونی حکومت‌های منطقه‌ای می‌شود و در زمانی دیگر خواهان احیای روابط با آنها می‌شود.

پس از ۱۳ سال، به نظر می‌رسد که ما شاهد نوعی تغییر عمده در سیاست ترکیه در قبال سوریه باشیم. درحالی‌که مقامات دفاعی و اطلاعاتی در سال‌های اخیر با یکدیگر ملاقات کرده‌اند، دیدار اسد و اردوغان می‌تواند یک تغییر بازی و آخرین میخ بر تابوت سیاست آنکارا برای برکناری اسد باشد.

امروز این پرسش مطرح است که ترکیه از جنگی که در نهایت خود آن کشور را بی‌ثبات کرد چه نفعی برد؟ گزارش‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه شورشیان مورد حمایت ترکیه اکنون پرچم آن کشور را به آتش می‌کشند.

اسد به طرز ماهرانه‌ای از یونان، ارمنستان، مصر، عربستان سعودی و امارات به نفع خود استفاده کرده است تا اردوغان را به چرخش دیپلماتیک وادار کند، اما برخی ناظران بر این باورند تا زمانی که ترکیه نقشه راه خروج از سوریه را تنظیم نکند اسد مایل به دیدار با اردوغان نخواهد بود.

دلایل رئیس‌جمهور ترکیه برای آشتی با اسد، دلایل آشکاری است که توسط مخالفان ترکیه و بسیاری از طرف‌داران اسد طی سالیان گذشته مورد حمایت قرار گرفته است. مهم‌ترین این دلایل این است که جنگ در سوریه به این زودی‌ها به جایی نمی‌رسد. پس از بیش از یک دهه جنگ داخلی در سوریه، حاکمیت آن کشور نه‌تنها توانسته بقای خود را حفظ کند، بلکه توانسته رشد کند و بسیاری از قلمروهای خود را هم بازپس گیرد.

یکی دیگر از منافعی که ظاهراً می‌تواند در احیای روابط با سوریه برای ترکیه به دست آید، توافق برای بازگشت پناه‌جویان از ترکیه است. این امر، به‌ویژه، ملی‌گرایان افراطی در ترکیه را که به طور فزاینده‌ای از حضور پناهندگان ابراز ناراحتی کرده‌اند، آرام می‌کند.

بااین‌حال، ممکن است دلیل محتمل‌تر دیگری برای تلاش اردوغان برای آشتی با اسد وجود داشته باشد که بسیاری از آن غافل هستند و این است که این احیای روابط به نفع خود اردوغان، حزب عدالت و توسعه (AKP) و حتی گروه‌های مخالف سوریه است.

در انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه در سال گذشته، اردوغان اعلام کرد – یا به گفته برخی از منتقدانش، ادعا کرد – که این آخرین دوره ریاست‌جمهوری او قبل از بازنشستگی خواهد بود. اگر واقعاً چنین است، پس حزب عدالت و توسعه، تا کنون، بدون وارث ظاهری باقی‌مانده است، و حزب را در پای صندوق‌های رأی آسیب‌پذیر می‌کند.

با اطمینان می‌توان حدس زد که اگر اوپوزیسیون در ترکیه در سال ۲۰۲۸ به قدرت برسد و رئیس‌جمهور جدیدی از خارج از حزب عدالت و توسعه و متحدانش انتخاب شود، دولت جدید در نهایت روابط خود را با سوریه از سر خواهد گرفت. کمال عالم تحلیلگر مسائل غرب آسیا در مطلبی تحت عنوان چرا ترکیه در سیاست خارجی خود در قبال سوریه چرخش ناگهانی داشت، می‌نویسد: اوزغور اوزل، رهبر حزب اپوزیسیون ترکیه، از اردوغان عقب نمانده و او هم درخواست دیدار با بشار اسد را دارد و اگر اوپوزیسیون مسابقه اصلاح روابط با دمشق را از آن خود کند، برای رئیس‌جمهور ترکیه تحقیر نهایی خواهد بود. ما اکنون شاهد یک مسابقه ناامیدکننده در ترکیه برای رسیدن به دمشق و عکس یادگار با اسد هستیم.

در چنین سناریویی، آنکارا ارتش خود را با برخی توافقات اساسی ضدتروریسم از سوریه خارج خواهد کرد.

در نهایت، از نظر اردوغان و حزب عدالت و توسعه، ممکن است واژگونی صفحه شطرنج در جبهه سوریه، دستاوردهای دولت او را در هشت سال گذشته به خطر بیندازد.

بااین‌حال، اگر اردوغان پیش از رقبای سیاسی خود «غیرقابل‌اجتناب» را تشخیص دهد و به آن دست یابد، احتمالاً می‌تواند در دستیابی به توافق‌ها و تضمین‌های مؤثرتر ضدتروریسم، حضور نظامی در سوریه را حفظ کند. او همچنین می‌تواند به دنبال دستیابی به یک راه‌حل سیاسی قابل‌اجرا باشد که شامل مخالفان سوری، یا شاید حتی ایجاد یک «منطقه امن» شود، چیزی که مدت‌هاست تلاش می‌کند به آن دست یابد.