اهداف رئیس جمهور ایران از سفر به عراق

میدل ایست نیوز: دولت جدید جمهوری اسلامی ایران در سفر مسعود پزشکیان رئیس جمهور این کشور به عراق، درپی دنبال کردن راهبرد جدید و متفاوت خود بر اساس ارزیابی موقعیت‌ها و مواضع و استفاده از فرصت‌ها برای تحقق منافع و در عین حال تضمین ثبات و امنیت منطقه خواهد بود.

به گزارش الجزیره، مسعود پزشکیان، رئیس جمهور ایران در نخستین سفر خارجی خود پس از انتخاب شدنش برای این پست در تاریخ ۲۸ ژوئیه، فردا چهارشنبه، در راس یک هیئت بلندپایه سیاسی و اقتصادی و بنا به دعوت رسمی محمد شیاع السودانی نخست وزیر عراق عازم بغداد پایتخت این کشور می‌شود.

پزشکیان بر اساس جایگاه عراق یا همان سرزمین بین النهرین در سیاست کشورش، ماه گذشته در دیدار با عبداللطیف رشید همتای عراقی خود اطمینان داد کشورش برای عراق بزرگ اهمیت ویژه‌ای قائل خواهد بود و در اولین مصاحبه تلویزیونی‌اش هم، از تمایل خود را برای زیارت عتبات عالیات در سفر به عراق سخن گفت.

این در حالی است که «محمدکاظم آل صادق» سفیر ایران در بغداد نیز طی گفت‌وگویی با خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی ایران، از برنامه‌هایی برای امضای تفاهم‌نامه‌های همکاری طرف‌های ایرانی و عراقی در سفر پزشکیان به بغداد خبر داد که پیشتر نیز امضای آن‌ها در دستور کار سفر رسمی ابراهیم رئیسی رئیس جمهور فقید ایران به عراق قرار داشت.

نگرانی‌های امنیتی

در همین ارتباط، «علی نجات»، پژوهشگر روابط بین‌الملل بر این باور است که انتخاب عراق به عنوان مقصد اول رئیس‌جمهور ایران نشان از نگرانی‌ها و دغدغه‌های درهم تنیده هر دو کشور است که از مرز‌های مشترکی به طول ۱۴۵۸ کیلومتر بهره‌مند هستند و با گذشت دو دهه از حمله امریکا به عراق، روابط دو کشور رشد و اهمیت فزاینده‌ای داشته است.

این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: پزشکیان در سفر خود به عراق برنامه‌های سیاسی و اقتصادی مد نظر را در بغداد مطرح خواهد کرد، اما این سفر به گونه‌ای ممکن است تحت الشعاع دغدغه‌ها و نگرانی‌های امنیتی قرار داشته باشد چرا که تهران از وجود گزارش‌هایی مبنی بر فعالیت دستگاه اطلاعات خارجی اسرائیل «موساد» علیه خود از اقلیم کردستان صحبت به میان آورده است و همچنین بر این باور است که برخی از مفاد توافقنامه امنیتی امضا شده بین دو طرف در خصوص برچیده شدن فعالیت گروه‌های مخالف کرد در اقلیم کردستان هنوز اجرایی نشده است و کنترل مرزهای مشترک نیازمند همکاری بیشتر و نزدیک‌تر است.

این منبع نوشت: در آستانه سفر پزشکیان به عراق، رسانه‌های ایران گزارش‌هایی مبنی بر تخلیه اعضای گروهک جدایی‌طلب کومله مستقر در منطقه مرزی «زرگویز» و انتقال همه این نیرو‌ها به منطقه «سوراش» نزدیک شهر دوکان در ۴۰ کیلومتری شمال منطقه سابق محل استقرار آن‌ها منتشر و تاکید کردند: یکی از اعضای مخالف حزب دمکرات کردستان ایران طی چند روز گذشته به تهران تحویل داده شد.

این منابع تصریح کرده‌اند با توجه به تمایل برخی از طرف‌ها و جناح‌های عراقی به ادامه حضور نظامی امریکا در کشورشان، قرار است پزشکیان موضوع قانون خروج نظامیان امریکایی از این کشور را نیز با مقامات عراقی مورد بحث و بررسی قرار دهد.

در همین چارچوب رسانه‌های ایرانی اعلام کردند، تهران در چارچوب انتقام خون ژنرال قاسم سلیمانی، فرمانده سابق نیروی قدس سپاه پاسداران ایران که در حمله امریکایی‌ها در جاده فرودگاه بین‌المللی بغداد در سال ۲۰۲۰ به شهادت رسید، اخراج نظامیان امریکایی از منطقه را یکی از اهداف خود قرار داده است.

اقتصاد و سیاست

«علی نجات» پژوهشگر ایرانی تاکید می‌کند که ایران اهمیت ویژه‌ای برای عراق قائل است چرا که این کشور حلقه وصل سوریه و سپس لبنان در محور مقاومت به شمار می‌آید. در همین حال هیئت ایرانی با مقامات عراقی در خصوص تکمیل پروژه راه آهن بین منطقه شلمچه و شهر بصره که تهران تمایل دارد آن را به بنادر سوریه متصل کند، بحث و تبادل نظر خواهند کرد، ضمن آنکه هیات ایرانی ملاحظاتی را در خصوص پروژه «جاده توسعه» و سهیم شدن در دستاوردهای آن و نگرانی از تاثیر منفی این طرح بر شبکه گذرگاه‌های خود دارد.

از سوی دیگر تهران، عراق را متحد راهبردی خود برای مقابله با تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی غرب می‌داند و از همین رو هیأت ایرانی احتمالاً موضوع پرداخت درآمدهای کشورش از صادرات برق و گاز به عراق را مطرح خواهد کرد ضمن آنکه تهران به دنبال آن است که تراز تجاری بین دو کشور از ۱۰ میلیارد دلار به ۲۰ میلیارد دلار افزایش یابد.

این پژوهشگر ایرانی در ادامه خاطر نشان کرد: عراق در سال‌های گذشته نقش برجسته‌ای در میانجی‌گری بین ایران و برخی پایتخت‌های عربی داشته است به طوری که اوج این ایفای نقش در مارس ۲۰۲۳ بود که به عادی‌سازی روابط تهران و ریاض منجر شد. بنابراین به نظر می‌رسد موضوع میانجیگری بیشتر عراق، به ویژه میان تهران از یک سو و قاهره و امان از سوی دیگر، روی میز مذاکرات بغداد در سفر فردای مسعود پزشکیان قرار گیرد.

در همین زمینه، «عمر الناصر» سیاستمدار مستقل عراقی در خصوص امکان مطرح کردن موضوع روابط ایران با گروه‌ها و جناح‌های عراقی توسط مهمان ایرانی (پزشکیان) تصریح کرد: جدا کردن پرونده جنگ جاری اسرائیل در غزه از تحولات عراق بسیار دشوار است زیرا گروه‌های عراقی مطابق با یک ایدئولوژی و استراتژی فرامرزی و مبتنی بر دیدگاه‌های یکپارچه و تصمیم‌گیری متمرکز حرکت می‌کنند.

این سیاستمدار عراقی بر این باور است که دولت عراق دیدگاه دیگری دارد و آن این است که همواره توازن را رعایت کند و «عصا را از وسط بگیرد» و به سمت و سوی سیاست مهار داخلی و منطقه‌ای برود و عراق را از عرصه‌ها و زمینه‌هایی که برخی از طرف‌ها و خارجی‌ها تلاش می‌کنند این کشور را به سوی آن سوق دهند، دور نگه دارد و در اصطلاح سیاسی نگذارد این کشور به محلی برای زباله‌های سیاسی بین‌المللی تبدیل شود.

الجزیره در ادامه با منعکس کردن دیدگاه‌های «نبیل العلی»، کارشناس اقتصادی، به نقل از وی افزود: بعید به نظر می‌رسد پرونده آب در دستور کار سفر رئیس جمهور ایران به بغداد قرار داشته باشد و حتی پرونده اقتصادی نیز اولویت ثانویه خواهد بود.

وی تصریح کرد: پرونده‌های مهم و راهبردی‌تری مانند حضور غربی‌ها در منطقه، پرونده امنیتی، تجاوزات و خصومت‌های اسرائیل علیه ایران، همکاری مشترک و موضوع فلسطین در کانون اصلی مذاکرات هیئت ایرانی با مقامات عراقی قرار خواهد داشت.

دوران جدید

«حسین الجنابی»، پژوهشگر امور امنیتی نیز به نوبه خود درباره این سفر چنین اظهار نظر می‌کند که دست اندر کاران سیاست خارجی ایران قصد دارند از طریق عراق این پیام را مخابره کنند که از مهارت کافی برای ارتباط با جهان خارج برخوردارند.

به اعتقاد این پژوهشگر امنیتی، سفر پزشکیان به عراق پس از تغییر قدرت از محافظه‌کاران به اصلاح‌طلبان و تغییرات متعاقب آن در سیاست خارجی تهران به ویژه با کشورهایی که از نظر تهران اهمیت خاصی دارند؛ یک نقطه عطف بزرگ به شمار خواهد آمد. این در حالی است که ایران از حضور نیروهای امریکایی در داخل عراق برای بی‌ثبات کردن جمهوری اسلامی نگران است و بر این اساس، مسعود پزشکیان رئیس جمهور ایران به دنبال سازوکاری جدید برای تعامل با عراق خواهد بود که بر اساس آن منطقه به سمت و سوی منازعه فراگیر و همه جانبه سوق پیدا نکند و در عین حال بتواند بغداد را به عنوان حامی منافع تهران همراه خود داشته باشد.

«صلاح البوشی» کارشناس امور راهبردی نیز درباره جوانب و ابعاد سیاسی این سفر اینگونه اظهار نظر می‌کند که دولت ایران فرصت‌های جدیدی برای موفقیت با عراق ایجاد خواهد کرد و به احتمال زیاد تهران پس از بغداد، با خط مشی و رویکردی جدید به سمت کشورهای شورای همکاری خواهد رفت.

البوشی بر این باور است که دولت ایران با یک استراتژی جدید و متفاوت پا به میدان گذاشته است و با ارزیابی نوع موقعیت‌ها و مواضع با حوادث تعامل و برخورد خواهد داشت. بنابراین می‌توان گفت که سرآغاز این رویکرد از بغداد با هدف آماده‌سازی و فراهم کردن بسترهای لازم برای ایجاد فضای بسیار خوب در سطوح مختلف عمومی و خصوصی خواهد بود ضمن آنکه عراق در استفاده از فرصت‌ها برای تضمین ثبات و روابط خوب خود با تهران، منطقه و عرصه بین‌المللی هوشمندانه عمل خواهد کرد.

این کارشناس در پایان خاطر نشان کرد: آنچه برای ایران اهمیت دارد، تحقق منافع در منطقه در دوران جدید آن هم بگونه‌ای است که توازن در روابط خارجی این کشور تضمین شود ضمن آنکه دولت جدید اختیار و اقتدار سیاسی ایجاد این دوران را خواهد داشت و برای دستیابی به راهبرد حضور در عرصه‌های عراق، سوریه، فلسطین و به طور کلی جهان، دستورکار و محورهایی برای دستیبابی به تفاهم تعیین کرده است.