چرا اردوغان ترجیح می‌دهد ترامپ رئیس جمهور امریکا باشد؟

میدل ایست نیوز: انتخابات ریاست جمهوری پیش روی امریکا به دلیل بازتاب‌ها و تأثیرات ناشی از شرایط بین‌المللی پیرامون آن مهم‌ترین انتخابات در تاریخ ایالات متحده و هیجان‌انگیزترین انتخابات در دهه‌های اخیر توصیف می‌شود. برنده این انتخابات با سیاست‌های خود بر کشورهای سراسر جهان، به ویژه کشورهایی که در مناطق تنش قرار دارند، سایه افکنده است.

ترکیه یکی از این کشورهاست که منتظر رئیس جمهور بعدی امریکاست تا قطب‌نمای خود را بر روی بسیاری از پرونده‌های مورد اهتمام دو کشور با همه همگرایی‌ها و واگرایی‌ها تعیین کند.

طبعا انتظار نمی‌رود که آنکارا درباره نامزد مورد نظر خود موضعی رسمی بگیرد، اما موضع هر یک از دو نامزد اصلی، دونالد ترامپ و کامالا هریس، در مورد برخی از پرونده‌های اولویت‌دار ترکیه، عاملی محتمل برای تصمیم‌گیرندگان در آنکارا خواهد بود.

دموکرات‌ها و کودتا‌های ترکیه

از سال ۱۹۶۰، ترکیه شاهد چندین کودتای نظامی بوده است که آثار سخت خود را بر شرایط سیاسی، اقتصادی و بشردوستانه بر جای گذاشته است و هنوز هم از عواقب آن تا به امروز رنج می‌برد. نکته اینجاست است که اکثر این کودتاها در زمان حکومت حزب دموکرات در امریکا رخ داده است.

عدنان مندریس نخست وزیر ترکیه که در ماه مه ۱۹۶۰ با کودتای نظامی سرنگون شد، در سپتامبر ۱۹۶۱ مصادف با دوره ریاست جمهوری جان اف کندی، رئیس جمهور دموکرات، اعدام شد. دولت دموکرات امریکا علیرغم نفوذ زیادی که در آن زمان در ترکیه، به ویژه در محافل نظامی داشت، مانع از اعدام یک نخست وزیر منتخب و دو تن از وزیران او نشد.

کودتای سپتامبر ۱۹۸۰ به دست فرمانده ارتش کنان اورین هم در دوران ریاست جمهوری جیمی کارتر دموکرات روی داد.

دوره ریاست جمهوری دموکرات بیل کلینتون مصادف با کودتای ۲۸ فوریه ۱۹۹۷ بود که دولت ائتلافی منتخب به رهبری نجم الدین اربکان را سرنگون کرد.

در دوره ریاست باراک اوباما و معاونت جو بایدن نیز ترکیه ناآرامی‌های امنیتی گسترده‌ای را پشت سر گذاشت، از کودتاهای نرم و خشن تا تلاش برای ایجاد یک کریدور جدایی‌طلب برای سازماندهی حزب کارگران کردستان (پ ک ک) در مرز ترکیه و سوریه.

به عنوان مثال، تظاهرات میدان تکسیم در مه ‌۲۰۱۳ به تلاشی برای سرنگونی دولت رجب طیب اردوغان، نخست وزیر وقت تبدیل شد. سپس کودتای قضایی – که آنکارا سازمان فتح الله گولن را به دست داشتن در آن متهم می‌کند – در دسامبر ۲۰۱۳ با هدف زندانی کردن اردوغان و چندین وزیر و مقامات به اتهام فساد انجام شد. و در نهایت کودتای ۱۵ جولای ۲۰۱۶ که آنکارا به صراحت دولت اوباما را به دست داشتن در آن متهم کرد.

تنش در روابط دو کشور در دوران باراک اوباما را بهتر از هر چیز این واقعیت نشان می‌دهد که جو بایدن، معاون رئیس‌جمهور وقت، دو بار مجبور شد از ترکیه عذرخواهی کند: اولین بار در سال ۲۰۱۴ زمانی که ترکیه را به حمایت از داعش متهم کرد و دومی زمانی که بیش از دو ماه پس از کودتای نافرجام ۲۰۱۶ به آنکارا رفت و از تأخیر واشنگتن در حمایت از ترکیه در مقابله با کودتا عذرخواهی کرد.

این تجارب باعث حساسیت آنکارا نسبت به حزب دموکرات امریکا شده و آن را گزینه نامطلوب ترکیه ساخته است.

جنگ با تروریسم

حمایت از حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) چه از طرف احزاب خارجی و چه داخلی، یکی از مهم‌ترین حساسیت‌های دولت ترکیه است.

تأسیس نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد) در اکتبر ۲۰۱۵ با حمایت وزارت دفاع امریکا در دوره اوباما، به بهانه مبارزه با داعش، شکاف بزرگی در روابط ترکیه و امریکا ایجاد کرد. آنکارا تاکید می‌کند که این نیرو‌ها چیزی جز پوششی برای سازماندهی حزب کارگران نیستند.

همچنین واکنش امریکا به ترس ترکیه از فعالیت حزب کارگران در شمال سوریه، تحت پوشش سازمان‌های دیگری مانند یگان‌های مدافع خلق کرد یکسان نبود. در دوره اول ترامپ، آنکارا به عملیات نظامی علیه این سازمان دست زد و عملیات «شاخه زیتون» را در ژانویه ۲۰۱۸ و «چشمه صلح» را در اکتبر ۲۰۱۹ آغاز کرد.

اما این دو عملیات نگرانی‌های امنیتی ترکیه را برطرف نکرد، بنابراین اردوغان بیش از دو سال پیش نیاز به یک عملیات نظامی جدید را «برای ایجاد منطقه امن در عمق ۳۰ کیلومتری جنوب مرز ترکیه و پاکسازی تل رفعت و منبج و ایجاد منطقه حائل امن اعلام کرد.

واشنگتن در واکنش به این دو عملیات نسبت به برهم‌زدن ثبات منطقه هشدار داد. هشداری که از زبان آنتونی بلینکن وزیر خارجه امریکا بیان شد. ترکیه تاکنون نتوانسته آنطور که می‌خواهد عملیات نظامی در شمال سوریه پیش ببرد. بنابراین، امیدوار است که دوره جدید ترامپ در صورت پیروزی، مجدداً این فرصت را به او بدهد که عملیات نظامی در غرب فرات را آغاز کند و یک منطقه امنیتی به عمق ۳۰ تا ۴۰ کیلومتر ایجاد کند.

جنگ اوکراین

توقف جنگ اوکراین یکی از مهم‌ترین وعده‌های انتخاباتی ترامپ است. این وعده نقطه مقابل استراتژی دولت کنونی دولت وابسته به حزب دموکرات است که هدف اصلی خود را نه پایان جنگ که شکست روسیه تعیین کرده است.

در اینجا، دیدگاه ترامپ با تمایل ترکیه  همسو می‌شود. ترکیه از همان ابتدا نسبت به هر دو طرف جنگ موضع متعادلی گرفت، زیرا روابط خوبی با مسکو و کی‌یف داشت و به قول مقامات ترکیه برای جلوگیری از تبدیل دریای سیاه به “خاورمیانه” جدید تلاش کرد.

بنابراین، نگرانی راهبردی ترکیه از تداوم جنگ و گسترش آن جز با توقف فوری آن از بین نخواهد رفت، چیزی که ترامپ در جریان مبارزات انتخاباتی خود بر آن تاکید می‌کند.

مقابله با همجنس‌گرایی

مقابله با ایدئولوژی «همجنس‌گرایی» و گروه‌های فشار حامی آن یکی از مهم‌ترین اولویت‌های دولت ترکیه است و اردوغان حتی در جریان مبارزات انتخاباتی سال گذشته خود آن را یک وعده انتخاباتی دانست.

ضرورت این رویارویی با اعلام اردوغان در ماه مه گذشته مبنی بر کاهش نرخ زاد و ولد به حدود 1.15 درصد تشدید شد. او این وضعیت را تهدیدی وجودی برای آینده ترکیه دانست.

اما ترکیه، که آرزوی پیوستن به اتحادیه اروپا را دارد، با فشار زیادی از سوی اروپایی‌ها، حامیان سخاوتمند این گروه‌ها، برای اعطای آزادی‌های بیشتر به «همجنس‌گرایان» مواجه است.

در ایالات متحده، دولت بایدن نه تنها از همجنس‌گرایان حمایت کرد، بلکه تا آنجا پیش رفت که کشورهایی را که سیاست‌های ضد همجنس‌گرایی را اتخاذ می‌کنند تهدید به تحریم کرد.

از این رو، دیدگاه ترامپ مبنی بر مخالفت با همجنس‌گرایی، گزینه مناسبی برای ترکیه در راستای گسترش تقابل و مبارزه با این ایدئولوژی است.

وجود اختلافات

علیرغم موارد فوق، پیروزی ترامپ به معنای همراهی کامل او با آنکارا نیست، زیرا رابطه او – در دوره اول ریاست جمهوری‌اش- با ترکیه با افت و خیز همراه بود. او تحرکات آنکارا در شرق مدیترانه و بحران لیبی را پذیرفت.

با این حال، تنش‌هایی نیز بین دو طرف رخ داد، مانند بحران کشیش اندرو برانسون که به مدت دو سال توسط آنکارا در بازداشت بود و همچنین بحران خرید سامانه دفاع موشکی اس-۴۰۰ روسیه توسط آنکارا که با حذف ترکیه از برنامه مشترک ساخت جت‌های جنگنده اف ۳۵ مواجه شد.

این وضعیت در صورت پیروزی ترامپ احتمالاً تکرار خواهد شد، زیرا آنکارا در مورد مسائل مهم با او به تفاهم می‌رسد و راه خود را در موارد دیگر جدا می‌کند، به ویژه اگر تجاوزات وحشیانه اسرائیل به نوار غزه و لبنان ادامه یابد و پنتاگون بر ادامه حمایت از نیروهای کرد در شمال سوریه پافشاری کند.

با وجود این، همچنان ترامپ برای اردوغان گزینه‌ای کم‌خطرتر خواهد بود تا هریس.