کم‌آبی و تغییرات اقلیمی؛ دو چالش مهم برای کشورهای عضو شورای همکاری و شمال آفریقا

میدل ایست نیوز: کشورهای عضو شورای همکاری و شمال آفریقا با چالش‌های فزاینده‌ای در تامین آب به دلیل تغییرات اقلیمی که یکی از بزرگترین چالش‌های زیست محیطی در عصر حاضر است، مواجه‌اند.

به گزارش الخلیج آنلاین، با افزایش دمای هوای و افزایش خشکی و همچنین وخامت اوضاع منابع آبی، ضروری است تدابیر فوری برای تضمین پایداری آب اتخاذ شود.

امنیت آبی در این مناطق مبتنی بر ترکیبی از سیاست‌های حکیمانه، فناوری نوین و همکاری منطقه‌ای و بین‌المللی برای مقابله با این چالش‌های فزاینده است که توسعه پایدار را تهدید می‌کند.

تاثیر قابل توجه

تغییرات اقلیمی یکی از بزرگترین چالش‌هایی است که منابع آبی در جهان به ویژه در جهان عربی را تهدید می‌کند، منطقه‌ای که با کمبود آب مواجه است که این مسأله آن را بیشتر در معرض پیامد‌های تغییرات اقلیمی قرار می‌دهد.

همزمان با برگزاری کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل در باکو از 11 الی 22 نوامبر، نیاز به تمرکز بر بحران آب در کشورهای عربی بیشتر شد، این بحران در پی فعالیت‌های بشری و تغییرات اقلیمی که بر الگوهای بارش و دمای هوا تاثیر می‌گذارد، تشدید شد.

پیش‌بینی‌های هیئت بین دولتی تغییر اقلیم حاکی از روند نگران کننده افزایش دمای هوای و خشکسالی گسترده‌تر در خاورمیانه است به گونه‌ای که احتمال دارد، حدود 20 درصد از کشورها تا سال 2040 با کمبود دائمی آب مواجه شوند و بیشترین تاثیر نیز در خاورمیانه و شمال آفریقا خواهد بود.

«حسین رحیلی»، کارشناس امور منابع آبی در گفت‌وگویی با «بی بی‌سی»، گفت که آمارها نشان می‌دهد شهروندان عرب از جمله شهروندان کشورهای عضو شورای همکاری، به کمتر از 700 متر مکعب آب در سال دسترسی دارند و این میزان کمتر از حد فقر آب است که به هزار متر مکعب می‌رسد.

وی افزود که در برخی از کشورهای شمال آفریقا نظیر تونس، مراکش، الجزائر و لیبی، این میزان به حدود 500 متر مکعب آب در سال رسیده و درخصوص کشورهای عضو شورای همکاری نیز کم آبی به نوع آب و هوایی بیابانی و کمبود منابع آب باز می‌گردد.

براساس گزارش‌های سازمان ملل در سال 2023، 90 درصد ساکنان کشورهای عربی از کم آبی رنج می‌برند و این در حالی است که حدود 50 میلیون نفر در جهان عرب از آب شرب محروم هستند و اکثر کشورهای عربی، بر منابع آبی فرامرزی متکی هستند که این مسأله مدیریت این منابع را پیچیده می‌کند.

کارشناسان درباره دلایل بحران آب در جهان عرب معتقدند که تغییرات اقلیمی ناشی از گرمایش زمین و انتشار گاز‌های گلخانه‌ای منجر به تغییرات ریشه‌ای در الگوهای بارش و افزایش دمای هوا می‌شود.

افزایش دمای هوای نیز منجر به افزایش تبخیر آب از سد‌ها و ذخایر و سیل‌های ناشی از بارش شدید باران می‌شود که به دلیل سرعت جریان نمی‌تواند منابع آبی را تغذیه کند.

از طرفی دیگر، خشکسالی بلندمدت وجود دارد که از تجدید طبیعی منابع آبی می‌کاهد و همچنین مدیریب آب به صورت ناپایدار صورت می‌گیرد، به گونه‌ای که کشورهای عربی فاقد سیاست‌های آبی پایدار هستند و در حد زیادی آب را در بخش‌های کشاورزی و صنعتی هدر می‌دهند.

تغییرات اقلیمی در شمال آفریقا نیز منجر به کاهش تعداد روزهای بارش شده و این مسأله به طور مستقیم بر پر شدن سد‌ها و منابع آب‌های زیرزمینی از جمله در کشورهای عضو شورای همکاری تاثیر گذاشته است؛ منطقه‌ای که از افزایش قابل ملاحظه دمای هوا و تکرار پدیده خشکسالی رنج می‌برد و این مسائل، این کشورها را با چالش‌های بزرگی در برابر شیرین‌سازی آب برای تامین نیازهای فزاینده رو به رو می‌کند.

پیامد‌ها و خطرات

«رمضان حمزه»، کارشناس مسائل استراتژیک و سیاست‌های آبی و تغییرات اقلیمی گفت که مشکل کم آبی در کشورهای عضو شورای همکاری در حال شدت گرفتن است چرا که اکثریب قریب به اتفاق ساکنان آن به آب‌های زیر زمینی غیر قابل تجدید متکی هستند.

وی در گفت‌وگویی با الخلیج آنلاین، گفت که بسیار از کشورهای شمال آفریقا از کمبود منابع آب به دلیل خشکسالی پی در پی و کمبود بارش رنج می‌برند و این مسأله علاوه بر سوء مدیریت منابع آبی، موجب افزایش فشار بر سیستم‌های زراعتی و مصرف بشری می‌شود.

حمزه بیان کرد که طرح‌های منطقه‌ای، همکاری در زمینه آب میان کشورهای عضو شورای همکاری و شمال آفریقا را از طریق تبادل اطلاعات و تجارب و همکاری در زمینه علمی و همکاری در حوزه پژوهش و توسعه و تبادل استراتژی‌های مدیریت آب به صورت مشترک علاوه بر اجرای پروژه‌های مشترک تقویت می‌کند.

وی با اشاره به اینکه بحران وخامت بار آب منجر به پیامد‌های اقتصادی خطرناک در منطقه می‌شود، تاکید کرد که تشدید بحران آب در پی تغییرات اقلیمی، شدیداً به اتخاذ استراتژی‌ها و سیاست‌های آبی و زراعتی پایدار و همچنین پاسخ موثر و همکاری میان کشورها نیاز دارد.

از طرفی دیگر «زاهر هاشم»، متخصص مسائل محیط زیست و تغییرات اقلیمی گفت که منابع آبی در کشورهای عضو شورای همکاری و شمال آفریقا تا حد زیادی به دلیل مناطق بیابانی تاثیر می‌پذیرد.

وی گفت که طرح‌های منطقه‌ای برای حل این پرونده، به تبادل اطلاعات و تجربه و استفاده از تجارب موفق میان کشورهای عضو شورای همکاری و شمال آفریقا کمک می‌کند.

هاشم افزود که این طرح‌ها موجب ابتکار در مدیریت آب و ایجاد سامانه‌های انتقال آب میان کشورهای همجوار برای تقویت امنیت آبی و سرازیر کردن سرمایه گذاری‌های منطقه‌ای مشترک به سمت استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر در شیرین‌سازی آب و استخراج آن و وضع چارچوب‌های قانونی و سازمانی برای مدیریت آب‌های مشترک با روش‌های پایدار و فعالسازی مراکز پژوهشی مشترک برای بررسی تغییرات اقلیمی و تاثیر آن بر آب در منطقه می‌شود.

وی اشاره کرد که کشورهای شمال آفریقا تا حد زیادی به زراعت از طریق بارش باران وابسته هستند در نتیجه کاهش باران موجب کاهش تولید محصولات کشاورزی می‌شود و بنابراین هزینه‌های واردات غذا افزایش می‌یابد اما در کشورهای عضو شورای همکاری، اساساً تکیه آن‌ها بر زراعت از طریق آبیاری است که این کشورها با افزایش هزینه‌های آب و انرژی مورد استفاده در آبیاری مواجه خواهند شد.

هاشم توضیح داد که کشورهای عضو شورای همکاری همچنین تا حد زیادی بر شیرین‌سازی آب تکیه دارند که این فرآیند نیز مقادیر زیادی انرژی مصرف می‌کند و با افزایش تقاضای آب، هزینه‌های تولید افزایش خواهد یافت و این مسأله باری بر دوش دولت است.