امریکا با سنت‌شکنی در مذاکره مستقیم با حماس به دنبال چیست؟
ایجاد وضعیتی که در آن بتوان حماس را زیر چتر سازمان آزادیبخش فلسطین درآورد، می‌تواند منجر به دستیابی به یک راه حل سیاسی و تعدیل حماس شود.
یاسمین الصباوی
میدل ایست نیوز: مذاکره‌کنندگان اسرائیلی قرار است روز سه‌شنبه به همراه استیو ویتکاف، فرستاده امریکا در خاورمیانه، مذاکرات درباره آتش‌بس غزه را در دوحه پایتخت قطر از سر بگیرند.
مرحله اول توافق در اول مارس منقضی شد و اسرائیل از آن زمان حملات هوایی پراکنده‌ای را به غزه ازسرگرفته و ده‌ها فلسطینی را شهید کرده است. این رژیم از رفتن به مرحله دوم توافق که شامل خروج کامل از غزه است خودداری می‌کند. اما این احتمالاً آن چیزی نیست که این دور خاص از گفت‌وگو‌ها را تشدید می‌کند.
این واقعیت که ایالات متحده اکنون در حال ورود به مذاکرات و گفت‌وگو‌های مستقیم با حماس است، بر جلسات سایه افکنده است؛ حماس از سال ۱۹۹۷ در ایالات متحده به عنوان یک سازمان تروریستی شناخته شده است. واشنگتن – همانطور که همیشه به طور علنی اعلام [ادعا] کرده است – با تروریست‌ها مذاکره نمی‌کند.
ادام بوهلر، نماینده ویژه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور امریکا برای حل مشکل گروگان‌گیری، به سی‌ان‌ان گفت: «من فکر می‌کنم جلسه بسیار مفیدی بود. شنیدن بحث‌های دو طرف بسیار مفید بود.» وی گفت که مجبور شد از این فرصت استفاده کند؛ زیرا یک اسیر زنده در غزه نگهداری می‌شود که شهروند امریکایی است و همچنین چهار جسد از امریکایی‌ها نیز وجود دارد.
«اما من فکر می‌کنم اسرائیل می‌داند که خروج از آن جلسه به این معنی نبود که حماس افکار عمومی دنیا را با خود همراه کرد چرا که در آن یک‌مشت آدم‌های خوب بودند.»
بر اساس گزارش‌ها، اسرائیلی‌ها از این دیدار خشمگین بودند – و به نظر می‌رسید بوهلر، درحالی‌که با اسرائیل ابراز «همدردی» می‌کرد، با گفتن سخنانی که در دهه‌های اخیر از دولت ایالات متحده شنیده نشده است، موضع خود را تقویت کرد.
بوهلر در مصاحبه با سی‌ان‌ان گفت: «ما نماینده اسرائیل نیستیم. ما منافع خاصی در این زمینه داریم و با یکدیگر در ارتباط هستیم. پارامترهای بسیار مشخصی داشتیم که بر اساس آن عمل می‌کردیم و واقعیت این است که من می‌خواستم مذاکراتی را که در وضعیت بسیار شکننده‌ای قرار داشت، دوباره آغاز کنم و از حماس بپرسم که، هدف نهایی‌شان از این گفتگو‌ها چیست؟»
در ادامه، بوهلر در گفت‌وگو با رسانه‌های اسرائیلی گفت که حماس خواسته‌های تازه‌ای را در مذاکرات آتش‌بس مطرح کرده که عبارت‌اند از: آتش‌بس پنج تا ده‌ساله به‌جای آتش‌بس دائمی، پیشنهاد زمین گذاشتن سلاح‌ها و حتی تخریب شبکه گسترده تونل‌های خود.
پیام‌های متناقض
روز دوشنبه، در مواجهه با واکنش‌های تندرو‌های اسرائیلی و حامیان آن‌ها، مارکو روبیو وزیر امور خارجه ایالات متحده به خبرنگاران گفت که دیدار بوهلر با مقامات حماس یک «وضعیت منحصربه‌فرد» بوده و تا کنون «نتیجه‌ای نداشته است».
روبیو گفت: « [او] فرصتی داشت تا مستقیماً با کسی که بر این افراد کنترل دارد صحبت کند و به او اجازه داده شد و تشویق شد که این کار را انجام دهد. او این کار را کرد.» او ادامه داد که بوهلر «در تلاش خود اشتباه نکرد»، «اما فرد اصلی ما برای مذاکرات در این زمینه همچنان آقای ویتکوف خواهد بود و کاری که او از طریق قطر انجام خواهد داد.»
بااین‌حال، ویتکوف پیش‌تر در همان روز موضع خود را روشن کرد و به فاکس نیوز گفت که حماس باید به طور کامل غزه را ترک کند تا یک راه‌حل دائمی از طریق مذاکره حاصل شود. ویتکوف گفت: «هیچ انتخاب منطقی یا عقلانی برای آن‌ها وجود ندارد جز اینکه آنجا را ترک کنند. اگر آن‌ها بروند، فکر می‌کنم همه چیز برای یک توافق صلح از طریق مذاکره روی میز خواهد بود و این همان کاری است که آن‌ها باید انجام دهند.»
آیا ایالات متحده از تاکتیک پلیس خوب، پلیس بد استفاده می‌کند؟
نزار فرزخ، مشاور سابق رهبری فلسطین در مذاکرات با اسرائیل، به میدل ایست آی گفت: «آن‌ها [تیم امریکا] ناهماهنگ هستند.» وی افزود: «هر کدام مسیر خود را دارند: ویتکوف بیشتر بر آتش‌بس تمرکز دارد، درحالی‌که بوهلر بر روی گروگان‌ها تمرکز دارد و در نهایت، هیچ کدام از آن‌ها کاری غیر از آنچه ترامپ به آن‌ها دستور می‌دهد انجام نخواهند داد.»
فرزخ به میدل ایست آی با اشاره به گفت‌وگوی حماس با امریکا آن را امتیازی برای حماس دانست و گفت: «این امتیاز ارزشش را دارد، زیرا آن‌ها در واقع توسط امریکایی‌ها به رسمیت شناخته می‌شوند. آن‌ها در جایی که نیاز به قدرت ندارند یک امتیاز واقعی بدست می‌آورند، فقط به بقای خود ادامه می‌دهند و نوعی مصونیت از ترور را به دست می‌آورند. و آن‌ها از اینکه غزه را نه آن‌ها بلکه شخص دیگری اداره خواهد کرد و با آن مشکل روبرو خواهد شد، خوشحال هستند.»
در مورد کنارگذاشتن سلاح‌ها – چیزی که حماس مدت‌هاست آن را خط‌قرمز خود می‌داند – این می‌تواند فقط نشانه‌ای از این باشد که دیگر نمی‌خواهد در این جنگ بخصوص بجنگد. اما ضحا حسن، وکیل حقوق بشر و عضو بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی در واشنگتن «این را لزوماً به معنای خلع سلاح» نمی‌داند.
مسیر پیش رو
عبداللطیف القانوع، سخنگوی حماس، روز دوشنبه گفت که این گروه «به درخواست میانجی‌ها و فرستاده ترامپ، خواسته‌های خود را نرم‌تر کرده است و ما منتظر نتایج مذاکرات هستیم.»
وی با بیان اینکه «وظیفه اسرائیل موافقت برای ورود به فاز دوم گفت‌وگو‌ها است»، افزود: «مذاکرات بر اساس پایان‌دادن به جنگ، خروج و بازسازی نوار غزه است. ما با پیشنهاد مصر برای ایجاد کمیته‌ای مسئول مدیریت نوار غزه و بازسازی آن موافقیم.»
این پیشنهاد مصر که عملاً توسط ترامپ تحمیل شد، هفته گذشته نهایی شد و در جلسه‌ای در قاهره توسط همه کشورهای عربی به تصویب رسید.
در این طرح ۵۳ میلیارد دلاری، ۹۱ صفحه‌ای و پنج ساله هیچ اشاره‌ای به حماس نمی‌شود، بلکه عمدتاً بر این متمرکز شده که پس از سرمایه گذاری‌های سنگین کشورهای عربی و مسلمان در راستای بازسازی غزه، معماری آنجا چگونه خواهد بود.
بااین‌حال، در این طرح آمده است که تشکیلات خودگردان فلسطین از طریق یک «کمیته اداره غزه» برای ۶ ماه اول بر مدیریت بازسازی نظارت خواهد کرد. این پیشنهاد می‌گوید که این کمیته از تکنوکرات‌ها و اعضای غیرحزبی تشکیل خواهد شد.
ضحا حسن به میدل ایست آی گفت: «ایجاد وضعیتی که در آن بتوانید حماس را زیر چتر سازمان آزادیبخش فلسطین بیاورید، به‌طوری‌که سازمان آزادیبخش بتواند این پرونده را با یک‌صدا در دست بگیرد، این می‌تواند منجر به دستیابی به یک راه حل سیاسی و تعدیل حماس شود. بنابراین منطقی است که [ایالات متحده] با حماس گفت‌وگو کند.»
اما سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف)، که از زمان تأسیس خود در سال ۱۹۶۴ وظیفه رهبری مبارزه علیه اسرائیل برای تشکیل کشور فلسطین را بر عهده داشته، در سال‌های اخیر با انتقاداتی به دلیل عدم برگزاری انتخابات منظم برای رهبری گروه روبرو بوده است.
محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، همچنان رئیس آن است. خود او هم در بین فلسطینیان در کرانه باختری و همچنین غزه، مشروعیت شکننده‌ای دارد. بسیاری تشکیلات خودگردان فلسطین را که نیروهای آن توسط ایالات متحده آموزش و تأمین مالی می‌شوند، به‌عنوان مجری اشغال اسرائیل می‌دانند.
به‌احتمال زیاد غزه به یک موجودیت مستقل تبدیل خواهد شد. همه به کرانه باختری و نوار غزه به‌عنوان یک قلمرو واحد احترام می‌گذارند، اما در واقع، ما در آنجا یک نهاد متفاوت خواهیم داشت، درست مانند اینکه قدس شرقی از کرانه باختری جداست.
نزار فرزخ، مشاور سابق رهبری فلسطین گفت: در نهایت، پیشنهاد اعراب برای غزه پس از جنگ، بدون «اشاره به رهبری» ترامپ در این موضوع محقق نمی‌شود.
ضحا حسن به میدل ایست آی گفت: «ما در لحظه‌ای هستیم که باید سیاست جدیدی را امتحان کنیم. و بدون شک اگر می‌خواهید یک وضعیت باثبات در غزه ببینید، اگر می‌خواهید به یک راه‌حل سیاسی دائمی برسید، جایی که فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها بتوانند در امنیت زندگی کنند، باید با بازیگران موجود در صحنه معامله کنید.»
