مذاکرات ایران و امریکا؛ نزدیک به توافق اما در سایه تهدیدهای خارجی
گزارش‌ها از مذاکرات اخیر ایران و امریکا در مسقط حاکی از پیشرفت‌هایی فراتر از انتظارات واشنگتن است؛ پیشرفتی که احتمال دستیابی به توافقی جدید در خصوص پرونده هسته‌ای ایران را تقویت کرده اما با این حال، این مسیر با تهدیدهایی از سوی بازیگران خارجی، به‌ویژه اسرائیل، روبه‌رو است که ممکن است روند گفت‌وگوها را با اختلال مواجه کند.
میدل ایست نیوز: مذاکرات روز شنبه در مسقط بین ایران و امریکا، فراتر از انتظارات واشنگتن پیش رفت. نتایجی که از این دیدار به دست آمد، به نظر می‌رسد مقدمه‌ای برای دستیابی به توافقی نزدیک در خصوص پرونده هسته‌ای ایران باشد.
با این پیشرفت، تصویری متفاوت از روابط دو طرف ترسیم شد؛ تصویری که با فضای حاکم بر روابط از زمان خروج دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ از برجام تا روزهای اخیر، متفاوت است.
به گزارش العربی الجدید، در مذاکرات ایران و امریکا دیگر خبری از لحن تهدیدآمیز و توسل به قدرت نبود، بلکه از این تحول استقبال شد؛ تحولی که کاخ سفید آن را گامی رو به جلو توصیف کرد که با توجه به لحن گذشته، تغییر کوچکی محسوب نمی‌شود.
این موضوعی کم‌اهمیت نیست که هر دو طرف انعطاف‌پذیری قابل‌توجهی از خود نشان دادند و از شروط قبلی خود عقب‌نشینی کردند تا زمینه ملاقات را فراهم کنند؛ از جمله پذیرش ترکیبی از گفت‌وگوی مستقیم حتی اگر تنها دو دقیقه باشد و غیرمستقیم و نیز صرف‌نظر کردن دولت امریکا از اصرار بر مدل لیبی برای ایران و احتمال جایگزینی آن با فرمولی میانه‌رو، به تعبیر استیو ویتکوف.
گفتنی است که ایران طی دو سال گفت‌وگو با دولت جو بایدن، همواره بر شرط مذاکره غیرمستقیم پافشاری کرده بود، اما شرایط امروز متفاوت است و شرایط جدید، احکام جدیدی را ایجاب می‌کند.
این عقب‌نشینی‌های متقابل، نشان‌دهنده نیاز مشترک دو طرف برای شکستن یخ روابط و گشودن درِ مذاکرات بود، حتی اگر این مذاکرات تحت عناوین مبهمی صورت گیرد مانند دیدار که دولت امریکا آن را چنین نامید، یا اکتشاف که از سوی تهران چنین توصیف شد.
این فضای جدید، امیدواری محتاطانه‌ای را نسبت به دستیابی به توافقی جدید، و شاید حتی سریع، برانگیخت؛ توافقی که اکنون آشکارا به گزینه ترجیحی دولت ترامپ تبدیل شده است.
با این حال، هشدار نسبت به دشواری‌های مسیر پیش‌رو همچنان محور اصلی واکنش‌های امریکاست، هرچند همراه با اذعان به این واقعیت که تهران امروز با توجه به تضعیف موقعیت منطقه‌ای‌اش و فشارهای داخلی فزاینده ناچار به یافتن راه‌حلی توافقی است.
شاید از این‌جا باشد که اخیرا طرح دولت امریکا برای توافق مطرح شده است، که علاوه بر موضوع هسته‌ای، شامل مسأله زرادخانه موشکی ایران و توقف حمایت ایران از گروه‌های نیابتی‌اش در منطقه نیز می‌شود، اما هنوز مشخص نیست که آیا دولت امریکا در مورد این سه بند جدی است یا اینکه برخی از آنها به عنوان ورقه فشار برای به دست آوردن یک توافق هسته‌ای سخت‌تر مطرح شده است.
فالی نصر، استاد مدرسه مطالعات بین‌المللی پیشرفته دانشگاه جان هاپکینز در واشنگتن گفت: ایران با گنجاندن موضوع موشک‌ها در توافق موافق نیست.
نصر یک شخصیت امریکایی-ایرانی است که به عنوان بخشی از آنچه که به لابی ایرانی نخبه‌گرا در واشنگتن شناخته می‌شود، به شمار می‌رود.
او در مصاحبه‌ای که روز یکشنبه داشت افزود که موضوع گروه‌های نیابتی مسأله مهمی نیست، و تاکید کرد که احتمال دارد ایران بر ادامه فرایند به طور مرحله به مرحله و برای چندین سال اصرار داشته باشد، به طوری که توافق تثبیت شود قبل از آنکه کسی به کاخ سفید بیاید و تصمیم بگیرد آن را لغو کند، اشاره به کاری که ترامپ در سال ۲۰۱۸ انجام داد.
ضمن اینکه او به احتمال درخواست ایران برای تضمین‌های بیشتر اشاره می‌کند، به طوری که هیچ توافقی در آینده مورد تهدید یا تغییر قرار نگیرد.
این نوع از تضمین تنها در صورتی محقق می‌شود که کنگره هر توافق هسته‌ای با ایران را تصویب کند، به گونه ای که آن را به عنوان یک معاهده الزام آور برای ایالات متحده تبدیل کند، به ویژه اینکه این توافق این بار تنها با امریکا و بدون حضور اروپایی‌ها خواهد بود.
ایران می‌داند که رئیس‌جمهور امریکا می‌تواند چنین تأییدی را از کنگره فعلی به دست آورد، زیرا جمهوری‌خواهان کنترل هر دو مجلس را در دست دارند، اما این احتمال بیشتر یک گزینه نظری است تا عملی. پیش‌بینی می‌شود که ایران هرچقدر بر تضمین‌ها تاکید کند، به همان اندازه هم مراقب است که سرنوشت توافق را به این درخواست ربط ندهد، چرا که ممکن است این امر توافقی را که به دنبال آن است، از بین ببرد.
اما خطر دیگری نیز این پرونده را تهدید می‌کند؛ خطری که نشانه‌های آن از زمانی نمایان شد که این پرونده روی آتش داغ گذاشته شد و به طور مشخص از زمانی که ترامپ آن را به دست استیو ویتکوف، فرستاده ویژه، سپرد.
حدود سه هفته پیش، و دقیقاً در تاریخ ۱۹ مارس، دیپلمات و فرستاده ویژه پیشین، الیوت آبرامز، در اظهارنظری سعی کرد نسبت به مأموریت ویتکوف تردید ایجاد کند و گفت که او هیچ اطلاعی از جزئیات این پرونده ندارد.
آبرامز، که یکی از چهره‌های برجسته جریان تندرو طرفدار اسرائیل در واشنگتن به شمار می‌رود، معمولا بر اساس مواضع اسرائیل حرکت می‌کند، مواضعی که این روزها به وضوح حالت پرتنشی دارند، به ویژه از زمانی که پرونده هسته‌ای ایران مجددا با اعلام گزینه گفت‌وگو با تهران از سوی ترامپ، و حضور بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی در کنار او در هفته گذشته، شتاب گرفته است.
همچنین، محافل دیگری از همین طیف، با دامن زدن به این مساله، تلاش کردند تصمیم‌گیرندگان را علیه این گزینه تحریک کنند.
اریک آدلمن، معاون پیشین وزیر دفاع امریکا گفت: ویتکوف که مسئول پرونده‌های دیگری مانند غزه و اوکراین است، بعید به نظر می‌رسد که بتواند از عهده پرونده‌ای دیگر مانند مذاکرات هسته‌ای ایران برآید.
پس از سفر به مسقط، آبرامز حملات خود علیه گفت‌وگو را تشدید کرد و این روند را به گونه‌ای ترسیم کرد که ممکن است امریکا و اسرائیل را با وارد کردنشان به مذاکراتی فریبنده که ویتکوف تصور می‌کند در آن موفقیت‌های بزرگی به دست آمده، در تنگنا قرار دهد؛ چیزی که در نهایت منجر به مهار اسرائیل و جلوگیری از هرگونه اقدام احتمالی علیه ایران خواهد شد.
سخنان این محافل نشان‌دهنده این برداشت است که مذاکرات در حال قرار گرفتن روی ریل دستیابی به یک توافق هستند.
سفر ویتکوف به مسکو در آستانه نشست مسقط نیز نشانه‌ای دیگر در همین راستا بود. احتمالا او برای مشورت با روس‌ها در خصوص چند موضوع مرتبط با این پرونده رفته بود، که شاید از جمله آنها مساله ذخیره‌سازی اورانیوم غنی‌شده با درجه بالا از سوی ایران در صورت دستیابی به توافق باشد، مشابه آنچه در توافق ۲۰۱۵ اتفاق افتاد.
تمام این تحولات باعث بروز نگرانی‌هایی درباره احتمال اقدام نظامی یا سیاسی اسرائیل برای برهم زدن روند مذاکرات شده است، هرچند باور بر این است که نتانیاهو نمی‌تواند مستقیما با ترامپ وارد بازی شود، اما خرابکاری او می‌تواند به اشکال مختلفی بروز یابد، از جمله به صورت غیرعلنی یا نامرئی. این سناریو محتمل است و در عین حال آزمونی برای ریاست ترامپ در مواجهه با چنین چالشی خواهد بود.
