موازنه حساس مصر؛ حفظ حمایت امریکا همزمان با چالش‌های غزه

میدل ایست نیوز: مصر در شرایطی پیچیده و حساس قرار دارد و در بحبوحه جنگ جاری در غزه و تغییرات عمده در نظام بین‌المللی پس از بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید با چالش‌های ژئوپلیتیکی جدیدی روبروست.

در ژانویه ۲۰۲۵، رئیس‌جمهور امریکا رویکردی غیرمعمول در قبال مناقشه اسرائیل و فلسطین اتخاذ کرد و خواستار کوچاندن دو میلیون ساکن غزه و تبدیل این منطقه به یک منطقه تفریحی لوکس شد. رهبران اسرائیل نیز از این رویکرد حمایت کردند و به عملیات خود علیه حماس که از زمان ۷ اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شده بود ادامه دادند.

مصر در حین اینکه در تلاش است تا منافع استراتژیک خود را با حفظ رابطه تاریخی نزدیک با واشنگتن که شامل کمک‌های نظامی و اقتصادی قابل‌توجهی است، متعادل کند و درعین‌حال به‌شدت مخالف طرح‌های جابه‌جایی است که با حمایت قاهره از حقوق فلسطینی‌ها در تضاد است. این چالش زمانی برای روابط مصر و اسرائیل رخ می‌دهد که اوضاع بسیار حساس است و تنش‌ها در مرزهای دو کشور افزایش‌یافته و ممکن است توافق صلح ۴۶ساله میان آنها که با میانجیگری امریکا برقرار شده، دچار لرزش شود.

روابط مصر با امریکا و اسرائیل از زمان آغاز جنگ غزه با چالش‌های متعددی مواجه شده است. اختلافات بر سر تاکتیک‌های اسرائیل و همچنین طرح‌های ترامپ که شامل کنترل احتمالی امریکا بر غزه پیش از تبدیل آن به «ریویرا خاورمیانه» است، شدت یافته است.

در نشست فوق‌العاده سران عرب که در ۴ مارس ۲۰۲۵ در قاهره برگزار شد، رهبران عرب طرح جایگزین مصر برای بازسازی غزه را تصویب کردند؛ پیشنهادی ۵۳ میلیارددلاری که هدف آن بازسازی غزه هم‌زمان با اسکان ۲.۱ میلیون فلسطینی در خانه‌هایشان است. قاهره این طرح را به‌منظور مقابله با طرح ترامپ و حفظ امکان راه‌حل دو دولت که جامعه جهانی برای حل مناقشه اسرائیل و فلسطین بر آن اتفاق‌نظر دارد، ارائه داده است.

بااین‌حال، دولت ترامپ به‌سرعت طرح مصر را رد کرد. برایان هیوز سخنگوی شورای امنیت ملی امریکا در بیانیه‌ای مطبوعاتی گفت: “طرح فعلی واقعیت غیرقابل‌سکونت بودن غزه را نادیده می‌گیرد و این‌که ساکنان نمی‌توانند در منطقه‌ای مملو از آوار و مهمات منفجرنشده زندگی کنند.”

برای کاهش این شکاف، بدر عبدالعاطی وزیر امور خارجه مصر،  در ۸ آوریل در ابوظبی با مورگان اورتگاس، نماینده ویژه معاون وزارت خارجه امریکا در امور خاورمیانه، و تیم لندرکینگ، مقام ارشد دفتر امور خاور نزدیک وزارت خارجه امریکا و معاون سابق دستیار وزیر، دیدار و بار دیگر بر مخالفت مصر با جابه‌جایی فلسطینی‌ها را تأکید کرد.

مصر در ابتدا پس از آغاز جنگ غزه فراتر از بیانیه‌های سیاسی نرفت، اما تنش‌ها پس از آنکه اسرائیل کنترل گذرگاه صلاح‌الدین (فیلافی) در مرز با مصر را به دست گرفت تا کنترل خود را تقویت کند و مانع نفوذ جنگجویان و سلاح‌ها به غزه شود افزایش یافت. این اقدام اسرائیل مصر را خشمگین کرد؛ مصر اعلام کرده است که حضور اسرائیل در گذرگاه رفح یا گذرگاه فیلافی را نخواهد پذیرفت. بااین‌حال، اسرائیل حملات خود را در جنوب غزه تشدید و منطقه‌ای را که پیش‌تر محل سکونت ۲۵۰ هزار فلسطینی بود، تصرف کرده و آن را از رفح و مرز مصر جدا کرده است.

مصر همچنین حضور نظامی خود را در صحرای سینا افزایش داده است. در ۷ آوریل ۲۰۲۵، رسانه‌های اسرائیلی گزارش دادند که مصر تانک‌های پاتون و آبرامز را در سینا مستقر کرده که این اقدام نقض پیمان صلح ۱۹۷۹ محسوب می‌شود. اسرائیل خواستار عقب‌نشینی تانک‌ها شده و مقامات مصری هشدار داده‌اند که در صورت تجاوز نیروهای اسرائیلی به قلمرو مصر، این کشور از امنیت و حاکمیت خود دفاع خواهد کرد.

این تحولات جدی‌ترین تهدید تا به امروز برای پیمان صلح و روابط مصر و اسرائیل به شمار می‌رود.

در فوریه ۲۰۲۵، مقامات مصری به امریکا اطلاع دادند که اگر اسرائیل و امریکا تهدید به جابه‌جایی گسترده فلسطینی‌ها از غزه را عملی کنند، پیمان صلح در خطر خواهد بود. همچنین سندی از اطلاعات اسرائیل که در اکتبر ۲۰۲۳ به بیرون درز کرده، افشا می‌کند که جمعیت غیرنظامی غزه ابتدا به شهرک‌های چادری در شمال سینا منتقل شوند و سپس شهرهای دائمی ساخته شود و منطقه‌ای امنیتی برای جلوگیری از بازگشت فلسطینی‌های جابه‌جا شده ایجاد گردد.

مصر از گذشته های دور مخالف آوارگی فلسطینی ها به طور کلی و اخراج آنها از غزه به طور خاص بوده است. این موضع ریشه در حمایت مداوم مصر از حق مردم فلسطین برای ایجاد یک کشور مستقل در غزه و کرانه باختری با پایتختی قدس شرقی دارد. این اصل توسط روسای جمهور مصر از جمال عبدالناصر تا عبدالفتاح السیسی به طور مداوم بیان شده است.

در 7 آوریل در قاهره، عبدالفتاح السیسی در کنار امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه و عبدالله دوم، پادشاه اردن، خواستار برقراری آتش‌بس در غزه و آزادی فوری همه اسیران و بازداشت‌شدگان شد. رهبران مصر، فرانسه و اردن در تماس تلفنی مشترک با پرزیدنت ترامپ که در همان روز دیدار بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل از واشنگتن انجام شد، بر این موضع تاکید کردند.

موضع مصر ریشه در تعهد این کشور به ابتکار صلح عربی در سال 2002 دارد که وعده به رسمیت شناختن اسرائیل در ازای خروج اسرائیل از کرانه باختری و غزه و ایجاد یک کشور مستقل فلسطینی را می داد.

مصر همچنین به دنبال حفظ امنیت ملی خود و جلوگیری از تهدیدات احتمالی است که ممکن است ورود فلسطینی‌ها به این کشور آن را خدشه‌دار کند. علاوه بر این، افکار عمومی در مصر به‌شدت از حقوق فلسطینی‌ها حمایت می‌کند. اگر مصر میزبانی فلسطینیان در سینا را، حتی به‌صورت موقت، بپذیرد، این تصمیم احتمالاً باعث اعتراضات عمومی گسترده می‌شود که می‌تواند مصر را بی‌ثبات کند و نقش قاهره به‌عنوان میانجی بین حماس و اسرائیل را تضعیف کند.

از زمان تسلط حماس بر نوار غزه در سال 2007، مصر نقشی کلیدی در درگیری‌های نظامی بین گروه‌های مقاومت فلسطین و اسرائیل ایفا کرده است. میانجیگری مصر به توافقاتی بین طرفین برای بازگرداندن و حفظ آرامش برای دوره‌های طولانی و حمایت از تلاش‌های بازسازی منجر شده است.

در ژانویه ۲۰۲۵، مصر با همکاری قطر و ایالات متحده موفق شد توافق آتش‌بس میان حماس و اسرائیل را تسهیل کند. اما این آتش‌بس مدت زیادی دوام نیاورد و مجدداً درگیری‌ها ازسرگرفته شد. در نتیجه، مصر بار دیگر در حال تلاش برای میانجیگری پایان جنگ است. نقش میانجیگری مصر نشان‌دهنده تمایل این کشور به جلوگیری از تشدید تنش‌ها با تل‌آویو و همچنین حفظ روابط استراتژیک تاریخی خود با امریکا است. این موقعیت بسیار حساس است و نیازمند مهارت مصر در مدیریت دینامیک‌های پیچیده منطقه‌ای و بین‌المللی هم‌زمان با حفظ منافع ملی و اعتبار دیپلماتیک قاهره است

بازتاب این اهمیت، در اعتراف اسرائیل به نقش مصر دیده می‌شود؛ به طوری که یواو گالانت، وزیر جنگ وقت اسرائیل، در ۴ مارس تأکید کرد که اسرائیل به پیمان صلح ۱۹۷۹ متعهد است و اعلام کرد تل‌آویو اجازه هیچ «نقضی» بر این توافق را نخواهد داد. فروپاشی این پیمان نه تنها اولین و مهم‌ترین توافق صلح عرب-اسرائیلی را از بین می‌برد بلکه احتمالاً روابط دیپلماتیک اسرائیل با دیگر کشورهای عربی تحت “پیمان ابراهیم” را هم تهدید می‌کند.  با وجود این، مصر در موقعیتی حساس قرار دارد؛ در حین اینکه تلاش می‌کند روابط استراتژیک خود با دولت ترامپ را حفظ و کمک سالانه ۱.  میلیارد دلاری را هم دریافت کند ، در عین حال بر حقوق فلسطینی‌ها هم پافشاری می کند. آینده نشان خواهد داد که آیا قاهره ابزارهای سیاسی و دیپلماتیکی لازم برای کاهش تنش‌ها، حفاظت از منافع استراتژیک خود و رد طرح‌هایی که امنیت ملی‌اش را تهدید می‌کنند یا نقشه‌های منطقه‌ای را به ضرر خود تغییر می‌دهند، دارد یا خیر.