روزنه گشایی در سوریه با قمار ترامپ

فردریک هاف

میدل ایست نیوز: دیدار دونالد ترامپ و احمد الشرع، روسای جمهور امریکا و سوریه در ریاض به دنبال اعلام رئیس جمهور ایالات متحده مبنی بر پایان تحریم ها علیه سوریه صورت گرفت. این تحولات در را به روی ثبات و بازسازی سوریه به عنوان کشوری در صلح با همسایگانش و همکار واشنگتن باز می کند. با این حال، اینکه آیا کسی از آن در عبور می کند یا خیر، یک سوالی است که بی پاسخ می ماند.

ترامپ با عمل به توصیه رهبران عربستان سعودی، ترکیه، قطر، و امارات متحده عربی تصمیم گرفت ریسک حساب شده‌ای را در قبال سوری‌هایی که بشار اسد را در دسامبر 2024 سرنگون کرده و دولت تشکیل دادند و اعلامیه قانون اساسی صادر کردند، بپذیرد.

حداقل به سه دلیل این یک حرکت خطرناک است.

اول، رژیم تحت رهبری الشرع، عمدتاً از افرادی تشکیل شده است که زمانی به القاعده وابسته بودند. در واقع، خود الشرع هنوز توسط ایالات متحده به طور رسمی به عنوان تروریست شناخته می شود. اگرچه به نظر می‌رسد دولت جدید اغلب در مورد حاکمیت قانون و مخالفتش با تروریسم حرف‌هایی می‌زند، اما در همان حین هزاران سوری توسط گروه‌های مسلح وابسته به رهبران جدید با خشونت قربانی می‌شوند. اگر رهبران سوریه از فرقه‌گرایی خشونت‌آمیز حمایت کنند، یا اینکه آن را نادیده بگیرند یا نتوانند آن‌ها را سرکوب کنند، رئیس‌جمهور ترامپ به دلیل استفاده نادرست از یک برگ خود مورد انتقاد زیادی قرار خواهد گرفت.

دوم، حتی اگر دولت جدید سوریه، همان‌طور که رئیس‌جمهور الشرع قویاً اشاره کرده است، صمیمانه علاقه‌مند به مشارکت مبتنی بر شهروندی باشد و قاطعانه به حفاظت از همه سوری‌ها در برابر انتقام‌جویی متعهد باشد، هنوز تا کنترل کامل نیروی مسلح در سوریه بسیار فاصله دارد.

تقریباً همه مردم سوریه – که 90 درصد آنها در گذشته و دوران رژیم اسد فقیر شده اند – خواهان موفقیت رهبران جدید هستند. اما اکثر سوری ها هیچ رابطه ای با مردان بی قانون و دارای سلاح ندارند، و خیلی کمتر بر آنها کنترل دارند. آیا کسی غیر از دونالد ترامپ حاضر است در یک ماه یا یک سال آینده روی اینکه چه کسی سوریه را اداره می کند، شرط بندی کند؟

سوم، اسرائیل جنگی یک‌طرفه علیه سوریه پس از اسد به راه انداخته است. به‌قول‌معروف، سرمایه ترسو است. تحریم‌های اقتصادی امریکا که ممکن است چندین ماه طول بکشد تا کنگره به طور کامل آن‌ها را لغو کند، قطعاً تا به امروز مانع ورود کمک‌ها، وام‌ها و سرمایه‌گذاری‌های مرتبط با بازسازی به سوریه شده است.

موانع بازسازی

پرزیدنت ترامپ اکنون می‌خواهد این مانع را از بین ببرد. اما درحالی‌که اسرائیل به میل خود سوریه را بمباران و خاک این کشور را اشغال می‌کند که نقض توافقنامه سال 1974 است آیا کسی منابع قابل توجهی را برای بازسازی سوریه متعهد خواهد شد؟

پرواضح است که دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ایالات متحده از بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر  اسرائیل می‌خواهد که به‌سرعت با آتش‌بس جدید و نامحدود در غزه موافقت کند. اما آیا او حاضر است در مورد سوریه نیز رودرروی نتانیاهو قرار بگیرد؟ آیا او خطرات سیاسی داخلی را در این زمینه درک خواهد کرد؟

ترامپ با فشار بر الشرع برای بیرون راندن همه تروریست ها از سوریه، کمک به امریکا برای شکست داعش (از جمله با تصرف مراکز بازداشت مرتبط با این گروه) و برقراری صلح با اسرائیل با پیوستن به توافقنامه ابراهیم، ​​تلاش کرده است تا هر سه خطر را کاهش دهد. الشرع ممکن است راه ها و ابزارهایی برای دستیابی به برخی از این اهداف در اختیار داشته باشد. اما صلح با اسرائیل در وهله اول مستلزم توقف حمله اسرائیل به سوریه است.

نتانیاهو در وادی دیگر سیر می‌کند

اگر نتانیاهو مجبور به پایان ‌دادن به درگیری‌ها در غزه شود، طبق این توضیح، می‌تواند به سوریه، لبنان، یمن و حتی ایران اشاره کند و بگوید که اسرائیل موظف است در این مناطق از نیروی نظامی استفاده کند. اسرائیل همچنین حق دفاع از دروزی‌های سوریه را در برابر ادعای آزار و اذیت از سوی دولت جدید سوریه مطرح کرده است.

صرف‌نظر از این توضیحات، به نظر می‌رسد که اسرائیل—برخلاف ایالات متحده—کاملاً تهدیدات امنیتی ناشی از ایران و حزب‌الله را که پس از سرنگونی بشار اسد و فرار او به تبعید به وجود آمد، نادیده گرفته است. در واقع، ایران و نیابتی‌های لبنانی‌اش تلاش زیادی کردند تا جبهه‌ای دوم علیه اسرائیل در سوریه باز کنند. دولت اسرائیل باید از شکست آن‌ها استقبال می‌کرد. اما نه‌تنها تصمیم به برقراری ارتباط با رهبران پس از اسد سوریه نگرفت، بلکه به‌طورکلی نقش ترکیه در حمایت از کسانی که اسد را سرنگون کردند، محکوم کرد.

ترکیه البته یکی از متحدان ایالات متحده در ناتو نیز است و رئیس‌جمهور آن رابطه خوبی با همتای امریکایی خود دارد. بدون شک، رجب طیب اردوغان و ترامپ بر این باورند که شکست ایران در سوریه باید جشن گرفته شود و به دولت جدید در دمشق باید هر فرصتی برای موفقیت داده شود. اما به نظر می‌رسد نتانیاهو در یک وادی دیگر سیر می‌کند و به چیز دیگری می‌اندیشد.

مسیر دوم گفت‌وگوها

گزارش‌های تأیید شده از مذاکرات مسیر دوم (غیررسمی) سوریه و اسرائیل که در امارات متحده عربی برگزار می‌شود، ممکن است زمینه‌ای برای خوش‌بینی فراهم کند. بااین‌حال، پیشرفت به انگیزه واقعی جنگ‌افروزی اسرائیل بستگی دارد.

اگر نگرانی‌های امنیتی واقعی و انسان‌دوستی مرتبط با دروزی‌ها به‌طور کامل توضیح‌دهنده اقدامات اسرائیل باشد، گفت‌وگوهای غیررسمی می‌توانند ایده‌های عملی و سازنده‌ای را به وجود آورند که منجر به مذاکرات رسمی شوند. اهداف می تواند شامل احیای کامل توافقنامه  1974 با سوریه در مورد جدایی، مذاکره در مورد توافقنامه دوجانبه آتش بس/عدم جنگ، و حرکت در نهایت به سمت عادی سازی کامل و صلح باشد.

هیچ یک از این موارد مستلزم آن نیست که سوریه از ادعای خود در مورد مناطق ازدست‌رفته در طول جنگ ژوئن 1967 صرف نظر کند. اما نیاز مبرم به بازسازی – اعم از اقتصادی و سیاسی – در کشوری که کاملاً توسط اسد و اطرافیانش غارت شده است، باید رهبران جدید سوریه را از جنگ برای پیگیری ادعاهای خود منصرف کند. این رویکرد مستلزم همکاری کامل اسرائیل است. با این حال، اگر انگیزه اسرائیل صرفاً به بقای سیاسی نخست‌وزیر آن گره خورده باشد، اسرائیل اگر بخواهد سوریه را به چشم انداز عادی سازی نهایی جذب کند، به یک دولت جدید نیاز خواهد داشت.

خطرات مرتبط با گشایش پرزیدنت ترامپ در سوریه تنها در صورتی بزرگ‌تر می‌شود که بیانیه تحریم‌های او و دیدارش با رئیس‌جمهور الشرع ژست‌های توخالی باشد. در داخل کشور، دولت باید کنگره را تحت‌فشار قرار دهد تا تحریم‌هایی را که بر آنها اختیار دارد، از بین ببرد.

در سطح بین‌المللی، دولت ترامپ باید از شرکای خود که خواستار برداشته‌شدن تحریم‌های سوریه بودند، بخواهد که عملکرد دولت جدید سوریه را زیر نظر داشته باشند و هر کمکی که برای مقابله با تروریسم نیاز دارد، ارائه دهند. همچنین، دولت ترامپ باید از اسرائیل بخواهد که به شرایط توافق‌نامه 1974 درباره جداسازی احترام بگذارد. در نهایت، اعزام یک دیپلمات ارشد امریکایی به دمشق برای ایجاد روابط، تأثیرگذاری بر تصمیم‌گیری‌ها و گزارش‌دهی طولانی مدت است.

پرزیدنت ترامپ دری را بازکرده است. آیا کسی از آن عبور خواهد کرد؟ خیلی به تمایل او برای متعهد ماندن بستگی دارد. اگرچه زمانی او سوریه را بی‌اهمیت می‌دانست، اما به نظر می‌رسد ترامپ اکنون متوجه شده است که سوریه چقدر برای کشورهای عربی که ترامپ همکاری آنها را بسیار ارزشمند می‌داند، مهم است. در حالت ایده‌آل، او و تیم امنیت ملی‌اش درها را به روی یک سوریه مرفه، در صلح با همسایگان خود و کاملاً هماهنگ با واشنگتن در منطقه و فراتر از آن، باز نگه می‌دارند.