هشدار کارشناسان امنیتی اسرائیل: ترکیه جای ایران را در منطقه می‌گیرد
تضعیف حزب الله و برچیده شدن ارتش بشار اسد، توجه کارشناسان امنیتی اسرائیل را به ترکیه، ایران و روسیه معطوف کرده که هر کدام برای پر کردن خلأ قدرت در لبنان و سوریه با یکدیگر رقابت می‌کنند.
میدل ایست نیوز: با تضعیف شدید حزب‌الله و برچیده شدن ارتش بشار اسد، سازمان‌دهندگان کنفرانس امنیت در شمال اسرائیل تمرکز خود را به آن سوی مرزها، یعنی ترکیه، ایران و روسیه تغییر دادند – که هر کدام برای پر کردن خلاء قدرت در لبنان و سوریه با یکدیگر رقابت می‌کنند.
کنفرانس هفته گذشته با عنوان «تغییر شکل دادن به جبهه شمالی» به میزبانی مرکز تحقیقات و آموزش آلما در هشت مایلی مرز با لبنان برگزار شد.
در این کنفرانس کارشناسان منطقه و فراتر از آن خاطرنشان کردند که دستاوردهای نظامی اسرائیل علیه حزب الله لبنان و سقوط رژیم اسد در سوریه در سال 2024، یک تهدید بزرگ را از بین برده، اما هشدار دادند که این، زمینه را برای تسلط سنی‌ها با حمایت ترکیه آماده کرده است.
یاکوف لاپین، خبرنگار نظامی JNS (سایت خبری سندیکاهای یهودی) و تحلیلگر امور استراتژیک در مرکز آلما، گفت: «همانطور که ایران در گذشته قدرت مسلط در سوریه بود، ترس بسیاری در اسرائیل امروز این است که ممکن است ترکیه به قدرت خارجی مسلط در آنجا تبدیل شود.»
ایتان کوهن یاناروچاک، کارشناس ترکیه در مرکز مطالعات خاورمیانه و آفریقا موشه دایان در دانشگاه تل آویو بر این باور است که این می تواند پیامدهای عمیقی برای اسرائیل و به ویژه برای مناطق شمالی آن داشته باشد.
قدرت‌یابی ترکیه در سوریه ممکن است برای اسرائیلی‌هایی که هنوز و حتی پس از به قدرت رسیدن رجب طیب اردوغان اسلامگرا، آنکارا را متحد اصلی خود می‌دانند سخت باشد.
جنگ لفظی به تهدیدهای واقعی تبدیل می‌شود
رجب طیب اردوغان، رهبر حزب اسلام‌گرای عدالت و توسعه ترکیه، بحران‌های دیپلماتیک متعددی با اسرائیل ایجاد کرده است؛ معروف‌ترین آن حمایت از ناوگان دریایی ۲۰۱۰ بود که قصد داشت محاصره اسرائیل بر غزه تحت کنترل حماس را بشکند.
با این حال، در سال‌های اخیر، اردوغان روابط دوجانبه را با چالش‌های جدید روبه رو ساخته است. جنگ جاری در غزه که از ۹ اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شده، زمینه‌ساز وخامتی بی‌سابقه در روابط دو طرف شده است. روابط دیپلماتیک قطع شده، تجارت دوجانبه به شدت کاهش یافته و بیشتر پروازهای مستقیم بین اسرائیل و ترکیه متوقف شده‌اند.
همزمان، اردوغان اظهارات خصمانه‌ای علیه اسرائیل عنوان کرده که با واکنش‌های شدید مقامات اسرائیلی مواجه شده است. در ژوئیه، اردوغان تهدید به حمله به اسرائیل کرد و الی کوهن، وزیر خارجه وقت اسرائیل، او را از «راهی که صدام حسین رفت» برحذر داشت. اردوغان که همچنین علیه یهودیان موضع گرفت، اسرائیل را «دولت تروریستی» خواند، آن را به نسل‌کشی متهم کرد و از کشورهای مسلمان خواست علیه آن متحد شوند.
مقامات ترکیه، تحت رهبری اردوغان، اسرائیل را «تهدید اصلی منطقه‌ای» برای ترکیه و خاورمیانه بزرگ معرفی کرده‌اند. اکنون اورشلیم و جنگ لفظی بی‌سابقه‌ای را آغاز کرده‌اند که پیش‌تر فقط در روابط اسرائیل با تهران دیده می‌شد.
سرعت این تغییر باعث شده بین برداشت عمومی اسرائیلی‌ها از ترکیه و نقش نوظهور آن به عنوان قدرت منطقه‌ای که از سوریه برای پیشبرد سیاست‌های ضد اسرائیلی خود استفاده می‌کند، فاصله‌ای ایجاد شود.
سوریه مثل یک صفحه شطرنج
کوهن یاناروچاک می گوید: «اگر 10 سال پیش به تو می‌گفتم که ترکیه جای ایران را خواهد گرفت، این حرف را مضحک می‌دانستی. اما امروز، متأسفانه، فقط می‌توانم بگویم که بله، این کاملاً منطقی است.» یاناروچاک تصور می‌کند که سوریه به یک دولت تابع ترکیه تبدیل خواهد شد، که احتمالاً حداقل در ابتدا توسط احمد الشرع، فرمانده سابق القاعده اهل سنت که بعد از سقوط اسد در دسامبر کنترل را به دست گرفت، رهبری شود.
اسرائیل (پس از سقوط اسد) بخش شرقی دامنه‌های کوه حرمان را از سوریه گرفت و ده‌ها حمله هوایی انجام داد تا از افتادن تسلیحات سنگین اسد به دست گروه‌های شورشی، جلوگیری کند.
پیشروی شورشیان بعد از آنکه اسرائیل ضربات سنگینی به حزب‌الله وارد کرد بیشتر شد.
اسرائیل رهبر ارشد حزب‌الله را کشت، بخش زیادی از زیرساخت‌های موشکی آنها را نزدیک مرز نابود کرد و حزب‌الله را مجبور به توافق آتش‌بس و عقب‌نشینی از مرز کرد.
نگهبانی روسیه
دینا لیسن یانسکی، پژوهشگر دانشگاه تل‌آویو در رشته مطالعات خاورمیانه و اسلام گفت: مسکو، که یکی از حامیان اصلی اسد بوده و همچنان حضور نظامی در سوریه دارد، جای پای خود در آنجا را فقط یک موقعیت راهبردی نمی‌داند. او گفت: «روسیه خود را نگهبان اماکن مقدس مسیحیان ارتدکس می‌داند و این بخشی از مأموریتش در سوریه است.» او اضافه کرد که مسکو احتمالاً همچنان بخشی از معادله قدرت در سوریه باقی خواهد ماند.
وقتی ترکیه و اسرائیل اهداف راهبردی رقیب خود را در سوریه پس از اسد، پیش می‌بردند، دو ارتش که به‌عنوان قدرتمندترین ارتش‌های خاورمیانه شناخته می‌شوند، تقریباً با هم درگیر شدند. گزارش‌ها می‌گویند هواپیماهای جنگی آنها ماه گذشته با هم درگیر شدند که این موضوع باعث شد مذاکرات کاهش تنش به میانجی‌گری آذربایجان برگزار شود.
ترکیه در برابر ایران؛ اهداف مشابه، روش‌های متفاوت
ترکیه، که عضو ناتو است، یکی از بزرگ‌ترین و مجهزترین ارتش‌های جهان را دارد که با تسلیحات پیشرفته غربی تجهیز شده است. قابلیت‌ها و زنجیره‌های تأمین آن بسیار فراتر از ایران است.
با این حال، به گفته کوهن یاناروچاک ترکیه محدودیت‌های بیشتری دارد: جنگ با اسرائیل ممکن است روابطش با امریکا را به خطر بیندازد و پل‌های دیپلماتیک با غرب را که دهه هاست برای آن تلاش کرده خراب کند. یاناروچاک همچنین بر این باور است که این موضوع محدودیت‌هایی را برای اسرائیل هم ایجاد می‌کند که «نمی‌تواند همانطور که علیه ایران عمل کرده بود، علیه ترکیه عمل کند.»
او با اشاره به دیدار اخیر دونالد ترامپ رئیس‌جمهور امریکا با احمد شرع رهبر سوریه می گوید: «حلقه آتش ایران اطراف اسرائیل بر اساس نیابتی‌های غیرقانونی بود. ترکیه همین کار را با استفاده از دولت‌های قانونی — قطر و حالا سوریه — انجام می‌دهد.»
ارتباط واشنگتن
کوهن یاناروچاک با یادآوری تمجید اخیر ترامپ از اردوغان، که او را «مردی سرسخت» خواند که رئیس جمهور امریکا «اتفاقاً دوستش دارد»، افزود: «این راه ترکیه است: با کت و شلوار، با کراوات، عضویت در ناتو و اتحاد ایالات متحده. و باید بگویم که خیلی خوب پیش می‌رود».
برخی از صداهای طرفدار اسرائیل، از جمله حامیان ترامپ، از موضع غیر تقابلی رئیس جمهور در قبال آنکارا دفاع کرده‌اند.
مایک دوران، کارشناس ارشد موسسه هادسن، ماه گذشته هشدار داد که رویارویی مستقیم ترکیه با واشنگتن بر سر اسرائیل می‌تواند جناح‌های ضد اسرائیلی ترکیه را تقویت کند. او در پادکستی گفت: «اگر ایالات متحده کارت‌های خود را به درستی بازی کند، که توانایی انجام این کار را دارد، آن عناصر نخواهند توانست کنترل امور را در دست بگیرند.»
با این حال، سیاست‌های ترامپ در خاورمیانه – از جمله تلاش‌های دولت او برای از سرگیری مذاکرات هسته‌ای با ایران – برای برخی‌ها منشا نگرانی است.
اریک مندل، موسس و مدیر شبکه اطلاعاتی و سیاسی خاورمیانه مستقر در واشنگتن (MEPIN)، ترامپ را یک «انزواطلب» توصیف کرد.
در حالی که رویکرد رئیس جمهور امریکا ممکن است به اسرائیل آزادی عملی بیشتری بدهد، مندل هشدار می دهد که این آزادی می تواند مشروط باشد.
او می گوید: «بله، در زمان ترامپ اسرائیل آزادی بیشتری دارد، مگر اینکه با دیدگاه ترامپ در تضاد باشد. در آن صورت، عواقب سختی در انتظار اسرائیل می تواند باشد.»
ساریت زهاوی، بنیانگذار و رئیس مرکز آلما با وجود آرامش کنونی در شمال اسرائیل پس از حملات 7 اکتبر 2023 خواستار هوشیاری شد.
او با اشاره به حمله غافلگیرانه 7 اکتبر گفت: «ما می دانیم که حزب الله در حال آماده شدن است. آنها ناپدید نشدند. آنها منتظر فرصت هستند.»
