ایران و امریکا؛ مذاکرات هسته‌ای یا نبرد ژئوسیاسی و اقتصادی برای نفوذ و اعتبار منطقه‌ای؟
با وجود برگزاری پنج دور از مذاکرات میان واشنگتن و تهران برای دستیابی به توافق هسته‌ای جدید، همچنان تنش‌های لفظی میان دو طرف ادامه دارد و کارشناسان بر این باورند که این مذاکرات به جزئیات فنی پیرامون میزان غنی‌سازی و مراکز نظارتی محدود نمی‌شود بلکه نبردی ژئوسیاسی- اقتصادی بزرگ بر سر نفوذ و اعتبار است.
میدل ایست نیوز: با وجود برگزاری پنج دور از مذاکرات میان واشنگتن و تهران برای دستیابی به توافق هسته‌ای جدید، همچنان تنش‌های لفظی میان دو طرف با تاکید ایران بر حق خود در غنی‌سازی، ادامه دارد.
به گزارش النهار، از طرفی دونالد ترامپ، رئیس جمهور امریکا بار دیگر بر موضع قاطع خود تاکید کرد و گفت: اجازه هیچگونه غنی‌سازی اورانیوم را به ایران نخواهیم داد. وی افزود: آن‌ها غنی‌سازی نخواهند کرد. اگر غنی‌سازی کنند، مجبور می‌شویم از روش دیگری استفاده کنیم. این اظهارات وی به حمله نظامی علیه سایت‌های هسته‌ای ایران در صورت شکست مذاکرات اشاره دارد.
این در حالی است که گزارش رسانه‌ها حاکی از آن است که پیشنهاد ارائه شده از جانب واشنگتن، به تهران اجازه خواهد داد تا در بازه زمانی کوتاه، در سطوح پایینی غنی‌سازی کند. برخی منابع امریکایی آگاه به اکسیوس خبر دادند که این پیشنهاد امریکا، به ایران اجازه غنی‌سازی اورانیوم در سطوح پایین را می‌دهد.
در مقابل ایران بر موضع خود پافشاری می‌کند و می‌گوید: «از حقوق قانونی خود در غنی‌سازی اورانیوم کوتاه نخواهیم آمد». در نتیجه این امر، گمانه زنی‌ها درباره سرنوشت این مذاکرات در سایه تنش‌های لفظی حاصل از آن افزایش یافته است.
تنش لفظی میان امریکا و ایران
در تحلیل این مواضع پرتنش و تاثیر آن بر روند مذاکرات، خالد الحاج، پژوهشگر امور ایران در گفت‌وگو با این پایگاه خبری اعلام کرد تنش لفظی کنونی میان امریکا و ایران نشانه روشنی از ورود به مرحله جدیدی از مذاکرات هسته‌ای است که تفاوتی اساسی با توافق سال ۲۰۱۵ دارد. توازن قوا تغییر یافته است و بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی بیش از پیش درگیر این پرونده شده و با یکدیگر درهم تنیده شدند.
الحاج افزود: با این وجود، موازنه مذاکرات امروز به وضوح به نفع ایران متمایل شده است که از یک سری تحولات بین‌المللی بهره‌مند می‌شود که پرونده روسیه و اوکراین، شوک‌های اقتصادی ناشی از سیاست‌های تعرفه‌ای دونالد ترامپ،و نیز شکست وی در دستیابی به نتایج ملموس برای پایان دادن به جنگ اوکراین یا توقف تجاوز به غزه و عقب نشینی از برخی اولویت‌های اقتصادی سابق خود در راس آن‌ها قرار دارند.
در ادامه این پژوهشگر اظهار داشت: ایران موضع جدید خود را درک و اتخاذ رویکردی محتاطانه‌تر و سیاسی‌تر آغاز کرده است. موضوعی که به وضوح با عقب نشینی واشنگتن از هماهنگی نظامی با تل آویو برای حمله مستقیم به ایران و توقف آماده‌سازی سری جدیدی از تحریم‌های اقتصادی نمود پیدا کرده است. به عبارتی دیگر، ایران با هوشمندی تغییر استراتژی امریکا را درک کرد و دانست ترامپ از نظر داخلی به دلیل مجموعه‌ای از ناکامی‌ها تحت فشار قرار دارد و نیازمند یک پیروزی خارجی است که بخشی از اعتبار سیاسی که در بیش از چند میدان از دست داده است را بازیابد.
وی اظهار داشت: این توازن متقاطع میان فشار فزاینده واشنگتن و نیاز شدید ترامپ به یک موفقیت در سیاست خارجی بستری را برای ایران فراهم کرده است تا مطالبات بیشتری در مذاکرات مطرح کند. در حالی که تهران به صورت تدریجی، سطح غنی‌سازی اورانیوم را افزایش می‌دهد، در عین حال نوعی انعطاف پذیری اقتصادی چشمگیری را نشان می‌دهد و می‌گوید در صورت دستیابی دو طرف به توافق تسهیلات گسترده‌ای را در اختیار شرکت‌های امریکایی قرار می‌دهد. برخی داده‌ها نشان می‌دهد که امکان امضای توافق اقتصادی بزرگ وجود دارد که ممکن است ارزش آن از یک تریلیون دلار شاید هم بیشتر فراتر رود و بازار ایران را به قلب شبکه صادرات و واردات جهانی بازگرداند و رونق قوی‌ای به اقتصاد امریکا بدهد.
سختگیری هسته‌ای ایران در مقابل امتیاز اقتصادی
بنا بر اعلام این پژوهشگر، این معادله دقیق (سختگیری هسته‌ای ایران در مقابل امتیاز اقتصادی) به تهران بیشترین قدرت و تاثیر گذاری در میز مذاکرات را می‌بخشد. با وجود اینکه مذاکرات غیرمستقیمی که در عمان یا ایتالیا برگزار می‌شود، نتایج ملموسی در پی نداشته است، نشانه‌ها حاکی از آن است که دو طرف در چندین پرونده فنی و اجرایی، گام‌های مهمی را اتخاذ کردند.
الحاج افزود: این تنها یک مسأله فنی نیست بلکه یک میدان گسترده ژئوسیاسی است. ایران امروز روی روابط عمیق خود با مسکو و پکن حساب باز و از طریق دروازه بزرگ چین، دست همکاری اقتصادی خود را به اروپا دراز می‌کند. واشنگتن به خوبی می‌داند که هرگونه ادغام دوباره ایران در سیستم صادرات جهانی به منزله ضربه مضاعف خواهد بود؛ کاهش انزوای اقتصادی تهران از یک سو و ایجاد فرصت‌های رقابتی عظیم برای شرکت‌های امریکایی به بهای کاهش سهم متحدان سنتی واشنگتن در اروپا و ایفای نقش در میدان پکن و مسکو از جهتی دیگر.
در مقابل این پژوهشگر بر این باور است: ترامپ از فشارهای داخلی مجدد رنج می‌برد و محبوبیت وی به دلیل شکست در تحقق وعده‌های بزرگی که داده، کاهش یافته است. ایران این واقعیت را به خوبی می‌داند و از آن استفاده می‌کند. تهران می‌داند که هرگونه توافق هسته‌ای که به آن اجازه لغو تحریم‌ها را می‌دهد، نشان دهنده یک پیروزی سیاسی تاثیرگذار برای دولت امریکا در برابر رای دهندگان خواهد بود.
بنا بر اعلام الحاج، ایران در بازه زمانی اخیر، شماری از برگ برنده راهبردی خود را چه از نظر نظامی در سوریه و لبنان و غزه و یمن و چه از نظر دیپلماتیک در برابر برخی کشورهای منطقه که به تدریج مواضعی محتاطانه‌تری نسبت به نقش ایران اتخاذ کردند، مانند عراق، از دست داده است. با این حال این خسارت‌های میدانی ایران را بر آن داشته است امروز با پیشرفت در مذاکرات به دنبال جبران آن باشد، پیشرفتی که ممکن است بخشی از توازن منطقه‌ای و اقتصادی را به آن بازگرداند. این موضوع با افزایش سقف مطالبات هسته‌ای و شرط‌گذاری برای دریافت مشوق‌های اقتصادی گسترده، پیش از هرگونه عقب نشینی یا امتیازدهی، به وضوح قابل مشاهده است.
وی افزود: نکته جالب در این موضوع این است که ایران تنها به دنبال ضمانت‌های قابل ارزیابی چه از طریق لغو فوری تحریم‌های اعمال شده بر بخش‌های نفت و گاز و تکنولوژی و چه امضای توافقات سرمایه گذاری که بهبود سریع اقتصاد آن را تضمین می‌کند، است. این فشاری که تهران وارد می‌کند، در صورت موفقیت در بهره برداری از آن، ممکن است تهران را به خط مقدم مشروعیت اقتصادی جهان بازگرداند. نتایج این توافق تنها مختصر به پرونده‌های انرژی و سرمایه گذاری نخواهد بود بلکه نقشه توازن امنیتی را نیز در بر خواهد گرفت. چرا که با لغو تدریجی تحریم‌های تهران، سپاه پاسداران ایران توانایی از سرگیری فعالیت‌های اقتصادی خود را به دست خواهد آورد.
مذاکرات غیرسنتی و نبرد ژئوسیاسی-اقتصادی برای نفوذ و اعتبار منطقه‌ای
این پژوهشگر تاکید کرد: ما در برابر مذاکرات غیر سنتی‌ای قرار داریم که به جزئیات فنی پیرامون میزان غنی‌سازی و مراکز نظارتی محدود نمی‌شود بلکه این نبردی ژئوسیاسی- اقتصادی بزرگی بر سر نفوذ و اعتبار است. در حالی که تهران بر سیاستی بلندمدت و افزایش سقف فعالیت‌های هسته‌ای حساب باز کرده، همزمان مذاکراتی را حفظ کرده است که فرصت خرید زمان را به آن می‌دهد. در مقابل واشنگتن خود را ناچار خواهد دید که در ازای قراردادهای سرمایه گذاری، بخشی از نفوذ را به تهران واگذار کند.
الحاج گفت: در نتیجه منطقه ما پس از امضای هرگونه توافقی جامع با واقعیت جدیدی روبه‌رو خواهد شد که آن آغازی برای دوره‌ای از درگیری‌های اقتصادی مستقیم و تشکیل جبهه‌ای است که دارای پیچیدگی دوره‌های گذشته نخواهد بود. ایران که اخیراً برگ‌های برنده زیادی را از دست داده است، به نظر می‌رسد امروز با مذاکرات به دنبال جبران آن‌هاست.
