السودانی در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی: اسرائیل بی‌‌اجازه از حریم هوایی عراق برای حمله به ایران استفاده کرد

میدل ایست نیوز: نخست‌وزیر عراق با اشاره به این که رژیم صهیونیستی بدون اجازه از حریم هوایی عراق برای حمله به ایران استفاده کرده است، تحلیل‌ها درباره امکان فروپاشی نظام ایران را عجولانه و نظام ایران را ریشه‌دار و ایرانی‌ها را میهن‌پرست توصیف کرد.

نخست‌وزیر عراق در مصاحبه اختصاصی با نفیسه کوهنورد خبرنگار بی بی سی فارسی به پرسش‌ها درباره نگرانی‌های عراق و اثرات اقتصادی، دیپلماتیک و ژئوپلیتیک جنگ رژیم صهیونیستی علیه ایران پاسخ داد.

السودانی درباره علت فعال نشدن پدافندهای هوایی عراق برای مقابله با هواپیماهای اسرائیل در آسمان عراق گفت: متاسفانه به دلیل پیچیدگی‌های زیادی که از گذشته به دلیل حضور نیروهای ائتلاف بین‌المللی در عراق وجود داشت و همچنین کم‌کاری دولت‌های قبلی در تامین یک سیستم پدافند هوایی، ما یک سامانه پدافندی مناسب با فناوری پیشرفته نداشتیم که با چنین تخلفاتی مقابله کند.

نخست‌وزیر عراق درباره موضع کشورش در این جنگ نیز گفت: ما قاطعانه با این تجاوز مخالفت کردیم و این موضع را برای جامعه بین‌المللی روشن کردیم. در عین حال، منافع عراق را طبق اصل اول عراق در صدر اولویت‌های خودمان قرار دادیم. ما دیپلماسی متعادلی را به کار گرفتیم.

السودانی در بخش دیگری از این گفت‌وگو با رد سخنان کسانی که از احتمال فروپاشی نظام ایران بر اثر چنین حملاتی سخن می‌گویند  اظهار داشت: باید درک کنیم که نظام ایران آنقدر که تصور می‌شود ضعیف نیست که به‌سرعت فرو بپاشد. نظام ایران یک نظام ریشه‌دار با حامیان فراوان است. ویژگی ملت ایران، میهن‌پرست بودن آن است به طوری که حتی مخالفان نظام نیز در طول این جنگ در کنار نظام بودند. این بخشی از شخصیت ایرانی‌هاست که به هویت ملی خودشان افتخار می‌کنند.

السودانی خاطرنشان کرد: محاسبات عجولانه بر مبنای فروپاشی نظام ایران یک خلاء امنیتی ایجاد می‌کند و کل منطقه را که خودش بی‌ثبات و متزلزل است، بی‌ثبات‌تر می‌سازد.

در طول جنگ اسرائیل و ایران عراق در حالت آماده باش بود

وی درباره تاثیر امنیتی جنگ اسرائیل و ایران بر عراق گفت: ما در حال آماده‌باش برای مواجه شدن با هرگونه رویداد امنیتی احتمالی بودیم. هرچند عراق بجز نقض شدن حریم هوایی‌اش نقشی در این جنگ نداشت. ما در سطوح مختلف برای مقابله با همه پیامدهای این جنگ، آماده بودیم.

نخست وزیر عراق ادامه داد: عراق برای صدور نفت خود از بصره که بخش عمده صادرات نفت عراق از طریق آن صورت می‌گیرد، به مسیرهای دریایی وابسته است. طبعا ما نگران متوقف شدن این روند بر اثر جنگ بودیم و دنبال مسیرهای جایگزین برای مواقع ضروری بودیم. علاوه بر این، کل چرخه تجارت در عراق نیز تحت تاثیر قرار گرفت.

السودانی افزود: در سطح دیپلماتیک ما در مرکز میدان قرار داشتیم و موظف بودیم نقشی را که از ما انتظار می‌رود بر اساس روابطی که عراق در منطقه دارد، ایفا کنیم. نظرات و دیدگاه‌های خود را بیان کنیم و اثرات این جنگ، اهمیت توقف آن و نیاز به گفت‌وگو به عنوان تنها راه حل چنین بحران‌هایی را توضیح دهیم.

پیش‌بینی اقدام نظامی قریب‌الوقوع

السودانی درباره نحوه آگاه شدن خود از آغاز جنگ گفت: از حدود 48 ساعت پیش از شروع جنگ، همه برآوردهای امنیتی، سیاسی، حتی رسانه‌ای حاکی از این بود که یک اقدام نظامی، قریب‌الوقوع است. ما در چنین فضایی بودیم. همزمان، با گفت‌وگوهای مداوم، به دوستان و متحدانمان و همسایگان عراق درباره خطرات چنین تجاوزی هشدار می دادیم. گزارش‌های امنیتی، نقض حریم هوایی ما را تایید کرد و اخبار از تجاوز به همسایه ما ایران حکایت داشت.

السودانی در پاسخ به این پرسش که عراق چه اقداماتی باری جلوگیری از نقض حریم هوایی‌اش انجام داد؟ گفت: تجاوز اسرائیل به حریم هوایی عراق، نقض حاکمیت یک کشور مستقل عضو سازمان ملل، نقض منشور سازمان ملل و معاهدات بین‌المللی است و تهدیدی برای ارتش و امنیت عراق و ساکنان این کشور محسوب می‌شود. علاوه بر این، قانون اساسی ما تصریح می‌کند که استفاده از آسمان عراق برای تجاوز به کشورهای دیگر، مجاز نیست. بنابراین تجاوز اسرائیل، نقض آشکار قوانین ما هم بود. به همین دلیل ما با ارائه شکایت رسمی به شورای امنیت سازمان ملل متحد، به رویه‌های قانونی روی آوردیم. همچنین ضمن گفت‌وگوهایی با دوستانمان در منطقه، ماهیت خطرناک این موضوع را گوشزد کردیم که عراق را به سمت خصومت‌هایی می‌برد که بخشی از آن نیست.

مشکل عراق برای تامین پدافند هوایی

السودانی افزود: مطمئنا ما به دنبال تقویت پدافند هوایی عراق هم هستیم که از ابتدای دولت من آغاز شده است. با توجه به تحولات اخیر، قطعا به تقویت این سیستم ادامه خواهیم داد تا امنیت آسمان عراق را تضمین کنیم. متاسفانه به علت پیچیدگی‌های زیادی که از گذشته به علت حضور نیروهای ائتلاف بین‌المللی در عراق وجود داشت، و همینطور کم کاری دولت‌های قبلی در تامین یک سیستم پدافند هوایی، ما یک سیستم پدافندی مناسب با فناوری پیشرفت نداشتیم که با چنین تخلفاتی مواجه شود.

وی ادامه داد: این دولت از قبل، عقد قرارداد با دیگر کشورها برای خرید پدافند هوایی را آغاز کرده است. ما قراردادی با فرانسه و کره جنوبی برای سیستم‌های راداری و سیستم‌های موشکی امضا کردیم. ما بخش‌هایی از یک سیستم راداری را دریافت کرده‌ایم و بخش‌های بیشتری را امسال دریافت خواهیم کرد. اولین محموله از کره جنوبی دریافت می‌شود اما به تعداد بیشتری نیاز داریم و ما به عنوان دولت، خرید این تجهیزات را دنبال خواهیم کرد.

استانداردهای دوگانه امریکا

السودانی اعتراض امریکا به نقض حاکمیت عراق توسط ایران و سکوت در برابر نقض حاکمیت عراق توسط اسرائیل را نتیجه استانداردهای دوگانه دانست و گفت: استانداردهای دوگانه ویژگی اصلی نظم نوین جهانی است که امروز با آن رو به رو هستیم. تخلف از سوی هر کشوری چه در زمینه تجاوز چه در هر زمینه دیگری مردود است. ما رسما مواضع خود را با مراجعه به نهادهای بین‌المللی پیگیری می‌کنیم.

نخست‌وزیر عراق با اشاره به این که امریکا هیچ فشاری بر اسرائیل برای توقف نقض حاکمیت عراق وارد نکرد افزود: آنها از اهمیت این پیمان‌ها و نفوذشان در عراق آگاه هستند. امریکا و عراق روابطی دارند و طبیعی است که هر دوکشور به بلوغ این روابط علاقه نشان دهند. این تخلفات، روابط ما را تضعیف می‌کند.

السودانی درباره علت استفاده اسرائیل از حریم هوایی عراق برای حمله به ایران گفت: متاسفانه این کار، نقض حاکمیت ملی عراق است و به نظر می‌رسد که آنها می‌دانستند سیستم پدافند هوایی عراق چقدر ناکارآمد هست، بنابراین از این نقطه ضعف ما استفاده کردند. این یکی از موضوعاتی است که ما همواره در روابطمان با نیروهای بین المللی مطرح کرده ایم زیرا قرار بود آنها ما را مجهز به سیستمی دفاعی کنند که قابلیت دفاع از حاکمیت ملی ما را داشته باشیم. این یکی از اصول اساسی رابطه دولت‌های قبلی عراق با نیروهای ائتلاف بود. بار دیگر تاکید می کنم این یکی از نکاتی بود که ما آن را برجسته کردیم و از قبل هم برنامه هایی در این زمینه داشتیم. مطمئنا ما به تلاش های خود ادامه خواهیم داد و به هیچ کشوری، چه اسرائیل چه هر کشور دیگری اجازه نقض حریم هوایی عراق را نخواهیم داد. ما از تمام ابزارهای ممکن استفاده خواهیم کرد.

نخست وزیر عراق درباره واکنش تهران به استفاده اسرائیل از آسمان عراق برای حمله به ایران گفت، آنها گفتند نقض حریم هوایی عراق موجب شد هواپیماهای اسرائیلی بتوانند به آسمان ایران برسند و تجاوز خود را انجام دهند. در واقع، این مسئله پای عراق را به جنگ می‌کشاند. بنابراین ما به دوستانمان واضح و قاطع توضیح دادیم که این نقض چقدر خطرناک است.

السودانی در این باره که آیا نگران نبودید این جنگ به سراسر منطقه گسترش پیدا کند، گفت: بله ما واقعا نگران بودیم که گسترش جنگ به ثبات و امنیت کشور ما هم آسیب برساند. ما در این باره نگرانی جدی و واقعی داشتیم که فقط در حد حرف نبود. این منطقه، منطقه خیلی حساسی است که برای جنگ و درگیری آماده نیست. متاسفانه همانطور که همه متوجه شدیم، این منطقه بسیار شکننده و دارای نواقص امنیتی بسیار جدی است. این مشکل، ریشه‌ای و عمیق است و به مسئله فلسطین بر می‌گردد.

نقش‌آفرینی دیپلماتیک عراق

نخست وزیر عراق درباره نقش دیپلماتیک عراق در این تحولات گفت: نقش عراق خیلی پرسر و صدا نبود. ما تمایل داریم در یک دیپلماسی آرام و متعادل، بر اساس روابطمان با کشورهای منطقه و کل جهان، همکاری کنیم. ما در مناسبت های مختلف پیام‌های خود را درباره خطرات ادامه خصومت‌ها و عواقب وخیم آن، با سایرین در میان گذاشتیم. به عنوان مثال مرجع عالی شیعیان در نجف اشرف بیانیه‌ای منتشر کرد که در آن برای اولین بار از عباراتی مثل «اوضاع منطقه ممکن است از کنترل خارج شود» استفاده شده بود. این سیگنال‌ها بسیار مهم بودند چون ما اهمیت چنین بیانیه‌ای و محتوای آن را می دانستیم. ما برای دوستانمان توضیح دادیم که چقدر مهم است که رهبر عالی شیعیان که پیروانش در سراسر جهان پراکنده هستند، چنین بیانیه‌ای صادر کرده است.

وی ادامه داد: ما قصد داشتیم موضوعمان درباره خطر درگیری در منطقه ای بسیار حساس با قطب بندی های متنوع را منتقل کنیم. پیام های ما به خوبی دریافت شد. نقش ما در نشست وزیران امور خارج کشورهای عضو شورای همکاری اسلامی در استانبول و درخواست عراق برای برگزاری نشستی با حضور وزرای امور خارجه عرب به منظور تحکیم روابط در راستای آتش بس، بسیار واضح بود. در همین راستا ما تماس های زیادی با رهبران کشورهای شورای همکاری، مصر و ترکیه داشتیم. همگی در یک راستا حرکت می کردیم.

السودانی در پاسخ به این سئوال که آیا با دونالد ترامپ رئیس جمهور امریکا هم صحبت کردید، گفت: نه، این اتفاق نیفتاد.

عمل به اصل «اول عراق»

نخست وزیر عراق با تایید گزارش‌ها درباره درخواست واشنگتن از بغداد پیش از حمله به ایران برای انتقال پیام امریکا به تهران در خصوص خودداری از حمله به منافع امریکا در منطقه افزود: بله ما همیشه چنین پیام‌هایی را در زمان تشدید تنش در منطقه از طرف امریکایی ها شنیده‌ایم. عراق از یک سو بسیار مشتاق است که به هیچ طرفی اجازه ندهد از خاک و حریم هوایی این کشور برای حمله به هیچ کشور همسایه ای استفاده کند و از طرف دیگر مشتاق است که هیچ یک منافع کشورهای غربی در عراق اعم از مستشاران غربی و هیئت های دیپلماتیک، هدف قرار نگیرند.

السودانی درباره عملی نشدن تهدید گروه‌های عراقی هم‌پیمان با ایران برای حمله به پایگاه‌های امریکا در منطقه گفت: در ابتدا موضع ما بسیار واضح بود. ما قاطعانه تجاوز به ایران را رد کردیم. ما این نکته را برای جامعه بین المللی روشن کردیم و در عین حال منافع عراق را طبق اصل «اول عراق» در صدور اولویت های خودمان قرار دادیم. ما دیپلماسی متعادلی را به کار گرفتیم و همزمان به عنوان یک دولت نگران کنترل احساسات هم بودیم و سعی می کردیم که همبستگی با تهران را به مواضع سیاسی متعادل تبدیل کنیم نه به رفتارهای خارج از چارچوب دولت. این کار کاملا غیرقابل قبول بود. ما از رویه‌های داخلی در سطوح سیاسی و امنیتی استفاده کردیم تا از هرگونه اقدامی که عراق را به جنگ می کشاند جلوگیری کنیم.

وی درباره درخواست ایران از گروه‌های عراقی برای وارد نشدن به درگیری گفت: ایران در مناسبت های مختلف و در جریان بسیاری از رویدادها از غزه گرفته تا جنگ اخیر اعلام کرده است که مسئول هیچ گروهی نیست و طبق اصول و منافع خودش رفتار می کند. که بر این اساس ما موضع رسمی دولت عراق را اعلام کردیم و با این کار توانستیم از این که کشورمان به ورطه یک جنگ بیفتد جلوگیری کنیم. اجازه نمی دهیم ما را به واکنشی مجبور کنند که کشور را به سوی یک جنگ فاجعه بار سوق دهد. این سیاست ما بود و فکر می کنم موفق شدیم.

نخست‌وزیر عراق درباره واکنشی که گروه‌های شیعه عراقی به جنگ غزه نشان دادند گفت: در اوج بحران غزه که یک تجاوز آشکار است و تا به امروز هم ادامه دارد و جامعه جهانی نتوانسته است برای آن راه حلی پیدا کند، فضایی از تنش در سطح منطقه و جهان ایجاد شده است. دولت های منطقه به علت تجاوز اسرائیل به فلسطینی های بی دفاع با فشار شدید افکار عمومی مواجه هستند و این باعث موضع گیری های تحت تاثیر احساسات در بسیاری از کشورها شده است که موجب خشونت و هدف قرار گرفتن منافع غرب شده است. البته ما موفق شدیم جلوی استفاده از عراق در حمله به سایر نقاط را بگیریم. در عراق سخنان زیادی (درباره حمله به منافع امریکا) گفته شد ولی وقتی پای عمل به میان بیاید دولت ها و نهادهای امنیتی در آنجا حضور دارند. هیئت های دیپلماتیک خارجی و شرکت های بین المللی محافظت می شوند. صحبت های یک شخص یا صدور یک بیانیه یا توئیت، تصویر واقعی را که همان کنترل شدید دولت بر حوزه امنیتی است نشان نمی دهد.

نظام ایران، ریشه‌دار با حامیان فراوان است

السودانی در پاسخ به این سئوال که آیا حملات شدید به ایران، نظام این کشور را در مسیر فروپاشی قرار داد؟ گفت: باید درک کنیم که نظام ایران آنقدر که تصور می‌شود ضعیف نیست که به سرعت دچار فروپاشی شود. این یک نظام ریشه دار با حامیان و طرفداران فراوان است. یک ویژگی وجود دارد که ملت ایران را به عنوان ملت میهن‌پرست معرفی می‌کند. حتی مخالفان نظام نیز در طول این جنگ در کنار نظام بودند. ما حتی درباره چهره‌های شناخته شده‌ای شنیدیم که چنین کاری کرده اند. این بخشی از شخصیت ایرانی‌هاست که به هویت ملی خودشان افتخار می‌کنند. به خصوص زمانی که یک تجاوز خارجی وجود دارد. بنابراین فکر نمی کنم بی‌ثبات کردن نظام به طوری که موجب فروپاشی سریع آن شود، آنقدرها آسان باشد. مسئله دیگر محاسبه عجولانه درباره فروپاشی نظام ایران است که یک خلاء امنیتی ایجاد می‌کند و کل منطقه را که خودش بی‌ثبات و متزلزل است، بی‌ثبات‌تر می‌سازد.

وی درباره تاثیر فروپاشی احتمالی نظام ایران بر عراق نیز گفت: منطق می گوید که آتش در بخش از این منطقه روشن شود به همه نقاط خواهد رسید. هیچ کس از چنین آتشی مصون نیست بنابراین غیرطبیعی است که مشکلی در یک کشور محوری و تاثیر گذار مانند ایران وجود داشته باشد و سایر کشورها از آن متاثر نشوند. در تمام سطوح امنیتی، اقتصادی و سیاسی این برداشت ما است.

شانس استمرار آتش‌بس در منطقه

نخست‌وزیر عراق درباره شانس استمرار آتش‌بس کنونی بین اسرائیل و ایران گفت: امیدواریم که دوام بیاورد، نگرانی درباره آن موجه است چرا که ریشه‌های مشکل در منطقه اعم از رابطه ایران و امریکا و جنجال کنونی بر سر برنامه هسته‌ای ایران، هنوز حل نشده است. علاوه بر این، موضوع غزه و حضور شخصی مثل بنیامین نتانیاهو در راس دولت اسرائیل موجب نگرانی کل منطقه است چرا که راهبرد این شخصیت برای بقاء خود، گسترش جنگ و درگیری به کل منطقه است. بنابراین او با همه کشورهای منطقه مشکل ایجاد می‌کند. آتش‌بس غزه دوام نیاورد و همین اتفاق برای لبنان هم افتاد. او هر زمان که اراده کند به سوریه حمله می‌کند. این دلیل جدی برای نگرانی است. امیدوارم این سناریو درباره ایران اتفاق نیفتد.

السودانی در این باره که آیا عراق به عنوان متحد امریکا، پیشاپیش از حمله امریکا به ایران باخبر شد؟ گفت: قطعا خیر. ورود امریکا به جنگ برای ما غافلگیر کننده بود. قرار نبود امریکا به عنوان یک طرف، وارد جنگ شود زیرا موجب تشدید بحران می‌شد. دقیقا همین اتفاق افتاد. این همان چیزی بود که ما درباره آن هشدار می‌دادیم.

نخست‌وزیر عراق درباره تخلیه کامل سفارت امریکا در عراق پیش از حمله به ایران گفت: این موضوع در رسانه‌ها بود اما در واقعیت همه کارمندان سفارت امریکا از عراق خارج نشدند بلکه تعداد محدودی از آنها خارج شدند. این یک اقدام احتیاطی عادی با توجه به وضعیت پرتنش منطقه بود. بقیه کارکنان سفارت و دیپلمات‌ها طبق معمول به فعالیت های روزانه و روال کاری خود ادامه دادند.

نگرانی از بسته شدن تنگه هرمز

السودانی درباره میزان جدی بودن تهدید برخی افراد در ایران به بستن تنگه هرمز و تاثیر آن بر عراق گفت: در زمان جنگ که هم از زور استفاده می شود و هم گفتمان احساسی است، همه احتمالات ممکن است و این یکی از نگرانی های اصلی ما بود هم درباره مسیرهای کشتیرانی به ویژه تنگه هرمز و هم درباره گسترش جنگ به دیگر کشورهای منطقه. ما این نگرانی را در تماس ها و مکاتبات با سایر کشورهای منطقه و جهان ابراز کردیم. در این باره با ایران هم گفت‌وگو کردیم. ایران قرار بود روز یکشنبه در مسقط به مذاکرات ادامه دهد که تجاوز اسرائیل پیش آمد. همه منتظر مذاکرات یکشنبه در مسقط بودند. همه ما از تجاوزی که همه تلاش های دیپلماتیک را از بین برد غافلگیر شدیم.

نخست وزیر عراق درباره آیندۀ حضور نظامی امریکا در عراق هم گفت: بحث های زیادی درباره حضور نیروهای ائتلاف در عراق مطرح بوده و از مسائل اساسی این دولت هم هست. طرحی در پارلمان عراق درباره ساماندهی مجدد روابط با گذشت ده سال و پس از توقف فعالیت داعش که یک تهدید امنینتی جدی برای عراق بود. بنابراین ما با ائتلاف بین‌المللی گفت‌وگو کردیم تا یک جدول زمانی برای پایان حضور نیروهای ائتلاف در عراق در پایان سپتامبر 2026 تنظیم کنیم. همزمان، گفت‌وگوهای دوجانبه ای را هم درباره روابط امنیتی دوجانبه با کشورهای ائتلاف بین المللی آغاز کردیم که امریکا در صدر آنها است.

السودانی درباره نگرانی از حمله اسرائیل به گروه‌های طرفدار ایران در عراق گفت: دولت نتانیاهو به دنبال بهانه ای برای گسترش درگیری است. عراق با اقدامات قانونی، دیپلماتیک و امنینتی راه را برای هدف قرار دادن شهروندان عراقی مسدود کرده است. موضع ما روشن است: ما در هیچ جنگی نیستیم و به هیچ طرفی اجازه نمی دهیم از عراق برای حمله به دیگران استفاده کند و در عین حال به دیگران هم اجازه نمی دهیم حاکمیت عراق و امنیت شهروندانش را نقض کنند. دولت و نهادهای دولتی عراق در تلاش هستند که قوانین را اجرا کنند