غزه، خط تمایز تازه در غرب؛ ترامپ و متحدان اروپایی در دو مسیر متفاوت
در حالی که ترامپ از تصمیم کشورهای اروپایی برای به رسمیت شناختن کشور فلسطین انتقاد کرده، گزارش‌ها حاکی از آن است که واشنگتن و متحدانش در پی توافقی تازه برای پایان جنگ غزه‌اند؛ توافقی که می‌تواند شکاف ظاهری غرب را به همگرایی تبدیل کند.
کریستوفر فیلیپس
میدل ایست نیوز: نشست سال ۲۰۲۵ مجمع عمومی سازمان ملل از جمله پرتنش‌ترین و جنجالی‌ترین نشست‌های این نهاد بین‌المللی بود. دونالد ترامپ، طبق معمول، با سخنرانی طولانی، پرخاشگرانه و پراکنده‌اش که نزدیک به یک ساعت به طول انجامید، توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرد. یکی از شوکه‌کننده‌ترین بخش‌های سخنان او، انتقاد از متحدان غربی‌اش -به‌ویژه کشورهای اروپای غربی و بریتانیا- بود که به‌دلیل سیاست‌های مهاجرتی و استقبال از انرژی سبز، آنها را «در بحران جدی» و «در مسیر شکست» توصیف کرد.
در حالی که هشت ماه نخست از دور دوم ریاست‌جمهوری ترامپ با تنش‌های جدی در روابط آمریکا و اروپا همراه بوده، بسیاری از نمایندگان پس از پایان نشست این پرسش را مطرح کردند که آیا اتحاد غربی نیز دچار بحران شده است؟
هیچ‌جا اختلافات درون این اتحاد به اندازه موضوع غزه آشکار نبود. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، از سوی ده‌ها نماینده نادیده گرفته شد و بسیاری پیش از آغاز سخنرانی‌اش سالن را ترک کردند. او در سخنان خود، رهبران خارجی منتقد را متهم کرد که تحت فشار «رسانه‌های مغرض، پایگاه‌های اسلام‌گرای افراطی و جمعیت‌های یهودستیز» عقب‌نشینی کرده‌اند.
این واکنش پس از آن بود که چندین دولت غربی از جمله فرانسه، بریتانیا، کانادا و استرالیا در جریان همین نشست، کشور فلسطین را به‌طور رسمی به رسمیت شناختند؛ اقدامی که خشم اسرائیل را برانگیخت و روشن‌ترین فاصله‌گذاری آمریکا از اسرائیل از آغاز جنگ غزه تاکنون را رقم زد.
اگرچه این شناسایی برای فلسطینی‌ها از نظر نمادین اهمیت زیادی دارد، اما برخی منتقدان آن را نمایشی دانسته‌اند، مگر آنکه با اقدامات عملی همراه شود.
اکنون این پرسش مطرح است که اختلافات تازه بر سر فلسطین، میان امریکا و اسرائیل از یک سو و متحدان غربی از سوی دیگر، تا چه حد جدی هستند؟ آیا این اختلافات صرفاً ظاهری‌اند یا می‌توانند نقطه عطفی در روابطی باشند که پیش‌تر نیز تحت فشار بوده‌اند؟
اختلاف نظر میان متحدان غربی درباره غزه موضوع تازه‌ای نیست. در طول این درگیری، آمریکا همواره با قاطعیت از اسرائیل حمایت کرده و مانع از انتقادهای بین‌المللی شده، در حالی که سایر متحدان غربی به‌تدریج لحن انتقادی خود را شدت بخشیده‌اند. کشورهایی مانند ایتالیا، اسپانیا، ژاپن و کانادا تحریم‌های تسلیحاتی علیه اسرائیل اعمال کرده‌اند و بریتانیا نیز ۳۰ مجوز از مجموع ۳۵۰ مجوز صادرات سلاح را تعلیق کرده و دو وزیر راست‌گرای افراطی اسرائیلی را تحریم کرده است.
آیا این فاصله‌گیری واقعی است؟
در نگاه سطحی، به نظر می‌رسد ایالات متحده و متحدان غربی‌اش بیش از پیش از یکدیگر فاصله گرفته‌اند. ترامپ در سخنرانی خود در سازمان ملل، با اشاره به شناسایی کشور فلسطین از سوی کشورهای اروپایی، گفت: «اگر فلسطین به‌صورت یک‌جانبه به رسمیت شناخته شود، پاداش‌ها برای تروریست‌های حماس بیش از حد زیاد خواهد بود.» در همین حال، مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، این اقدام را «بی‌اهمیت» خواند.
با این حال، فراتر از این سخنان انتقادی، کاخ سفید هیچ اقدامی علیه متحدانش که برخلاف خواسته‌های واشنگتن عمل کرده‌اند، انجام نداده است. حتی زمانی که برخی سیاستمداران اسرائیلی از نتانیاهو خواستند در واکنش به این اقدام، تمام یا بخشی از کرانه باختری را ضمیمه کند، ترامپ اعلام کرد که «اجازه چنین کاری را نخواهد داد.»
این موضع‌گیری پس از رایزنی‌های امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، و برخی متحدان کشورهای شورای همکاری صورت گرفت؛ امارات متحده عربی نیز تلویحاً هشدار داد که چنین اقدامی می‌تواند توافق‌های ابراهیم ،توافق‌های عادی‌سازی که از دستاوردهای مهم دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ بود، را به خطر اندازد. موافقت ترامپ با مکرون نشان می‌دهد که رئیس‌جمهور آمریکا هیچ دلخوری یا خشم جدی‌ای نسبت به پاریس بابت به رسمیت شناختن فلسطین ندارد.
در واقع، تحولات پس از نشست مجمع عمومی سازمان ملل نشان می‌دهد که میان متحدان غربی درباره غزه نه شکاف، بلکه نوعی همگرایی در حال شکل‌گیری است. دولت ترامپ مدعی شده که به توافقی درباره این درگیری نزدیک شده و از نشست سازمان ملل برای رایزنی با رهبران عرب، اسرائیل، ترکیه و اروپا استفاده کرده است.
اگرچه جزئیات این طرح هنوز روشن نیست، اما گزارش‌ها حاکی از آن است که کاخ سفید از طرحی حمایت می‌کند که بر اساس آن، نخست‌وزیر پیشین بریتانیا، تونی بلر، ریاست یک دولت موقت تکنوکرات و بدون حضور حماس در غزه را بر عهده بگیرد؛ طرحی که با انتقادهایی روبه‌رو شده است. هرچند ممکن است این طرح به نتیجه نرسد، اما اگر هدف دولت آمریکا دستیابی جدی به آتش‌بس و توافق باشد، اولویت آن حفظ همراهی متحدان غربی خواهد بود، نه تمرکز بر اختلافات مربوط به شناسایی فلسطین.
آینده‌ای پرچالش
با این حال، خطر آن وجود دارد که این همگرایی صرفاً پوششی بر شکاف‌های موجود در اتحاد فراآتلانتیکی درباره اسرائیل و فلسطین باشد؛ و اگر توافقی حاصل نشود یا شکست بخورد، این شکاف‌ها دوباره آشکار خواهند شد. برخلاف ترامپ، بیشتر رهبران غربی تحت فشار افکار عمومی داخلی هستند تا نسبت به اسرائیل موضع انتقادی‌تری اتخاذ کنند و راهی برای پایان دادن به درگیری بیابند. از این رو، شناسایی فلسطین صرفاً یک ابزار است، نه هدف نهایی. اگر جنگ ادامه یابد و شمار قربانیان فلسطینی افزایش پیدا کند، انتظار می‌رود که این سیاستمداران اقدامات بیشتری انجام دهند.
پس از آنکه کمیسیون تحقیق سازمان ملل اخیراً اعلام کرد اسرائیل در غزه مرتکب نسل‌کشی شده است، کشورهای اروپایی—به‌ویژه اعضای اتحادیه اروپا—بررسی تحریم‌های جدید علیه اسرائیل را آغاز کرده‌اند. اورسولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا، پیشنهاد داده بخش‌هایی از توافق مشارکت اتحادیه اروپا و اسرائیل به حالت تعلیق درآید؛ اقدامی که مانع از دسترسی کالاهای اسرائیلی به بازارهای اروپا خواهد شد.
پدرو سانچز، نخست‌وزیر اسپانیا، خواستار آن شده که با اسرائیل همانند روسیه پس از حمله به اوکراین برخورد شود. او پیشنهاد داده اسرائیل از رقابت‌های ورزشی بین‌المللی محروم شود. اتحادیه فوتبال اروپا (یوفا) نیز تحت فشار اعضای خود، به‌ویژه ترکیه، قرار گرفته تا تیم ملی و باشگاه‌های اسرائیلی را از مسابقات خود کنار بگذارد. اگر چنین تحریم‌هایی اعلام شود، رهبران غربی مانند امانوئل مکرون و کی‌یر استارمر در بریتانیا با درخواست‌هایی برای تشدید اقدامات علیه دولت نتانیاهو مواجه خواهند شد.
این موضوع می‌تواند بار دیگر برای ترامپ دردسرساز شود. وزارت خارجه آمریکا اعلام کرده که هرگونه تلاش برای محروم کردن اسرائیل از حضور در جام جهانی فوتبال ۲۰۲۶ ،که آمریکا یکی از میزبانان آن است، را متوقف خواهد کرد. ترامپ روابط نزدیکی با جیانی اینفانتینو، رئیس فیفا، دارد و ممکن است فیفا را تحت فشار بگذارد تا هرگونه ممنوعیت از سوی یوفا را لغو کند. هرچه ترامپ بیشتر خود را مدافع بین‌المللی اسرائیل نشان دهد، متحدان غربی‌اش بیشتر احساس خواهند کرد که باید بر نتانیاهو فشار بیاورند و همین موضوع شکاف‌های بیشتری در اتحاد غربی ایجاد خواهد کرد.
ترامپ چه خواهد کرد؟
با این حال، چنین واکنشی از سوی کاخ سفید قطعی نیست. اگرچه ترامپ تاکنون حمایت قاطع خود از اسرائیل را نشان داده، اما او به رفتار غیرقابل پیش‌بینی‌اش شناخته می‌شود. حمله اخیر اسرائیل به مقامات حماس در قطر، واکنش تند متحدان امریکا در منطقه را در پی داشته و آنها از کاخ سفید خواسته‌اند برای مهار نتانیاهو اقدامات بیشتری انجام دهد.
