مصر و عربستان سعودی محور راهبردی جدیدی در حوزه دریایی ایجاد می‌کنند
انتظار می‌رود ریاض و قاهره همکاری‌های دوجانبه خود در حوزه دفاعی را، حتی با وجود طرح صلح جدید ایالات متحده که مدعی است چنین سناریویی را منتفی می‌سازد، تقویت کنند.
فواد شهبازوف
میدل ایست نیوز: در ۳۱ اوت، رزمایش سالانه «ستاره درخشان» فرماندهی مرکزی ایالات متحده در مصر آغاز شد و نیروهای مسلح عربستان سعودی نیز در آن مشارکت داشتند. این رزمایش دوسالانه با هدف تقویت هماهنگی و آمادگی نیروها در حوزه‌های زمینی، هوایی، و دریایی برگزار شد و شامل آموزش‌های ستادی، مانورهای میدانی با واحدهای زرهی و مکانیزه، سناریوهای ضدتروریسم و جنگ‌های نامنظم، مأموریت‌های شناسایی و تمرین‌های تیراندازی بود.
این تمرین‌ها، دو سال پس از حملات حماس به اسرائیل و پیش از امضای آتش‌بس شکننده در غزه، که منطقه بی‌ثباتی فزاینده‌ای را تجربه می کرد، برگزار شد.
اسرائیل در واکنش به حملات ۷ اکتبر ۲۰۲۳، واکنش های شدیدی علیه حماس، حزب‌الله، حوثی‌ها، و ایران از خود نشان داد و همچنان به عملیات نظامی خود در غزه، لبنان، سوریه، و یمن ادامه می‌دهد.
نگرانی‌ها درباره اعتبار تضمین‌های امنیتی امریکا، زمینه‌ساز نزدیکی راهبردی میان قاهره و ریاض شده است؛ این روند در ۹ سپتامبر حتی پیش از تلاش اسرائیل برای ترور مذاکره‌کنندگان حماس در قطر، کشوری که میزبان بزرگ‌ترین پایگاه هوایی امریکا در منطقه است، آغاز شده بود. پس از حمله در دوحه، عربستان سعودی همچنین پیمان دفاعی جدیدی با پاکستان امضا کرد که بر اساس آن، اسلام‌آباد متعهد به حمایت مستقیم نظامی از پادشاهی سعودی در صورت حمله خارجی شد؛ حمایتی که احتمالاً شامل تسلیحات هسته‌ای نیز می‌شود.
روابط عربستان سعودی با مصر که در دوره کوتاه حکومت اخوان‌المسلمین پس از سقوط حسنی مبارک در سال ۲۰۱۱ تیره شده بود، بهبود یافته است. از سال ۲۰۱۳، زمانی که ارتش مصر دولت اخوان را سرنگون کرد و ژنرال عبدالفتاح السیسی به ریاست‌جمهوری رسید، عربستان سعودی بلحاظ اقتصادی و دیپلماتیک از مصر حمایت کرده است.
گسترش روابط دفاعی عربستان با مصر می‌تواند به شکل‌گیری محور ژئوپلیتیکی جدیدی منجر شود که بازتاب‌دهنده نیاز مشترک دو کشور برای تأمین منافع منطقه‌ای‌شان باشد. مصر، به‌عنوان یکی از معدود کشورهای عربی با ارتشی بزرگ و مجهز، پیشنهاد تشکیل نیرویی مشابه ناتو در خاورمیانه را مطرح کرده است.
با این حال، طرحی که پیشنهاد سال ۲۰۱۵ برای تشکیل نیروی مشترک مستقر در قاهره را احیای می کند، در نشست اخیر اتحادیه عرب در دوحه با استقبال سردی مواجه شد. مصر امیدوار است مشارکت امنیتی غیررسمی میان ایالات متحده و کشورهای ثروتمند عرب حوزه خلیج فارس را تقویت کند؛ مشارکتی که نتوانست مانع حمله اسرائیل به حماس در قطر شود. دولت ترامپ پس از آن وعده داد که در صورت وقوع حمله‌ای دیگر، از قطر حمایت خواهد کرد، اما این تعهد هنوز در عمل آزموده نشده است. گفته می‌شود عربستان سعودی نیز در پی توافقی مشابه با واشنگتن است، اما تحقق آن احتمالاً منوط به عادی‌سازی روابط با اسرائیل خواهد بود، اقدامی که ریاض بدون پیشرفت ملموس در مسیر تشکیل کشور فلسطین، تمایلی به انجام آن ندارد.
تمایل کشورهای حوزه خلیج فارس به تنوع‌بخشی در مشارکت‌های امنیتی، به‌ویژه در پی تشدید حملات هوایی و موشکی اسرائیل به یمن و حملات تلافی‌جویانه حوثی‌ها به بنادر و مناطق شهری اسرائیل، همچنین بازتاب‌دهنده نگرانی‌ها درباره تهدیدات موجود در دریای سرخ است. همکاری‌های دریایی و رزمایش‌های نظامی با هدف بازدارندگی در برابر تجاوزات حوثی‌ها در دریای سرخ طراحی شده‌اند، گذرگاهی حیاتی که حدود ۱۲ درصد تجارت و ۳۰ درصد از حمل‌ونقل کانتینری جهان را مدیریت می‌کند و کانال سوئز را از طریق تنگه باب‌المندب به خلیج عدن متصل می‌سازد.
مصر که اقتصادش به درآمدهای حاصل از عبور کشتی‌ها از کانال سوئز وابسته است، و عربستان سعودی که نفت خود را از طریق دریای سرخ صادر می‌کند، از حملات حوثی‌ها به کشتی‌های تجاری، در حمایت از فلسطینیان غزه، آسیب دیده‌اند. این حملات باعث شده‌اند کشتی‌های تجاری از عبور از کانال سوئز خودداری کنند و این امر به اقتصاد مصر لطمه زده، نارضایتی داخلی را افزایش داده، و تلاش‌ها برای مقابله با منشأ تهدید را تقویت کرده است. حتی اگر آتش‌بس در غزه برقرار بماند، احتمال ادامه درگیری میان اسرائیل و حوثی‌ها وجود دارد و این امر می‌تواند فعالیت‌های تجاری در دریای سرخ را تحت تأثیر قرار دهد.
عربستان سعودی دارای خط ساحلی طولانی در دریای سرخ است که علاوه بر تأسیسات نفتی، میزبان پروژه‌های عظیمی است که در چارچوب برنامه بلندپروازانه «چشم‌انداز ۲۰۳۰» ریاض در حال ساخت هستند. موفقیت این برنامه به‌شدت به ثبات در حوزه دریای سرخ وابسته است و همین موضوع، اتحاد نظامی میان عربستان و مصر را به شدت توجیه می کند.
فراتر از تعهدات دوجانبه میان عربستان سعودی و مصر، هر دو کشور همکاری‌های خود را با ترکیه، کشوری که پس از اسرائیل قدرتمندترین بازیگر نظامی منطقه به شمار می‌رود، هم تقویت کرده‌اند. اندکی پس از رزمایش‌های مشترک با ریاض، مصر در ۲۲ سپتامبر برای نخستین بار در ۱۳ سال گذشته، رزمایش دریایی مشترکی با ترکیه در دریای مدیترانه برگزار کرد؛ اقدامی که در بحبوحه تهدیدات فزاینده، نشانه‌ای از گرم شدن روابط دیپلماتیک میان دو کشور است. عربستان سعودی نیز رزمایش‌های دریایی مشترکی با چین برگزار کرده است.
مصر، پرجمعیت‌ترین کشور عربی، همواره از اهمیت ویژه‌ای برای عربستان برخوردار بوده است. این کشور علاوه بر آنکه عمق راهبردی مهمی در امتداد دریای سرخ برای پادشاهی سعودی فراهم می‌کند، یک پل زمینی حیاتی به شمال آفریقا نیز به شمار می‌رود. همکاری با ریاض برای قاهره هم مزایایی چون حمایت مالی، مشارکت‌های انرژی، و نقش‌آفرینی در ساختار امنیتی خلیج فارس را به همراه دارد. از این رو، انتظار می‌رود ریاض و قاهره همکاری‌های دوجانبه خود در حوزه دفاعی را، حتی با وجود طرح صلح جدید ایالات متحده که مدعی است چنین سناریویی را منتفی می‌سازد، تقویت کنند تا از گسترش پیامدهای جنگ غزه از جمله احتمال جابه‌جایی گسترده فلسطینیان، جلوگیری کنند.
