سناریوهای تشکیل دولت آتی عراق

میدل ایست نیوز: نگاه‌ها به سوی بغداد، پایتخت عراق است، جایی که شاهد گشایش یک فصل سیاسی جدید پس از اعلام نتایج اولیه انتخابات پارلمانی 2025 است.

به گزارش الخلیج آنلاین، براساس نتایج اولیه پارلمان عراق، شرایط پیچیده است به گونه‌ای که تشکیل دولت آتی از سوی هر طرف به تنهایی سخت خواهد بود.

در نگاه نخست، ائتلاف‌هایی با وابستگی‌های مختلف وجود دارد اما آنچه قابل ملاحظه است، پیشرفت آشکار ائتلاف بازسازی و توسعه به رهبری محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق است، آن هم در زمانی که سایر نیروها در حال تثبیت مواضع خود برای آماده شدن برای مذاکرات سخت برای تشکیل یک ائتلاف حاکم متوازن هستند.

براساس اعلام کمیساریای عالی مستقل انتخابات عراق، ائتلاف بازسازی و توسعه توانست یک میلیون و 317 هزار و 346 رای در 12 استان از 18 استان عراق کسب کند.

در رتبه دوم حزب تقدم به رهبری محمد الحلبوسی، رئیس سابق پارلمان عراق قرار دارد و پس از آن ائتلاف دولت قانون به رهبری نوری المالکی، نخست وزیر اسبق عراق است.

شمار کرسی‌های اعلام شده در پارلمان به 321 کرسی می‌رسد و با تکمیل نتایج کرسی‌های اقلیت‌ها، شمار کامل کرسی‌ها 329 کرسی خواهد بود.

کمیساریای عالی مستقل انتخابات عراق اعلام کرد که میزان مشارکت در این دور از انتخابات به 56.11 درصد رسیده که بالاترین مشارکت نسبت به دوره‌های قبل به شمار می‌رود؛ امری که نشان دهنده بازگشت نسبی اعتماد شهروندان به انتخابات است.

رقابت و موانع

با اعلام نتایج، نیروهای پیروز در انتخابات، وارد رقابتی برای تشکیل دولت آتی در شرایطی شدند که رقابت حزبی با مسائل فرقه‌ای و توازنات منطقه‌ای در هم آمیخته است.

با وجود اینکه ائتلاف السودانی، در صدر قرار دارد اما این مساله اکثریت مطلق را به این ائتلاف برای تشکیل دولت آن هم به تنهایی، نمی‌دهد، در نتیجه ائتلاف نخست وزیر عراق باید وارد مذاکراتی سخت با شرکای خود از جمله شیعیان، سنی‌ها و کردهای موثر در معادله جدید پارلمان شود.

با این وجود که السودانی، نزدیک ترین شخص به نخست وزیری به نظر می‌رسد، اما انتخاب مجدد او، قطعی نیست چرا که او با چالش‌های داخلی از جمله کسب اعتماد طرف‌های رقیب در چارچوب هماهنگی نیروهای سیاسی شیعیان عراق مواجه است.

نخست وزیر عراق در نخستین واکنش پس از اعلام نتایج گفت که مرحله آتی، تشکیل دولتی جدید است که بتواند برنامه‌ها را اجرا کند. وی از همه نیروهای سیاسی خواست به اراده رای دهندگان احترام بگذارند و منافع کشور را به هر منافع دیگری ترجیح دهند.

السودانی توضیح داد که ائتلافش از همه طرف‌ها بدون استثنا استقبال می‌کند. این سخن اشاره‌ای به تمایل او برای تشکیل دولت از طریق اجماع میان جریان‌های شیعی، سنی و کرد است.

پیش از این یک منبع که نخواست نامش فاش شود به خبرگزاری فرانس پرس گفت که چارچوب هماهنگی درخصوص حمایت از السودانی برای دور دوم نخست وزیر اختلاف نظر دارد.

وی اشاره کرد که برخی از رهبران چارچوب هماهنگی و در راس آنها، نوری المالکی، نگران گسترش نفوذ السودانی درون نهادهای حکومت هستند.

رایزنی‌های سیاسی پشت پرده حاکی از آن است که السودانی در تلاش برای گسترش دامنه تفاهم با طرف‌های سنی و کرد برای تشکیل فراکسیون پارلمانی اکثریت است اما این وضعیت دارای موانعی است چرا که هر طرفی شروط خاصی دارد و سهمی از کابینه دولت می‌خواهد.

سناریوهای تشکیل دولت آتی عراق

در همین راستا، نجم القصاب، تحلیلگر مسائل سیاسی گفت که روند تشکیل دولت عراق تفاوت چندانی با دوره‌های قبل ندارد و هر طرفی که بتواند، اکثریت را از طریق ائتلاف تشکیل دهد، فرصت تشکیل دولت را دارد.

وی در گفت‌وگویی با الخلیج آنلاین افزود که شمار کرسی‌هایی که فراکسیون‌ها کسب کرده‌اند، به تنهایی نمی‌تواند عامل تشکیل دولت یا انتخاب رئیس جمهور باشد چرا که معادله سیاسی پیچیده‌تر از عدد و رقم است.

براساس ماده 70 قانون اساسی، انتخاب رئیس جمهور نیازمند کسب رای اکثریت پارلمان است و این چالشی دائمی با توجه به سختی رسیدن به این حد نصاب در سایه توازنات کنونی است.

از طرفی دیگر احسان الشمری، رئیس مرکز اندیشه سیاسی تاکید کرد که چندین عامل در صدرنشینی ائتلاف السودانی در انتخابات نقش دارد که از جمله آن حضور السودانی در منصب نخست وزیری عراق است که موجب شده او حمایت گسترده‌ای را کسب کند؛ مساله‌ای که برای نخست وزیران پیشین نیز همین گونه بوده است.

الشمری افزود: تشکیل فهرستی رقیب برای چارچوب هماهنگی، برخی از رأی‌دهندگان مردد را تشویق کرد تا از فهرست السودانی حمایت کنند، زیرا احساس می‌کردند چارچوب پیش‌تر نتوانسته است تحول ملموسی در عملکرد سیاسی ایجاد کند.

وی تصریح کرد: سخن گفتن از شکاف‌ها در درون چارچوب هماهنگی دقیق نیست؛ این‌بار این جریان در یک موضع واحد علیه اعطای دوره‌ جدید به السودانی صف‌آرایی کرده و همه طرف‌های آن برخلاف دوره‌های گذشته بر موضعی مشترک توافق دارند.

الشمری بیان کرد: دعوت نشدن السودانی به نشست‌های چارچوب، همراه با اظهارات برخی رهبران آن در استقبال از گزینه‌های جایگزین، بیش از آنکه نشان‌دهنده اختلاف باشد، بیانگر انسجام داخلی است؛ صحنه‌ای مشابه لحظه‌ توافقی که در سال ۲۰۲۲ رخ داد.

این تحلیلگر مسائل سیاسی گفت: انتخابات کنونی مرحله‌ای تازه از بازآرایی منطقه‌ای را آغاز می‌کند؛ ایران می‌کوشد نقش خود را در شکل‌دهی به ائتلاف‌ها و جهت‌دهی تصمیم تشکیل دولت تثبیت کند، در حالی که امریکا تلاش دارد دولت آینده از نفوذ گروه‌های مسلح دور بماند.

وی افزود: واشنگتن می‌خواهد نقش خود را در مسیر انتخاب نخست‌وزیر آینده ثبت کند تا اداره‌ پرونده‌های دولتی بدون فشارهایی باشد که دولت السودانی در دوره گذشته با آن روبه‌رو شد.

رئیس مرکز اندیشه سیاسی توضیح داد: محتمل‌ترین سناریو حرکت به‌سوی نخست‌وزیری توافقی است؛ چرا که عرف سیاسی درباره در اختیار داشتن پست نخست‌وزیری توسط یک جریان مشخص همچنان پابرجاست و چارچوب هماهنگی امروز خود را صاحب بزرگ‌ترین فراکسیون می‌داند.

وی تصریح کرد: تمدید دوره ریاست برای السودانی بعید به‌نظر می‌رسد و احتمالاً فردی تازه انتخاب خواهد شد که توانایی مقابله با چالش‌های انباشته، اعم از مالی یا اداری، را داشته باشد و بتواند با متغیرهای منطقه‌ای که نیازمند دیدگاهی متفاوت در مرحله پیش‌رو هستند، سازگار شود.

الشمری در پایان گفت: همه سناریوها نشان می‌دهد که مسیر تشکیل دولت طولانی و پذیرای همه احتمالات خواهد بود؛ در کشوری که پس از دو دهه تجربه‌های دشوار، همچنان در جست‌وجوی یک الگوی پایدار حکمرانی است.