میدل ایست نیوز: شمس الدین مهاجرانی، جوان امریکایی ایرانی الاصل از دلایل دلبستگی خود به زبان عربی فصیح و اصرار بر یادگیری آن سخن می گوید.
از مهم ترین دلایل علاقه این جوان امریکایی پدربزرگ و الگویش بود که در گذشته و در ایران استاد فقه و زبان عربی و حافظ قرآن، شعر عربی و فارسی بود.
زبان عربی فصیح همان چیزی است که شمس الدین را با خاورمیانه پیوند می دهد و امیدوار است زبان عربی بتواند او را به ساکنان آن نزدیک کند؛ از این رو تصمیم به تحصیل در رشته زبان عربی در دانشگاه ورمونت امریکا و سپس در کشورهای عربی گرفت و او اکنون برای پنجمین سال پیاپی در مصر بسر می برد.
شمس الدین در گفت وگویی، لهجه های عامیانه عربی را بزرگترین چالشی عنوان کرد که در مسیر یادگیری زبان عربی با آن مواجه شد و توضیح داد که سردرگمی بین زبان عربی فصیح و عامیانه و انتقال از یکی به دیگری در هنگام صحبت کردن، از چالش هایی است که وی با آن مواجه است و این مساله را می شد از صحبت کردن او که در ابتدای مصاحبه به عربی فصیح بود و سپس لهجه مصری وارد آن شد، فهمید.
بتانی امیره برچ، دانشجویی اهل امریکاست که 5 سال است زبان عربی را در مصر می آموزد و با شمس الدین و شمار دیگری از دانشجوها از کشورهای مختلف همکلاس است.
وی به زندگی خود در الجزائر و مراکش اشاره کرد و آن را دلیل اصلی علاقه به زبان عربی و اقدام برای یادگیری آن عنوان کرد.
بسیاری از کسانی که به دنبال یادگیری زبان عربی هستند، با مشکل مشترکی مواجهند و آن لهجه عامیانه است، همان مشکلی که شمس الدین با آن مواجه بود.
شمس الدین در این رابطه گفت که در امریکا زبان عربی فصیح تدریس می شود چرا که تمامی لهجه های عامیانه از آن نشأت گرفته و اشاره کرد که پس از 5 سال تحصیل در زبان عربی دریافته که کلمه «عایز» (خواستن) در لهجه مصری از عاز و عوز (نیاز و نیازمندی) در زبان عربی فصیح گرفته شده است.
اما برخی از نویسندگان و پژوهشگران مصر نظیر سامی حرک، نویسنده کتاب «نتکلم مصری» معتقدند که لهجه مصری زبان کاملی است که 224 قاعده دارد و ریشه آن به زبان مصر باستان برمی گردد و مصری ها امروزه به همان زبانی تکلم می کنند که گذشتگان خود صحبت می کردند.
وی توضیح داد که حروف لثوی که همان ث، ذ و ظ است در زبان مصر باستان وجود نداشته و به همین علت است که مصری ها در لهجه عامیانه خود ثعلب (روباه) را تعلب و ذئب (گرگ) را دیب تلفظ می کنند.
برخی از دانشگاه ها در بریتانیا و امریکا، دانشجویان خود که در زبان عربی تحصیل می کنند را به کشورهای عربی اعزام می کنند تا در محیط قرار گرفته و زبان عربی را یاد بگیرند اما ناظران آموزشی با این مشکل مواجه می شوند که دانشجویان پس از بازگشت به کشورهایشان به لهجه عامیانه آن کشوری که مدتی در آن بسر بردند، سخن می گویند.
انیسه داودی، استاد زبان شناسی و ترجمه در دانشگاه بیرمنگام در گفت وگویی با بی بی سی عربی گفت که دانشجویان اعزامی به کشورهای عربی با لهجه های مختلف عربی به کشور باز می گردند و داستان های جالبی از مشکلاتی که با آن مواجه می شدند تعریف می کنند از جمله اینکه دانشجویان با این مساله مواجه می شوند که برخی از عامه مردم، زبان عربی فصیح را متوجه نمی شوند.
الجزائر در عامیانه «دزایر» و الجزائریون «دزیریه» گفته می شود؛ مراکشی ها دوست داشتن را نه با «احبک» بلکه «نبغیک» بیان می کنند و تونسی ها بجای «اشتقت لک» از «توحشتک» استفاده می کنند.
همه کشورهای عربی، لهجه عامیانه خاص خود را دارند که در بسیاری از کلمات با همسایگان خود مشترکند همانند لهجه عامیانه کشورهای خلیجی و لجهه عامیانه شام.
به گفته «محمد ریاض العشیری»، پژوهشگر زبان عربی، دو زبان در جهان عرب وجود دارد؛ نخست زبانی که در زندگی روزمره در منزل و بازار از آن استفاده می شود و دوم زبان عربی فصیح که در مدرسه آموخته می شود و شکاف زیادی بین دو زبان وجود دارد.
وی از عدم همگام شدن زبان عربی با پیشرفت جهان انتقاد می کند و می گوید فرهنگ لغت های عربی با واقعیت و پیشرفت جهان همراه نیستند و از این رو زبان عربی فصیح گاها برای یک شخص عرب نامفهوم است و بسیاری از عرب ها با کلمات ساده ای در فرهنگ های لغت آشنا نیستند.
وجود دو زبان در جهان عرب، جدالی را میان عرب ها برانگیخته است؛ یک گروه می خواهند زبان عربی فصیح تنها زبانی باشد که در مدارس، رسانه ها و گفت وگوهای رسمی و غیررسمی بکار گرفته می شود و گروه دیگر خواهان همراهی مدرسه با واقعیت هستند و می گویند زبان عربی فصیح، به صورت عملی به درد زندگی روزمره نمی خورد.
اما باید توجه کرد زبان عربی زبان قرآن و رسول خداست و همه میراث فکری، حقوقی، اجتماعی و تاریخی در اسلام در طول قرون مختلف به این زبان منتقل شده است. زبان عربی زبانی است که در نماز یومیه نیز از آن استفاده می شود و همه این مسائل، نشان دهنده اهمیت این زبان در زندگی مردم است.
برخی از عرب زبان ها از کشورهای عراق، موریتانی، بحرین و لبنان، نخواندن کتاب و مجله به زبان عربی فصیح، روی آوردن به شبکه های ارتباط جمعی که در آن از لهجه عامیانه استفاده می شود، ضعف رسانه ها در بکارگیری زبان عربی فصیح و توجه مردم به یادگیری زبان انگلیسی یا زبان های خارجی دیگر را از دلایل ضعف زبان عربی در کشورهای خود می دانند اما متخصصان تنها یک دلیل برای آن قائلند و آن آموزش است.
در همین راستا، «هنادا طه»، استاد زبان عربی در دانشگاه زاید در امارات متحده عربی می گوید مشکل ضعف زبان عربی به آموزش باز می گردد و باید شیوه تدریس این زبان تغییر کند چرا که زبان عربی ای که امروزه در روزنامه ها خوانده می شود، زبان قرآن یا شعر جاهلی نیست و قواعد نحوی نیز باید به صورت ساده تری بیان شود.
با وجود اختلافاتی که بر سر اولویت زبان عربی فصیح یا عامیانه در بین پژوهشگران و متخصصان وجود دارد، اما همه بر سر این مساله اتفاق نظر دارند که زبان عربی، هویت عرب هاست و برای حفظ این هویت باید زبان عربی حفظ شود.
