تجار نزدیک به بشار اسد، عاملی برای نفوذ اقتصادی/روسیه و ایران: نفوذ اقتصادی در سوریه (بخش دهم)
های خارجی و مرتبط بودن با منافع آنها، آسیب پذیر هستند. انحصارات ایجاد شده توسط رامی مخلوف (تاجر ثروتمند سوری و از اقوام نزدیک بشار اسد) و سامر الفوز و دیگر تجار در بخش های املاک، حمل و نقل، تجارت و ارتباطات، فرصت های قابل توجهی را برای تجارت های روسی و ایرانی فراهم می آورد تا از طریق مشارکت با این تجار سوری و اعمال نفوذ بر آنها، به اقتصاد سوریه نفوذ کنند.
نویسنده: سنان حتاحت
میدل ایست نیوز: اکنون که شرایط در سوریه اندکی آرام تر به نظر می رسد و از اوج درگیری ها چه میان نیروهای بشار اسد و مخالفان آن و چه میان شبه نظامیان وفادار به دولت اسد و گروه های شبه نظامی افراطی کاسته شده، مساله ای که در صحنه بین المللی مورد توجه قرار گرفته، آینده سوریه است. بسیاری از بازیگران بین المللی معتقدند که دولت بشار اسد با کمک روسیه و ایران توانسته بر تهدیدهای نظامی نیروهای مخالف چیره شود و از این رو، جای تعجبی ندارد که هر دو کشور برای بهرمندی از فرصت های موجود در سوریه پسا-جنگ تلاش می کنند. در همین حال، ایالات متحده و اتحادیه اروپا شرایط کنونی را فرصتی برای وادار کردن دولت اسد به تغییر رفتار از طریق استفاده از اهرم حمایت مالی در روند بازسازی می پندارند. دمشق سعی دارد از طریق تصویب قوانین جدید، تقویت تجهیزات امنیتی و نظامی و حمایت از واسطه ها و بازرگانان جدید در رهبری تلاش های آتی برای بازسازی، برای یک فاز جدید در این کشور آماده شود. این در حالی است که سرمایه گذاری های ایران در سوریه در پی تحریم های ایالات متحده و خروج آن از توافق هسته ای (برجام) کاهش یافته است و روسیه هم ترجیح می دهد که به جای افزایش سرمایه گذاری های خود در سوریه، حمایت جامعه بین المللی از بازسازی در این کشور بدون پیش شرط کناره گیری اسد از قدرت و مشارکت دولت او در ایجاد ثبات در کشور و منطقه را شاهد باشد.
نتیجه گیری
مداخله روسیه در جلوگیری از شکست نظامی بشار اسد اتفاقی تعیین کننده بود. به علاوه، روسیه با مدیریت و اداره ماهرانه الزامات امنیتی بازیگران منطقه ای و بین المللی چه در مواجهه با افراطی های اسلام گرا و چه در مواجهه با آمال جدایی طلبانه کردها، توانسته این بازیگران را به همکاری یا دست کم تحمل ایفای نقش آن در سوریه متقاعد کند. در حقیقت پوتین در تلاش است تا نقش خود را به عنوان یک میانجی در سوریه بازتعریف کند. این وضعیت دشمنان ایران را قانع کرده که روسیه می تواند عامل بالقوه در مقابله با نفوذ فزاینده ایران در سوریه باشد. با این وجود، دستیابی به چنین هدفی بدون سرمایه گذاری قابل توجه روسیه در برچیدن شبکه پیچیده منافع ایرانی در سوریه قابل دستیابی نخواهد بود.
تا اینجای کار روسیه تمایل چندانی به افزایش مشارکت در سوریه ورای اهداف میان مدت و بلند مدت خود که بر تقویت قدرت مرکزی در دمشق و تثبیت قدرت آن در برابر گروه های شبه نظامیان وفادار و همچنین در یک سری بخش های خاص اقتصادی تمرکز دارد، نشان نداده و برای پیشبرد و تسریع این برنامه ها، حمایت بی قید و شرط جامعه بین المللی از دولت اسد و همچنین سرمایه گذاری های گسترده در بازسازی زیرساخت ها و اقتصاد آسیب دیده سوریه را خواستار شده است. اما اتحادیه اروپا و ایالات متحده به وضوح اعلام کرده اند اگر یک توافقنامه جامع سیاسی برای پایان دادن به درگیری ها به دست نیاید، در چنین برنامه هایی مشارکت نخواهند کرد. از این رو، مسکو دست کم به طور موقت هدف میان مدت خود را در ممانعت از کنترل هر گونه قدرت خارجی بر اقتصاد سوریه پیش خواهد برد و در عین حال بر افزایش سلطه و نفوذ خود بر دمشق ادامه خواهد داد تا امکان سرمایه گذاری بخش خصوصی روسیه را در بخش های خاص سودآور تجارت اقتصاد سوریه فراهم آورد.
این عدم تمایل روسیه به مواجهه مستقیم با ایران در سوریه از لحاظ نظری امکان محافظت از دستاوردها را برای تهران فراهم می آورد. با این حال، تحریم های ایالات متحده و خروج آن از توافق هسته ای ایران ظرفیت تهران را برای گسترش و حتی حفظ دارایی های کنونی در سوریه به شدت تحت تاثیر قرار می دهد. مهمتر اینکه این شرایط به شدت بر توانایی ایران در رقابت با سرمایه گذاری های روسیه در سوریه به ویژه در بخش های انرژی، کشاورزی، گردشگری و زیرساخت ها تاثیر منفی گذاشته است. با این حال، به هیچ وجه نمی توان نفوذ ایرانی را در اقتصاد سوری نادیده گرفت. تهران یک شریک تجاری خیلی مهم برای دمشق حساب می شود: ایران از مدت ها پیش اقلام حیاتی را در حجم گسترده و با قیمت پایین برای سوریه فراهم آورده است.
در همین حال، تجار سوری که روابط نزدیکی با دولت اسد دارند، از شرایط موجود برای تقویت نفوذ خود در اقتصاد کشورشان استفاده کرده اند. ایران و روسیه هر دو به دنبال تحکیم روابط خود با این طبقه جدید از تجار هستند که وفادار به اسد به شمار می روند و در عین حال، از اعمال نفوذ او در امان نیستند. با این حال، آنها با توجه به بهره وری از کار با بودجه های خارجی و مرتبط بودن با منافع آنها، آسیب پذیر هستند. انحصارات ایجاد شده توسط رامی مخلوف (تاجر ثروتمند سوری و از اقوام نزدیک بشار اسد) و سامر الفوز و دیگر تجار در بخش های املاک، حمل و نقل، تجارت و ارتباطات، فرصت های قابل توجهی را برای تجارت های روسی و ایرانی فراهم می آورد تا از طریق مشارکت با این تجار سوری و اعمال نفوذ بر آنها، به اقتصاد سوریه نفوذ کنند. اگر اسد بتواند قدرت خود را چه در داخل سوریه و چه در عرصه بین المللی تثبیت کند، فرصتی مشابه برای تجارت های بین المللی نیز وجود خواهد داشت. در حال حاضر، بشار اسد و گروه افراد نزدیک به او ذی نفعان و البته حامیال اصلی این انحصارات تجاری هستند.
اسد که اکنون به این باور رسیده که در مقابله با مخالفان خود کاملا موفق عمل کرده و بر اپوزیسیون پیروز شده، اکنون تمرکز خود را بر دستیابی به دو هدف جدید معطوف کرده است. اولی به دست آوردن کنترل بی قید و شرط بر عملکرد دولت و حاکمیت ارضی است؛ دومی هم اعاده حیثیت برای دولت خود و به رسمیت شناخته شدن در صحنه منطقه ای و بین المللی است.
منبع: ایندیپندنت و چتم هاوس
