اکونومیست: مرگ تدریجی رویای استقلال در اقلیم کردستان عراق
همزمان که نفوذ اعراب عراقی در کردستان در حال افزایش است، اهرم کردها در پایتخت ضعیف‌تر می‌شود.
میدل ایست نیوز: برای سه دهه کردستان شکوفا شد در حالی که بقیه عراق به کندی پیش می‌رفتند. این منطقه سریع‌ترین رشد اقتصادی کشور را داشت. مجتمع‌های نفتی مدرن، هتل‌ها و بزرگراه‌ها را ساخت و با رای مثبت به استقلال در همه پرسی سال 2017، آینده آن روشن به نظر می‌رسید. حالا، شش سال بعد، آن رویا محو شده است.
به نوشته اکونومیست، جرثقیل‌هایی که بر فراز شهرک‌های وسیع می‌چرخیدند، حالا کنار ساختمان‌های نیمه کاره پارک شده‌اند. و در حالی که وضعیت بغداد به لطف امنیت و درآمدهای بیشتر نفتی بهبود یافته است، حاکمان آن در حال نابودی خودمختاری کردستان هستند. پس از 30 سال خودگردانی، اقتصاد، مرزها، مناطق مورد مناقشه و سیاست کردها تا حد زیادی تحت کنترل حکومت مرکزی قرار گرفته است. یک دیپلمات غربی که تحولات بغداد را زیر نظر دارد، می‌گوید: «دولت منطقه‌ای کردستان (KRG) در حال از دست دادن قدرت است. این خطر وجود دارد که پروژه کردستان شکست بخورد.»
کردها تا حد زیادی می‌توانند خود را مقصر بدانند. نزاع بین دو خانواده فئودال آنها – بارزانی‌ها که بر غرب حکومت می‌کنند و طالبانی‌ها در شرق – تشدید شده است. از سال 2017، رهبران آنها قدرت را به پسران بی پرواتر خود با شخصیت‌های متضاد منتقل کرده‌اند. احزاب آنها – حزب دمکرات کردستان بارزانی (KDP) و اتحادیه میهنی کردستان (PUK) طالبانی‌ها – بر سر منابع کاهش یافته با هم می‌جنگند. وزرای آنها اغلب در کابینه بغداد علیه یکدیگر رأی می‌دهند.
اتحادیه میهنی کردستان، حزب ضعیف‌تر از میان این دو، آشکارا از بغداد درخواست حمایت می‌کند. بافل طالبانی، رهبر این حزب می‌گوید: «عراق بهتر از کردستان است.» علیرغم اصرار غرب، دو طرف از متحد کردن نیروهای خود که هر دو طرف آنها را به نام پیشمرگه می‌شناسند، خودداری می‌کنند. ترور هسته‌های گروه‌های یکدیگر از سر گرفته شده است.
آخرین جلسه پارلمان کردستان با یک درگیری، با پخش مستقیم در تلویزیون پایان یافت. و با افزایش نارضایتی کردها نسبت به درگیری‌های داخلی، رهبران آنها سرکوبگرتر می‌شوند. انتخاباتی که باید سال گذشته حداقل برگزار می‌شد تا فوریه 2024 به تعویق افتاده است. آزادی رسانه‌ها که زمانی یکی از ویژگی‌های کلیدی اقلیم کردستان بود، محدود شده است.
دولت عراق در بغداد از این رقابت برای پس گرفتن قدرتی استفاده می‌کند که پس از قیام کردها علیه دیکتاتور قدیمی عراق، صدام حسین، در سال 1991 از دست داد. این کار با مسئله پول شروع شده است. در اوایل سال جاری، دادگاه عالی از یک حکم داوری بین‌المللی در پاریس استفاده کرد تا فروش نفت کردها را غیرقانونی اعلام کند و کردها را از درآمد فروش 450،000 بشکه در روز محروم کند. پرداخت حقوق کردها اکنون به کمک هزینه ماهانه‌ای وابسته است که بغداد به دولت منطقه می‌پردازد.
رهبران کردی که زمانی از بغداد دوری می‌کردند، اکنون دائماً برای درخواست کمک به پایتخت می‌روند. نچیروان بارزانی در طول چهار سال به عنوان رئیس جمهور اقلیم کردستان، 10 سفر رسمی به بغداد داشته است. سلف و عموی او، مسعود بارزانی، در 15 سال یک سفر به پایتخت داشت. بر اساس بودجه ملی جدید که در ماه ژوئن به تصویب رسید، هر یک از استان‌های اقلیم کردستان اکنون می‌توانند برای دریافت کمک‌های مالی مستقیم از بغداد اقدام کند. این امر می‌تواند طالبانی‌ها را وسوسه کند که از منطقه تحت سلطه بارزانی جدا شوند و وحدت منطقه را تضعیف کنند.
دولت بغداد کنترل مرزهای کردها را نیز در دست گرفته است. آنها نگهبانان خود را در گذرگاه‌ها و فرودگاه‌های اقلیم کردستان مستقر کرده‌اند و در واقع به آن حق وتو می‌دهد که چه کسی می‌تواند وارد و یا خارج شود. یک مقام عراقی می‌گوید طالبانی‌ها هنوز هم درآمدهای ناشی از جریان خودروها و سیگارهای قاچاق از ایران را به جیب می‌زنند – اما نه برای مدت طولانی. تعلیق خرید نفت از عراق توسط ترکیه، هزینه‌های ترانزیتی را که کردها از طریق آن از این تراکنش‌ها کسب درآمد می‌کردند را از بین برده است (یک دادگاه بین‌المللی تشخیص داد که ترکیه بدون رضایت عراق از کردستان نفت وارد کرده است و حدود 1.5 میلیارد دلار به عراق غرامت اعطا کرد).
در جنوب، ارتش عراق و گروه‌های شیعه مرتبط با آن در حال تحکیم تسلط خود بر مناطق مورد مناقشه‌ای هستند که پس از رفراندوم در سال 2017 از کردها پس گرفتند. آنها از آن زمان با تشویق اعراب به اسکان در زمین‌های مورد ادعای کردها، جمعیت‌شناسی منطقه را تغییر دادند. اگر آن همه پرسی امروز برگزار می‌شد، کردها ممکن بود دیگر در اکثریت نباشند.
شاید آسیب‌رسان ترین آنها، اعمال مجدد برتری قانونی توسط دولت عراق باشد. دادگاه عالی عراق در ماه مه تصمیم کردستان برای به تعویق انداختن انتخابات را مغایر با قانون اساسی اعلام کرد و دستور داد کمیسیون انتخابات کردستان با کمیسیون انتخابات عراق جایگزین شود. کردستان همچنین در حال از دست دادن جایگاه خود به عنوان پناهگاهی برای فعالان فراری عراقی است. سال گذشته نیروهای امنیتی کرد یک محقق عراقی را که برای یک اندیشکده امریکایی کار می کرد دستگیر کردند و به بغداد تحویل دادند. کارفرمایان در بخش رسمی اقلیم کردستان اکنون برای استخدام نیاز به دریافت مجوز امنیتی از پایتخت دارند.
پیشروی‌های بغداد از نظر فرهنگی نیز آسیب رسانده است. به مدت سه دهه، کردها زبان خود را ترویج کرده و با آثار برنامه قدیمی «عرب‌سازی» رژیم بعث مقابله کردند. نسلی فراموش کرد که چگونه عربی صحبت کند. اما ورق در حال برگشتن است. پسر یک رهبر کرد در مراسم فارغ التحصیلی خود در دانشگاه محلی به زبان عربی برای حاضران سخنرانی کرد. با تنگ‌تر شدن روابط با بغداد، بخش خصوصی کردستان نیز اکنون به افراد جدیدی نیاز دارد که عربی صحبت کنند. با هجوم جنوبی‌ها به املاک خالی ارزان قیمت، زبان عربی به اربیل، پایتخت کردها، نیز بازگشته است. یک مشاور ریسک اهل کردستان عراق می‌گوید: «اعراب یک فرصت تجاری هستند. اما همچنین یک تهدید هستند.»
همه چیز به هم می‌ریزد!
همزمان که نفوذ اعراب عراقی در کردستان در حال افزایش است، اهرم کردها در پایتخت ضعیف‌تر می‌شود. جناح‌های شیعه نزدیک به ایران که بر دولت مرکزی تسلط دارند، به رهبران کرد همچون دیگر اقلیت‌های عراق مانند عرب‌های سنی و مسیحی نگاه می‌کنند. مقامات در بغداد می‌گویند که رئیس جمهور کرد عراق، نفوذ یک عروسک خیمه‌شب بازی را دارد.
روزی روزگاری شاید کردها برای نجات به غرب نگاه می‌کردند. قدرت‌های غربی پس از جنگ 1991، با منطقه پرواز ممنوع سازمان ملل، برای کردها پناهگاه امنی ایجاد کردند. اما اکنون علاقه غرب نیز کاهش یافته است. کردها منطقه پرواز ممنوع خود را زمانی که امریکا عراق را در سال 2003 اشغال کرد، از دست دادند. و اگرچه امریکایی‌ها هنوز یک پایگاه هوایی در کردستان در حریر، در 65 کیلومتری شمال اربیل دارند، کردها شکایت دارند که وقتی گروه‌های شبه‌نظامی موشک و پهپاد به سمت آنها شلیک می‌کنند، هیچ حمایتی دریافت نمی‌کنند. راه‌اندازی کنسولگری جدید امریکا در اربیل از برنامه عقب افتاده است. یک مقام کرد با نگرانی گفت: سکون غرب، قدرت ائتلاف را مورد تردید قرار می‌دهد.
کردها هنوز چند ورق برای بازی دارند. آنها برای ورود چینی‌ها که قرار است سد، کارخانه سیمان و یک مجتمع املاک و مستغلات 5 میلیارد دلاری در خارج از اربیل بسازند، پیش قدم شده‌اند. کردها همچنین می‌توانند از تهدید انبوه پناهجویان برای تحریک غرب به کمک استفاده کنند. تسلط کامل دولت مرکزی عراق بر کردستان می‌تواند باعث یک موج بزرگ مهاجرت به ترکیه و از آنجا به اروپا شود.
اما اکثر کردها مأیوس هستند؛ یک تحلیلگر در اربیل می‌گوید: «ما فقط یک استان دیگر در عراق خواهیم بود. فانوس استقلالی که برای حدود 30 میلیون کُرد پراکنده در چند کشور درخشید، در حال محو شدن است.»
