میدل ایست نیوز: سومین نشست دوحه در مورد افغانستان در سطح فرستاده‌های ویژه تحت نظارت سازمان ملل متحد که بر خلاف دو دور قبلی با حضور یک هیئت از طالبان برگزار شد، چند روز پیش به فعالیت خود پایان داد.
به گزارش «الجزیره» رزماری دی کارلو، معاون دبیرکل سازمان ملل متحد در امور سیاسی و صلح، در اظهاراتی گفت که این «اولین بار» بود که نمایندگانمعه بین‌المللی و «مقامات واقعی در افغانستان» برای گفت‌وگوی عمیق در مورد آینده افغانستان دیدار کرده‌اند.
وی ابراز امیدواری کرد که تبادل نظر سازنده در این نشست دو روزه در مورد مسائل مختلف راه را برای حل برخی از مشکلاتی که «تاثیر ویرانگر» بر مردم افغانستان دارد، هموار کند .
وی خاطرنشان کرد که این بحث وحدت جامعه بین‌المللی را در عزم خود برای ادامه تعامل با افغانستان تایید کرد.
شرایط طالبان و اختلاف درباره دستور کار نشست
پیش از این نشست، اختلاف نظر بین سازمان ملل متحد و دولت طالبان بر سر دستور کار و مشارکت نمایندگان جامعه مدنی افغانستان مطرح شد. سازمان ملل متحد می‌خواست در مورد مسائلی مانند محرومیت دختران از تحصیل پس از دبستان، محدودیت در کار زنان، اتهامات نقض حقوق بشر و تشکیل یک دولت فراگیر مردمی در افغانستان با نمایندگان طالبان بحث کند و نمایندگانی از زنان و جامعه مدنی در بحث‌ها حضور داشته باشند.
با این حال، طالبان این مسائل را «مسائل داخلی» افغانستان دانست و تأکید کرد که دراین‌باره با طرف‌های خارجی مذاکره نخواهد کرد. طالبان همچنین مشارکت نمایندگان جامعه مدنی و زنان را قبول نکرد و خود را «تنها طرفی که افغانستان را نمایندگی می‌کند» قلمداد کرد. همچنین طالبان با تعیین نماینده ویژه سازمان ملل در افغانستان بار دیگر مخالفت کرد.
پس از چند ماه بحث و جدل، سازمان ملل با شرایط طالبان موافقت کرد و دستور کار این نشست محدود به بحث در مورد راه‌های همکاری در زمینه مبارزه با مواد مخدر، مطالعه مشکلات مربوط به تعاملات بانکی و ارائه امکانات به بخش خصوصی در افغانستان بود. همچنین حضور نمایندگان دیگر از افغانستان به غیر از نمایندگان طالبان در جلسه اصلی منتفی شد.
ذبیح الله مجاهد، رئیس هیئت طالبان، در یک کنفرانس مطبوعاتی پیش از رفتن به دوحه، توافق ضمنی با سازمان ملل متحد را اعلام کرد که شامل عدم مشارکت هیچ شخصی از مخالفان حکومت طالبان در این نشست می‌شد و افزود که «این نشست گفت‌وگو میان طرف‌های افغانی نیست، بلکه مذاکرات کابل با سازمان ملل و دیگر کشورهاست».
به منظور به حداقل رساندن انتقادات و حفظ نوعی توازن، سازمان ملل متحد یک روز پس از پایان جلسه رسمی، جلسه‌ای با حضور نمایندگان جامعه مدنی و زنان افغانستان با نمایندگان برخی از کشورها ترتیب داد.
سهیل شاهین، رئیس دفتر سیاسی طالبان در قطر، سومین نشست دوحه را «شروع خوب» خواند و گفت: «اکنون جهان به این نتیجه رسیده است که به جای فشار باید مسائل را با تعامل با امارات اسلامی حل کند».
قابل توجه بود که پرونده مذاکرات دوحه این بار از کابل پایتخت به قندهار منتقل شد، جایی که امیر طالبان هبة الله آخوندزاده در آن مستقر است؛ یعنی به جای وزارت امور خارجه، ذبیح الله مجاهد – چهره نزدیک به رهبر طالبان – ریاست هیئت مذاکره کننده را برعهده گرفت، موضوعی که ناظران آن را نشانه روشنی از اهتمام رهبر طالبان به مذاکرات و تمایل او به کنترل کامل پرونده و حفظ آن در دست خود می‌دانند.
انتقاد از سازمان ملل متحد
سازمان ملل متحد از سوی سازمان‌ها و نهادهای مخالف طالبان، سازمان‌های بین‌المللی و گروه‌های حقوق بشری به دلیل تن دادن به شروط طالبان مورد انتقاد قرار گرفت. طالبان حضور خود را در این نشست پس از پذیرش تمام شروطش، یک پیروزی و دستاورد دیپلماتیک در نظر گرفت و آن را مقدمه‌ای برای به رسمیت شناختن خود در سطح بین‌المللی و کنار آمدن جامعه جهانی با حکومت طالبان دانست.
اگنس کالامارد، رئیس سازمان عفو بین‌الملل در بیانیه‌ای پیش از مذاکرات گفت که «موافقت با شرط طالبان برای اطمینان از مشارکت آنها در مذاکرات، با خطر مشروعیت بخشیدن به سیستم سرکوب نهادینه‌شده جنسیتی مواجه است».
یازده سازمان بین‌المللی حقوق بشری هم در نامه‌ای به سازمان ملل متحد، شورای امنیت و کشورهای عضو در مورد حقوق زنان در افغانستان نوشتند که حقوق زنان و دختران در نشست دوحه در تعامل با دولت طالبان «غیرقابل مذاکره» است.
به گفته این سازمان‌های حقوق بشری، امکان زنان و دختران افغان برای تصمیم‌گیری در مورد زندگی خود «هر روز کاهش می‌یابد» و در چنین شرایطی، رویکرد جامعه بین‌المللی به افغانستان برای جلوگیری از سرکوب سیستماتیک حقوق زنان توسط دولت طالبان، این مشکل را تشدید کرده است.
از سوی دیگر، چهره‌های مخالف طالبان در یک کنفرانس مطبوعاتی در پایتخت اتریش از سازمان ملل متحد خواستند که در نشست دوحه به دولت طالبان مشروعیت ندهد و روابط با آن را عادی نکند و از آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد خواستند تا «با درک وضعیت حساس در افغانستان و گوش دادن به خواسته‌های مردم افغانستان» مسئولانه عمل کند.
دی کارلو با اشاره به انتقاد از سازمان ملل متحد در مورد برگزاری دو نشست جداگانه با طالبان و فعالان جامعه مدنی افغانستان به جای برگزاری یک جلسه و اینکه آیا سازمان ملل متحد برگزاری نشست بعدی را به شیوه‌ای متفاوت در نظر خواهد گرفت، پاسخ داد: «تنها کاری که ما می‌خواهیم انجام دهیم این است که با همه صحبت کنیم و صدای همه شنیده شود».
وی گفت: «ما در سازماندهی این نشست با یک انتخاب بسیار دشوار و شاید غیرممکن مواجه شدیم. مأموریت ما این است که از این روند حمایت کنیم و هدف ما این بود که مقامات و فرستادگان ویژه را برای مذاکرات مستقیم گرد هم آوریم و مایه تاسف است که مقامات بالفعل افغانستان حاضر نیستند پشت میز مذاکره با جامعه مدنی افغانستان بنشینند، اما مطالبات درباره نیاز به مشارکت زنان و جامعه مدنی در تمام جنبه‌های زندگی عمومی به صراحت به آنها گفته شده است».
نه به عادی‌سازی، نه به رسمیت شناخته شدن
حکومت طالبان حضور هیئت خود در این نشست دوحه را گامی رو به جلو در تعامل با جامعه جهانی و دستیابی به پذیرش بین‌المللی دانسته است. ذبیح‌الله مجاهد در بیانیه‌ای پس از بازگشت از نشست دوحه به کابل گفت: «همه طرف‌ها رویکرد تعامل با ما را به جای مخالفت با ما انتخاب کرده‌اند و افغانستان دیگر یک کشور منزوی نیست. این جلسه به نفع کشور به پایان رسید.»
دی کارلو که ریاست نشست دوحه را بر عهده داشت، تاکید کرد که این نشست و این تعامل با «مقامات بالفعل» به معنای عادی‌سازی یا به رسمیت شناختن نیست و اشاره کرد که این موضوع به کشورهای عضو سازمان ملل بستگی دارد.
دی کارلو در تلاش برای اطمینان دادن به منتقدان تاکید کرد که اگر افغانستان از مشارکت و پتانسیل نیمی از جمعیت خود یعنی زنان محروم شود، نمی‌تواند به سطح بین‌المللی بازگردد یا به توسعه کامل اقتصادی و اجتماعی دست یابد و خاطرنشان کرد که «نیاز به حکومت فراگیرتر و احترام به حقوق اقلیت‌ها» در این نشست مورد بحث قرار گرفت.
نتایج و انتظارات
ناظران بر این باورند که هم سازمان ملل متحد و هم طالبان بر این باورند که در دوحه دستاوردهایی داشته‌اند. سازمان ملل معتقد است که موفق شده طالبان را به میز مذاکره بکشاند و آنها را با فرستادگان ویژه بیش از ۲۰ کشور روبه‌رو کند و به نمایندگان طالبان و خواسته‌های آنها گوش دهد و خواسته‌های جامعه بین‌المللی را به گوش آنها برساند.
معاون دبیرکل سازمان ملل متحد دراین‌باره می‌گوید: «این اولین بار است که چنین بخش گسترده‌ای از جامعه بین‌المللی و مقامات طالبان فرصت برگزاری چنین بحث‌های دقیق، صریح و مفید را داشته‌اند».
طالبان بر این باور است که با متقاعد کردن سازمان ملل متحد برای پذیرش شرایط خود و حذف مخالفان خود از نشست، و همچنین حذف مسائل زنان و حقوق بشر و تشکیل دولت شامل عناصر خارج از جنبش از دستور کار، به موفقیت‌های دیپلماتیک بزرگی دست یافته است.
نوذر شفیعی، کارشناس ایرانی در امور افغانستان، دراین‌باره گفت که آنچه در نشست دوحه اتفاق افتاد «کاملا به نفع طالبان بود». وی افزود که حضور طالبان نشان می‌دهد که «جامعه بین‌المللی به تدریج از سیاست‌های قدیمی خود عقب‌نشینی می‌کند و این یک دستاورد برای طالبان است».
می‌توان گفت که این نشست قطعا باعث شکستن یخ‌ها شده و یک گام مهم در روابط جامعه بین‌المللی و طالبان است.
