حمایت اروپایی ها می تواند مسیر کاظمی در برقراری توازن را هموار کند (بخش سوم)

نویسنده: سجاد جیاد

میدل ایست نیوز: کاظمی در داخل عراق تحت فشار شدیدی است، اما فشار خارجی نیز دست کمی از آنها ندارد. عراق اکنون در مرکز تقابل فزاینده  بین دو متحد نزدیک خود یعنی ایران و ایالات متحده قرار دارد. در پی حملات نیروهای شبه نظامی نزدیک به ایران به تاسیسات نظامی آمریكا و ترور سردار سلیمانی توسط ایالات متحده، عراق با خطر تبدیل شدن به میدان اصلی جنگ در تقابل دو کشور مواجه شد. ایران به خارج شدن همه نیروهای آمریکایی از عراق و قدرت گرفتن نیروهای دوستانه در این کشور تمایل دارد. ایالات متحده هم ایران را اصلی ترین چالش در خاورمیانه تلقی می کند و به دنبال مقابله با نفوذ جمهوری اسلامی در عراق از جمله از راه های سیاسی، اقتصادی و نظامی به عنوان بخشی از کارزار گسترده تر «اعمال فشار حداکثری» دولت ترامپ است. با این حال، همانطور که وقایع ژانویه به بعد نشان داده، عراق همه تلاش خود را به کار گرفته تا اراضی خود را از درگیری در جنگ احتمالی حفظ کند.

اگرچه احتمال وقوع یک درگیری تمام عیار در ماه های اخیر کاهش یافته، شرایط وقوع درگیری همچنان باقی است و در صورت ادامه کارزار اعمال فشار حداکثری در دولت دوم ترامپ تشدید خواهد شد. این مساله با توجه به شرایط شکننده سیاسی و اقتصادی-اجتماعی فعلی می تواند عراق را به سمت بی ثباتی بیشتر سوق دهد. در حال حاضر نشانه ها دال بر تاثیر مستقیم درگیری های ایران و آمریکا بر مبارزه با داعش نمایان شده و نیروهای ائتلافی تحت رهبری آمریکا را به اتخاذ موضع تدافعی وا داشته است. این تحولات به ظرفیت بغداد برای مدیریت چالش های چندگانه در عراق آسیب رسانده است. حملات ایالات متحده به نیروهای شبه نظامی تحت حمایت ایران در عراق نیز فشارهای سیاسی را برای اخراج نیروهای آمریکایی افزایش داده است که این موضوع هم به منافع امنیتی عراق ضربه می زند و هم به روابط آمریكا با عراق. دولت ترامپ حتی تهدید کرده در صورت اخراج نیروهای آمریکایی از عراق، تحریم هایی را علیه این کشور اعمال خواهد کرد.

با این حال، اینکه ایران و آمریکا توانستند بر سر تشکیل دولت کاظمی به مصالحه برسند، قابل توجه است. این، فرصتی برای هر سه کشور فراهم می آورد تا روی مشکلات حاد داخلی عراق تمرکز کنند. در حال حاضر، به دنبال ترور سردار سلیمانی، شیوع کووید 19 و افزایش فشار تحریم های آمریکا، نشانه هایی دیده می شود دال بر اینکه ایران سیاست خود در قبال عراق را مورد ارزیابی مجدد قرار داده است. اولین نشانه، خودداری ایران از تلافی شدیدالحن ترور سردار سلیمانی در عراق و اکتفا به حمله به پایگاه الاسد بود. دومین نشانه، حمایت ایران از تشکیل دولت کاظمی و رویکرد هوشمندانه و دقیقی بود که سپاه پاسداران در عراق اتخاذ کرد. سومین نشانه این بوده که ایران دست کم فعلا سعی کرده گروه های شبه نظامی متحد خود در عراق را مهار كند. تغییر در رویکرد ایران در قبال عراق به ویژه در صورت تغییر در کاخ سفید در ماه نوامبر می تواند مهم باشد.

دولت کنونی ایالات متحده در تلاش است عراق را به محدود کردن فضای مانور ایران و متحدانش وا دارد و برای این منظور عراق را از نظر سیاسی و اقتصادی تحت فشار گذاشته است. هدف آمریکا تضعیف دست ایران در عراق است و می خواهد از دولت کاظمی برای این کار استفاده کند. در همین حال، آمریکا در پی ترور سردار سلیمانی و مهندس، در عراق مجبور به عقب نشینی شده و احتمالا به در صدد اصلاح دوره ای برای بازگرداندن نفوذ از دست رفته خود خواهد بود. ایالات متحده از زمان روی کار آمدن دولت کاظمی رویکرد خود را در عراق تغییر داده و روند «گفتمان استراتژیک» را به عنوان نقطه آغازی برای مشارکت های آتی دو کشور، آغاز کرده است. دولت ترامپ همچنین در ماه مه معافیت عراق از تحریم ها برای واردات برق ایران را تمدید کرد که نشان می داد آماده است تا فضای تنفس بیشتری به دولت کاظمی بدهد.

این گشایش می تواند برای کاظمی به معنای فرصتی برای احیای استقلال، تمامیت ارضی و منافع عراق باشد. ایجاد توازن مجدد در روابط عراق در شکل دادن به توانایی نخست وزیر جدید در پیشبرد اصلاحات داخلی در عین محافظت از کشور در برابر دخالت های خارجی، بی ثباتی و نقض حاکمیت آن، بسیار اهمیت دارد. عراق به وضوح مجبور است که با ایران و ایالات متحده روابط خوبی برقرار كند و در عین تلاش برای محدودسازی مخاطرات حفظ چنین توازنی در روابط، از مزایای آن بهرمند شود. بغداد برای این منظور باید نگرانی های واشنگتن درباره محافظت از نیروهای آمریکایی و محدود کردن فعالیت های نیروهای تحت حمایت تهران را رفع کند. دولت کاظمی همچنین باید به طور موازی با ایران وارد مذاکره شود و یک توافق استراتژیک مشابه با ایران دست یابد.

اما این احتمال وجود دارد که ایران یا آمریکا چنین روندی را از مسیر خارج کنند. کارزار اعمال فشار حداکثری دولت ترامپ بدان معنی است که اقدام نظامی آمریکا علیه اهداف شبه نظامی متحد ایران و استفاده آن از تحریم ها علیه سیاستمداران عراقی نزدیک به ایران ادامه خواهد یافت و این مساله واکنش های سیاسی در عراق و فشار برای اخراج نیروهای خارجی را در پی خواهد داشت. اگر کارزار اعمال فشار حداکثری آمریکا به ویژه پس از انتخابات ماه نوامبر تسهیل نشود، این احتمال هم وجود خواهد داشت که ایران در صدد تحمیل درد شدیدتر به آمریکا در عراق برآید. در حال حاضر، به نظر می رسد تهران صبر پیشه کرده و منتظر نتیجه انتخابات آمریکاست. اما خطر تشدید تنش ها از سوی ایران و جنگ نامتقارن همچنان وجود دارد. ایران همچنین گفت و گوی استراتژیک آمریکا و عراق را زیر نظر گرفته و مشتاق آن است که بدون مجبور شدن به ایفای نقش فعالانه، شاهد خروج نیروهای آمریکایی از عراق باشد. در عین حال، اگرچه ایران نمی خواهد در امور عراق مداخله شدیدی داشته باشد، به آمریکا و عراق اجازه نخواهد داد که متحدان آن را مکررا هدف بگیرند.

عراق پیشتر در صدد استفاده از روابط با دیگر كشورها به ویژه كشورهای اروپایی برای تحت فشار گذاشتن ایالات متحده و ایران برای تسهیل مواضع آنها برآمده است. نخست وزیر جدید عراق به دنبال جلب پشتیبانی اروپاست تا بتواند مانع از احتمال اقدام نظامی آمریکا یا ایران در خاک کشور خود شود. واقعیت این است که چالش های پیش روی عراق و خطر تشدید رقابت های آمریکا و ایران فقط برای عراق مشکل ساز نیستند و اهداف امنیتی اروپا را نیز تهدید می کنند. جدای از مسائل آشکاری همچون تروریسم و مهاجرت، سربازان اروپایی مستقر در عراق نیز ممکن است در تنش ها بین ایالات متحده و ایران درگیر شوند. مباحثات حساس در عراق درباره آینده حضور ارتش آمریكا در این کشور که پس از ترور سردار سلیمانی و ابومهدی المهندس آغاز شد، همچنین می تواند تمایل عراقی ها به اخراج دیگر نیروهای خارجی از خاک این کشور را افزایش دهد. (این مطلب ادامه دارد.)

منبع: شورای روابط خارجی اروپا