میدل ایست نیوز: به دور از توجه رسانه‌های جهانی که به پوشش اخبار انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده امریکا مشغول است، ائتلاف میان «رجب طیب اردوغان»، رئیس جمهوری ترکیه و «مسعود بارزانی»، رئیس حزب دموکرات اقلیم کردستان عراق بعد از دوره‌ای رکود و سردی به سطح سنتی و تاریخی خود بازگشته است، دوره رکودی که به دلیل اقدام اربیل در برگزاری همه‌پرسی جدایی‌طلبانه در سال 2017 میلادی روی داد، همه‌پرسی که با واکنش تند کشورهای همسایه از جمله ترکیه و ایران و ورود ارتش عراق به مناطق مورد مناقشه نظیر استان کرکوک به عنوان « قلب کردستان» به گفته بارزانی رو به رو شد.
در روزهای اخیر منابع خبری از بروز تنش جدی میان نیروهای پیشمرگه وابسته به حزب دموکرات به رهبری خاندان بارزانی و عناصر حزب کارگران ترکیه موسوم به پ ک ک در شماری از مناطق شمال عراق خبر داده اند، عناصری که اربیل همانند بغداد حضور آنها را توجیه‌کننده عملیات نظامی ترکیه می داند.
انفجار خط لوله نفت عراق به ترکیه در تاریخ 30 اکتبر گذشته که نفت اقلیم کردستان را به ترکیه و طبق اطلاعات موجود از آنجا به اسرائیل منتقل می‌کرد، نشانگر میزان جدیت و مخاطره‌آمیز بودن تنش کنونی است که هر لحظه امکان تشدید و خروج آن از کنترل وجود دارد، پیش از این حمله، طرفداران «عبدالله اوجالان»، رهبر دربند حزب کارگران ترکیه حملات رسانه‌ای شدیدی علیه «مسعود بارزانی» انجام داد و وی را به همدستی با اردوغان و توطئه علیه آرمان کُردها به ویژه منطقه خودگردان کُرد در شمال شرق سوریه که مورد حمایت امریکا و برخی کشورهای غربی قرار دارد، متهم کردند.
بارزانی معتقد است که کشورهای غربی حتی پس از آنکه یگان‌های مدافع خلق کُرد قدرت خود را در برابر گروه تروریستی داعش به اثبات رساندند، پشت این گروه را خالی خواهند کرد، اعتقادی که توجیهات خود را دارد به طوری که کشورهای غربی و منطقه‌ای با همه‌پرسی جدایی‌طلبانه اربیل در تاریخ 25 سپتامبر سال 2017 میلادی را بعد از شکست داعش در الرقه مخالفت کردند اما در این میان موضع آنکارا برای بارزانی غافلگیرکننده بود چرا که وی تنها دو ماه پیش از این همه‌پرسی با اردوغان دیدار کرده و به حمایت ترکیه امید بسیار بسته بود.
این موضع ترکیه علت سردی روابط اردوغان و بارازنی بود که کمی پیش از عملیات نظامی ترکیه در شمال عراق در تابستان گذشته به ائتلاف سنتی پیشین بازگشت؛ عملیاتی که منجر به تسلط نیروهای ترکیه بر بسیاری از اماکن راهبردی نزدیک به کوه‌های صعب العبور قندیل به عنوان مکان حضور و اختفای پ ک ک شد.
ارتش ترکیه در این مناطق که وابسته به اربیل است، 15 پایگاه نظامی ایجاد کرد، اینها علاوه بر پایگاه‌هایی است که ترکیه از سال 1991 میلادی به هنگام حمله نظامی امریکا به عراق در واکنش به یورش صدام حسین به کویت در اختیار داد.
در همین رابطه، برخی از تحلیلگران امور سیاسی معتقدند که خلا سیاسی و امنیتی موجود در عراق و سوریه علت اصلی این تحولات به ویژه مداخله نظامی ترکیه به بهانه حضور عناصر مسلح پ ک ک در عراق و سوریه در قالب یگان‌های مدافع خلق کُرد است؛ یگان‌هایی که به دلیل حمایت مستقیم و غیر مستقیم برخی کشورها از جمله امریکا، فرانسه، ایتالیا، امارات، عربستان و مصر برای اعمال فشار بر ترکیه تبدیل به نیروی نظامی غیر قابل انکاری شده اند.
در این میان، ترکیه همواره در منازعه حزب دموکرات و اتحادیه میهنی به رهبری «جلال طالبانی»، رئیس جمهوری سابق عراق طرف حزب دموکرات را گرفته است و علت آن بیشتر به تشابه دو طرف در برداشت و پیاده‌سازی مفاهیم فکری، سیاسی و اقتصادی باز می گردد.
نیروهای پیشمرگه وابسته به بارزانی در سال 1997 میلادی و چندین بار بعد از آن در کنار ارتش ترکیه علیه عناصر پ ک ک جنگید و اکنون اردوغان خواهان تکرار فعال‌گونه و فوری این همکاری و هماهنگی دو طرف علیه پ ک ک در مقابل کمک مالی آنکارا است چرا که اربیل اکنون به دلیل کاهش شدید درآمدهای نفتی، بحران کرونا، روابط تنش‌آلود با دولت مرکزی عراق و سلیمانیه به عنوان پایتخت اتحادیه میهنی سخت به کمک ترکیه نیازمند است.
به نظر می رسد که وضعیت داخلی عراق با توجه به بحران کرونا، کاهش بهای جهانی نفت، پرونده‌های فساد و محاسبات کشورهای منطقه‌ای و بین المللی در رابطه با عراق به دلیل موقعیت راهبردی این کشور در همسایگی با سوریه، ایران، ترکیه و کشورهای شورای همکاری شاهد تداوم مشکلات کنونی باشد، امری که مسعود بارزانی و طرفداران عبدالله اوجالان در سوریه و ترکیه را به مستحکم‌سازی مواضع و تحقق امتیازات سیاسی، اقتصادی، جغرافیایی و مردمی بعد از رشد احساسات قومی کُردی با کُردهای سوریه به دلیل حمایت امریکا و دیگر کشورها واخواهد داشت.
موارد ذکر شده، رهبران کُرد ترکیه و سوریه را به تداوم سیاست محاصره بارزانی واداشته است زیرا آنها می دانند که اکنون به دلیل وضعیت اقتصادی و مالی وخیم اربیل و روابط نه چندان خوب با اتحادیه میهنی و حتی بغداد در وضعیت قوی تری نسبت به حزب دموکرات قرار دارند.
با توجه به این داده‌ها و تداوم عملیات نظامی و اطلاعاتی ترکیه از طریق هماهنگی و هماهنگی با بارزانی و درخواست ترکیه از وی برای بکارگیری همه امکانات و توانش به منظور مقابله با پ ک ک، منطقه شمال عراق در مرحله آتی آبستن تنش‌های بیشتر خواهد بود.
اختلافات حزب دموکرات با پ ک ک
زمان شروع جنگ داخلی حزب دموکرات کردستان عراق با حزب کارگران کردستان نزدیک به دو دهه می‌گذرد. در این مدت اگرچه مناسبات دو حزب فراز و فرودهای فراوانی داشته، اما این احزاب عمدتا با یکدیگر روابط سرد و پرتنشی را از سر گذرانده‌اند.
گذشته از اختلافات تاریخی و ایدئولوژیک، این دو حزب طی دو سال گذشته به ویژه بر سر نحوه «برگزاری کنگره ملی کُرد» و میزان نفوذ میان کردهای سوریه دچار تنش‌های متعدد و جنگ رسانه‌ای کم‌سابقه‌ای شده‌اند.
بعد از حمله داعش به کردستان عراق، به نظر می‌رسید روابط دو حزب بهبود پیدا کرده است. حتی مسعود بارزانی، رئیس دولت کردستان عراق، شخصا از سنگرهای نظامی پ‌ک‌ک در اقلیم کردستان بازدید و بر همبستگی برای مقابله با تهدید مشترک تاکید کرد.
اما این روند دیری نپایید و اختلافات دوباره به ویژه بر سر منطقه سنجار که در نزدیکی مرز عراق با سوریه واقع است، شدت گرفت.
بعد از عقب‌نشینی نیروهای وابسته به حزب دموکرات در منطقه ایزدی‌نشین سنجار و تسلط داعش بر مناطق محل سکونت آنها، نیروهای پ‌ک‌ک با ایجاد یک محل گذر، شمار زیادی از ایزدی‌ها را نجات دادند، این نیروها، سپس با انتقال بخشی از ایزدی‌ها به کردستان سوریه به آموزش نظامی آنها برای مقابله با داعش پرداختند و چندین گردان نظامی متشکل از زنان و مردان ایزدی را تشکیل دادند، پ‌ک‌ک، همزمان تعداد زیادی نیروی نظامی به کوهستان سنجار اعزام کرد و بعد از استقرار، از این منطقه خارج نشد.
با این حال انتقادها و اقدامات بارزانی برای تسلط کامل بر سنجار راه به جایی نبرده و از حدود دو سال پیش نفوذ حزب کارگران کردستان در این منطقه روز به روز افزایش یافته است. حتی در مقاطعی رهبران این حزب از احتمال تبدیل‌کردن سنجار به کانتون و ایجاد سیستمی مشابه آنچه در کردستان سوریه تثبیت شده، سخن به میان آورده‌اند.
مرکز اختلافات
نفوذ حزب دموکرات کردستان در منطقه ایزدی‌نشین سنجار قبل از حمله داعش کاهش یافته و در آخرین انتخابات عراق نیز ایزدی‌ها به این حزب رای نداده بودند. با این حال، شکست اصلی حزب دموکرات در ستجار، نه در پی اعلام نتایج انتخابات، بلکه در زمان تصرف شهر توسط داعش صورت گرفت. برخی از ایزدیان می‌گویند عقب‌نشینی پیشمرگه ها به افزایش خسارات جانی منجر شد. این باور، براعتبار حزب دموکرات نزد بخشی از افکار عمومی کردستان تاثیری منفی بر جای گذاشت.
بازگرداندن اعتماد ایزدی‌ها و جبران اعتبار از دست رفته، یکی از دلایل اهمیت سنجار برای حزب دموکرات است، اما از آن مهم‌تر اهمیت سوق‌الجیشی این منطقه است که یکی از دروازه‌های اصلی به کردستان سوریه به شمار می‌رود.
در آغاز تحولات سوریه و فراهم‌شدن امکان اجرای «خودمدیریتی دموکراتیک» در کردستان سوریه، حزب دموکرات کردستان عراق تلاش‌های فراوانی کرد تا نفوذ خود را میان کردهای سوریه گسترش دهد، اما موفق نشد و این منطقه سرانجام به کنترل پ‌ی‌د، حزب اتحاد دموکراتیک، درآمد که جریانی نزدیک به پ‌ک‌ک به شمار می‌آید.
پ‌ک‌ک با نفوذ بر سنجار می‌تواند از این منطقه به عنوان اهرم فشار در اختلافات ارضی خود با حزب دموکرات استفاده کند. اما از آن مهم‌تر اهمیتی است که سنجار برای کُردهای سوریه دارد.
این شهر تنها مرز آزاد کردستان سوریه است و از دست دادن آن می‌تواند منجر به تشدید احتمالی محدودیت‌های حزب دموکرات و ایجاد فشار برای گرفتن امتیاز بیشتر از کردهای سوریه و تضعیف مواضع احزاب نزدیک به پ‌ک‌ک شود.
