آیا مذاکرات سد النهضة پس از 10 سال به بن‌بست رسیده است؟

میدل ایست نیوز: از سال 2011 میلادی، مصر، سودان و اتیوپی برای دستیابی به توافقی درباره آبگیری سد النهضة مشغول مذاکره هستند اما با وجود گذشت 10 سال از زمان آغاز این مذاکرات، تاکنون در دستیابی به توافقی برای توزیع مورد توافق آب به در بسته خورده‌اند.

طی ماه‌های اخیر، اختلافات بر سر سد النهضة همزمان با ادامه اقدامات اتیوپی بری آبگیری سد با گنجایش 74 میلیارد متر مکعب تشدید شده؛ امری که به نگرانی‌های عمیق مصر و سودان دامن زده و این دو کشور را نسبت به نتیجه‌بخش بودن این مذاکرات به شک و تردیدی عمیق انداخته است.

در همین رابطه، دکتر جمال عبدالجواد، تحلیلگر امور سیاسی در گفت‌وگو با شبکه الحره تصریح کرد: سه کشور دخیل در مذاکرات سد النهضه گزینه‌ای جز مذاکره ندارند و لجاجت اتیوپی به معنای شکست مذاکرات نیست.

در مقابل، دکتور امانی الطویل مدیر مرکز تحقیقاتی الاهرام تاکید کرد مصر و سودان باید پیش از ژوئیه آتی، اقدامات اجرایی لازم را اتخاذ کنند و به این رشته مذاکرات بی‌فایده پایان دهند، چرا که در این ماه، مرحله دوم آب‌گیری سد آغاز خواهد شد و در صورتی که سه کشور به توافق نرسند، این مرحله برای سودان و مصر «بحران‌زا» خواهد بود.

لجاجت اتیوپی

در دهم ژانویه جاری مذاکرات سه‌جانبه با حضور وزرای امور خارجه و منابع آبی سه کشور بعد از وقفه 3 ماه از سر گرفته شد اما طبق روال 10 سال گذشته بازهم بدون نتیجه به پایان رسید.

وزارت امور خارجه مصر در بیانیه‌ای اعلام کرد: نشست مذکور به دلیل اختلافات بر سر نحوه از سرگیری مذاکرات و ابعاد اجرایی مربوط به مدیریت فرایند مذاکرات بدون هیچ گونه پیشرفتی به در بسته خورد.

«محمد عبدالعاطی»، وزیر منابع آب مصر هم اتیوپی را به عقب‌نشینی از همه بندهای مورد توافق در مذاکرات پیشین سد النهضه متهم کرد.

عبدالعاطی در برابر نمایندگان پارلمان مصر، موضع اتیوپی را لجوجانه خواند و گفت: طرف اتیوپیایی پیش‌نویس آماده شده در نشست واشنگتن را رد کرد همچنین آدیس‌آبابا بدون پذیرش خواسته‌های مصر و سودان در چهار نشست تحت نظارت اتحادیه افریقا و نشست‌های دیگر همچنان بر مواضع خود پافشاری و لجاجت می‌کند.

گزینه‌های در دسترس

دکتر الطویل مدیر مرکز تحقیقاتی الاهرام در گفت‌وگو با الحره تاکید کرد:در حال حاضر گزینه‌های موجود پیشاروی دولت سودان و مصر، گزینه‌های مرحله‌ای است که دو متغیر اساسی یعنی ریاست کنگو بر اتحادیه افریقا و رسیدن «جو بایدن» به ریاست جمهوری امریکا آن را تعیین می‌کند، این دو متغیر فاکتورهایی هستند که می‌تواند از شدت لجاجت اتیوپی بکاهد.

در همین رابطه، عبدالجواد، تحلیلگر امور سیاسی مصری معتقد است که مصر برای اعمال فشار بر آدیس‌آبابا در این پرونده، باید مواضع حمایتی کشورهای جهان را به دست آورد و همه راهکارهای دیپلماتیک را در جهت فشار بر اتیوپی بسیج کند.

وی گفت: مصر طی مرحله آتی می‌تواند از برحی طرف‌های منطقه‌ای و بین‌المللی از جمله اتحادیه اروپا و امریکا برای اعمال فشار بر آدیس آبابا بهره بگیرد.

از سوی دیگر، «احمد ابو دوح»، نویسنده و روزنامه‌نگار مصری تصریح کرد: راهبرد مصر در مذاکرات اخیر سد النهضه بر جایگزین کردن واسطه‌ای غیر از اتحادیه افریقا متمرکز بود و قاهره تلاش داشت این پرونده را مجددا به میانجیگری امریکا بازگرداند.

ابو دوح با بیان اینکه موضع دولت بایدن و اولویت‌های آن لزوما نزدیک به مواضع دولت ترامپ نخواهد بود، از قاهره و خارطوم خواست تا با یکدیگر همکاری کنند تا واشنگتن بار دیگر به وساطت در پرونده سد النهضه بازگردد.

ایالات متحده امریکا سال گذشته بنا به پیشنهاد ریاست جمهوری مصر در پرونده سد النهضه وساطت کرد و سه کشور مورد اختلاف تحت نظارت امریکا و صندوق بین‌المللی پول به توافقی دست پیدا کردند که به توافق واشنگتن معروف شد، سه کشور مصر، سودان و اتیوپی در ادامه قرار بود در 28 فوریه گذشته برای امضای این توافق در واشنگتن حضور داشته باشند که با غیبت اتیوپی این توافق هم به زمین خورد و این کشور با نادیده انگاشتن مطالبات بین‌المللی به ساخت و آب‌گیری سد ادامه داد.

تشدید تنش دیپلماتیک

ابو دوح در ادامه از سودان و مصر خواست تا اقدام به تشدید اقدامات دیپلماتیک علیه اتیوپی نظیر قطع روابط با این کشور و فراخواندن سفرای خود در اعتراض به طول کشاندن روند مذاکرات یا تهدید به خروج از توافق آبی سال 2015 میلادی پیش از آب‌گیری مرحله دوم سد النهضه کنند.

وی افزود: مطرح کردن دوباره گزینه نظامی به عنوان یکی از گزینه‌های احتمالی می‌تواند در جلب توجه مجدد ایالات متحده امریکا به این پرونده و میانجیگریش موثر باشد.

مجامع و دادگاه‌های بین‌المللی

دکتر عبدالجواد تحلیلگر امور سیاسی مصر در رابطه با گزینه مراجعه به مجامع بین‌المللی تاکید کرد: موانع و پیچیدگی‌های حقوقی در این گزینه وجود دارد به طوری که دادگاه‌های ذیربط این شرط را گذاشته‌اند که طرف‌های دارای اختلاف باید با مراجعه به دادگاه برای حل منازعات توافق داشته باشند و روند این دادگاه‌ها معمولا زمانبر است و اکنون وقت کافی برای این اقدام وجود ندارد.

مصر در ماه ژوئن گذشته از شورای امنیت سازمان ملل خواست تا در این بحران ورود کند اما این شورا، پرونده مذکور را به اتحادیه افریقا ارجاع داد که این اتحادیه هم تاکنون در ایجاد راهکاری مورد توافق ناکام مانده است.

مصر در تامین 90 درصد از آب شرب خود به رود نیل وابسته است و هرگونه کاهش حقابه این کشور از نیل، آثار اجتماعی و اقتصادی ویرانگری بر مصر خواهد داشت، این در حالی است که آدیس‌آبابا تصریح دارد که سد النهضه با سرمایه‌گذاری 4.6 میلیارد دلاری در تبدیل این کشور به قطب انرژی منطقه نقش‌آفرین نقش‌آفرین است و می‌تواند علاوه بر درآمدزایی منجر به فقرزدایی در این کشور شود.

در این میان، اختلافات سه کشور بر سر مقدار آب رهاسازی شده از سوی اتیوپی در صورت بروز کم‌آبی متمرکز است، با عملیاتی شدن این سد، اتیوپی می‌تواند به بزرگترین کشور صادر کننده برق در آفریقا با تولید ۶۰۰۰ مگاوات برق تبدیل شود.

اتیوپی و سودان در این میان منافع خود را دارند. سد النهضه در ۲۰ کیلومتری سودان واقع شده و این کشور زیان آبی قابل توجهی نمی‌بیند بلکه برای جبران کمبود برق خود به ساخت این سد نیز امید دارد. اما مصر نگران پایین آمدن سهم آب خود است؛ آبی که آن را برای شرب، زراعت و صنعت به کار می‌گیرد.

در این بین، الطویل بر این باور است که مصر می‌توان برای اعمال فشار بر آدیس‌آبابا روی به چین آورد چرا که این کشور روابط اقتصادی قوی با اتیوپی دارد و چندین میلیارد دلار در پروژه‌های مختلف در اتیوپی سرمایه‌گذاری کرده است اما در مقابل عبدالجواد معتقد است که نمی‌توان انتظار زیادی از چین داشت چرا که پکن مخالف ایفای نقش سیاسی در مشکلات بین‌المللی است و بیشتر بر روابط تجاری و اقتصادی خود تاکید دارد.