سیاسی

حزب الله و امل، دو جریان رقیب اما هم پوشان در لبنان

بحران هایی که از داخل و خارج ایران علیه این کشور شروع به وزیدن کرده است، بر جایگاه و موقعیت حزب الله تاثیر گذاشته است.

میدل ایست نیوز: جنجال در لبنان در خصوص حقیقت رابطه یا درگیری میان حزب الله و جنبش امل همزمان با بحران سیاسی نفس گیری که در نتیجه تداوم گره تشکیل حکومت به وجود آمده است، هم چنان ادامه دارد. با مشاهده روابط این دو جریان شیعی به وضوح می بینیم که در برخی موارد همگرایی و در پاره ای از پرونده های سیاسی مهم باهم اختلاف نظر دارند. این اختلافات به ویژه پس از اقدامات تحریک آمیز حزب الله و متکی بودن به حمایت های خارجی و ادعای قیمومیت بر شیعیان لبنان مطرح می شود، این در حالی است که جنبش امل خود را به عنوان نخستین جنبش شیعی لبنان معرفی می کند که نخستین بار شیعیان این کشور را زیر لوای واحدی جمع کرد.
مراسم گرامیداشت ربوده شدن امام موسی صدر که در منطقه بقاع واقع در شرق لبنان برگزار شد، افزون بر جایگاه جنبش امل در کنار حزب الله و تقسیم نفوذ بر مناطق شیعی این کشور، توجه ها را معطوف نقشی کرد که این جنبش در درون آگاهی عمومی شیعیان این کشور بازی می کند.
این مراسم که پس از چهلمین سالگرد ربوده شدن امام موسی صدر برگزار شد، بیانگر تاکید جنبش امل و رئیس آن، نبیه بری بر نقش و جایگاه خود در لبنان است که از این طریق می خواهند برای خود پایگاهی مشروع ایجاد کنند که جنبش از زمان تاسیس خود در سال 1974 بر آن پایه ریزی شده است.
با وجود سقوط رژیم معمر قذافی و بازداشت مسئولان نهاد اطلاعاتی این رژیم و انتشار گزارش هایی در لیبی مبنی بر کشته شدن امام موسی صدر و همراهانش به نام های شیخ محمد یعقوب و عباس بدر الدین که روزنامه نگار بود، جنبش امل و شخص نبیه بری این انگاره را رد می کنند، وی در سخنرانی عمومی خود بازگشت ” امام به غیبت برده شده” را خواستار شده است که در راستای تمسک جستن به مساله ابدی بودن این قضیه است که ساختار جنبش بر آن پایه ریزی شده و مشروعیت وجودی خود را بدان وابسته می داند.
بری در سخنان خود به مناسبت سالروز ربوده شدن امام موسی صدر اعلام کرد: جنبش امل به تلاش های خود برای آزادسازی امام موسی صدر و یارانش که در منطقه نامعلوم زندانی هستند، ادامه خواهد داد و در عین حال بر این خواسته خود تاکید مجدد می کند که می بایست به این مساله اهتمام بیشتری مبذول داشته شود.
بری با تاکید بر اطمینان جنبش امل در خصوص توانمندی های ارتش و نیروهای امنیتی در حفظ امنیت شهر بقاع عنوان داشت: این منطقه نیازمند برنامه توسعه و نیز تصویب لایحه ای برای قانونی سازی کشت “حشیش” برای مصارف پزشکی است.
بری از طرف جنبش امل و حزب الله اعلام کرد: جرم قاچاقچیان و ترویج کنندگان بخشوده شده و من به نیابت از دو فراکسیون حزب الله و جنبش امل و به نمایندگی از دیگر احزاب ملی گرا می خواهم تا به جز مرتکبین جرائم قتل و افرادی که نیروهای امنیتی و پلیس را هدف قرار داده اند در راستای طرحی حساب شده مشمول عفو عمومی قرار گیرند.
اما در خصوص پرونده تشکیل دولت آتی لبنان نبیه بری تاکید کرد دولت آتی باید نماینده همه طرف های لبنانی باشد و در تصمیم گیری ها به شکل مستقل عمل کرده و بر اساس وحدت و یکپارچگی ملی تشکیل شود.
رئیس پارلمان لبنان اظهار امیدواری کرد در نشست آینده ای که میان ژنرال میشل عون، رئیس جمهور لبنان و سعد حریری، نخست وزیر پیش برد امور برگزار می شود، گشایشی در گره به وجود آمده در تشکیل دولت حاصل شود.
بری بر این اعتقاد است که نقش نهادهای نظارتی باید افزایش یابد و موسسه ای برای مبارزه با فساد و حمایت کسانی که پرده از فساد بر می دارند، تشکیل شود.
وی در ادامه سخنان خود مجددا منطق تحریم علیه کشورها را مردود شمرد و گفت: ما به نقش ایران در حمایت ملت های منطقه در مقابل دشمنی اسرائیل یقین داریم.
اختلاف در خواستگاه تاریخی
خواستگاه تاریخی جنبش امل با حزب الله تفاوت دارد؛ با وجود ایرانی بودن امام موسی صدر، حزب الله در نخستین نشست خود از زبان سید حسن نصرالله یکی از رهبران این حزب در آن زمان اعلام کرد هدف این حزب ایجاد حکومت اسلامی در لبنان است که تابع ولی فقیه جمهوری اسلامی ایران خواهد بود در مقابل جنبش امل به اهداف و تلاش های لبنانی محور و همچنین بر هویت عربی گفتمان خود همانطور که امام موسی صدر در رهبری این جنبش بدان اشاره کرده بود، اعلام پایبندی کرد.
فعالیت های امام موسی صدر و ریاست ایشان بر مجلس اعلای شیعیان این کشور از سال 1969 تا زمان ناپدید شدن امام موسی صدر و نیز تاسیس گروه نظامی”افواج مقاومت لبنان-امل” توانست تحولاتی در درون جامعه شیعیان لبنان ایجاد کند ولی حجم این تحولات در مقایسه با تاثیر دیگر جریان های سیاسی چپگرا، ملی گرا و گروه های مقاومت فلسطینی در میان شیعیان لبنان محدودتر بود.
می توان گفت پس از حمله اسرائیل به لبنان در سال 1982 و اخراج نیروهای سازمان آزادیبخش فلسطین و نیز حملات سرکوب گرایانه نظام سیاسی لبنان در زمان ریاست جمهوری امیل جمیل علیه تریبون های معترض چپگرا و قوم گرا، حجم ساختاری جنبش امل رشد چشمگیری به خود دید و جنبش امل به ریاست نبیه بری توانست با در انحصار گرفتن فضای عمومی مخالفان، خود را به عنوان تریبون معترضین تحولاتی که پس از حمله اسرائیل، ساختار سیاسی لبنان دچار آن شد، مطرح کند.
نبیه بری، جنبش امل را از طریق هم پیمانی با حافظ اسد، رئیس جمهوری فقید سوریه سکان داری کرد اما در مقابل، فعالیت های حزب الله در دو زمینه گسترش یافت: نخست حزب الله با کادر اداری و رهبران خود، انشقاق یافته از جنبش امل محسوب می شود و دوم برنامه ها و اهداف حزب الله طبق سخنان سید حسن نصر الله در سال های گذشته از لحاظ سازمانی کاملا با اهداف نظام جمهوری اسلامی ایران در ارتباط است.
سخنان نصر الله از همان آغاز موجب بروز برخورد در اهداف و نیز خاستگاه تاریخی دو جریان شیعی مذکور شد که در نهایت منجر به بروز جنگ میان طرفداران دو طرف در دهه هشتاد میلادی شد و برآوردها حاکی از آن است که این درگیری ها 5 هزار کشته در پی داشته است.
برخورد این دو جریان نشان دهنده گوشه ای از درگیری پنهانی تهران و دمشق در آن زمان بود، سرانجام این برخورد به انعقاد تفاهم نامه میان دو کشور انجامید که نتیجه آن افزایش نفوذ ایران در سوریه همانند لبنان بود. اما جنبش امل و حزب الله نتوانستند هم پیمانی خود را طبق ائتلاف به وجود آمده میان ایران و سوریه مدیریت کنند زیرا زخم هایی سر بر آورده در نتیجه درگیری ها خونین طرفین التیام نیافته بود.

اختلافات طرفین پبرامون حکومت بشار اسد
دمشق این خرده را از جنبش امل و نبیه بری می گیرد که چرا موضع حمایتی همانند حزب الله در پشتیبانی از حکومت سوریه اتخاذ نکرد؟ چرا نبیه بری سفری به دمشق انجام نداد و هم چون حزب الله نیروهای خود را برای مشارکت در جنگ سوریه و دفاع از حکومت به این کشور گسیل نداشت؟
مخالفان نبیه بری بر این مطلب صحه می گذارند که وی توانست شیعیان لبنان را از این اتهام مبرا کند که تمام شیعیان این کشور در کنار بشار اسد جای گرفته اند و این اقدام موجب تقویت نقش بری به عنوان رئیس قوه قانون گذاری و بخشی از ساختار سیاسی لبنان شد چرا که رئیس مجلس می بایست استقلال عمل خود را حفط کرده و هویت عربی لبنان و منافع و روابط این کشور با کشورهای همسایه و جهان را لحاظ کند.
مراسم گرامیداشت ربوده شدن امام موسی صدر در شهر بقاع که به طور معمول در جنوب لبنان برگزار می شد، چه بسا در راستای بیان این مطلب بود که اهمال و کم کاری صورت گرفته در حق بقاع تنها متوجه این جنبش نبوده و هر دو جریان شیعی در این کوتاهی دخیل بوده اند. این مراسم تنها پس از چند روز از مراسم حزب الله در این منطقه برگزار شد، سید حسن نصرالله در سخنرانی خود اظهار داشت که وی به خاطر دلجویی از شیعیان گله مند به این منطقه آمده است.
نکته جالب توجه این مراسم ها، بازگشت اختلاف میان موجودیت این دو جریان و مطرح شدن دوباره پرسش هایی در خصوص هم زیستی طرفین برای تداوم صلح میان این دو جریان شیعی است. جنبش امل طی دهه های گذشته بخش توسعه شیعیان را در اختیار داشته و در مقابل حزب الله بیرق مقاومت را برافراشته و فریاد مبارزه با اسرائیل، پیکار با تکفیری ها، یاری حوثی ها در یمن و دفاع از شیعیان منطقه خلیج فارس به ویژه شیعیان عربستان و بحرین را سر می دهد.
تاکید نصر الله در خلال انتخابات پارلمانی مبنی بر تلاش های این حزب در راستای توجه به توسعه و مبارزه با فساد بیانگر این مطلب است که رقیب جدی برای جنبش امل پیدا شده است که خواهان پایان دادن به انحصارطلبی این جنبش در این زمینه است و در نهایت احتمال می رود که حزب الله با تشدید درخواست ها برای محاکمه افراد فاسد موجب بروز مشکلاتی برای جنبش امل در این زمینه شود.
تاکتیک های بری و نصرالله
با وجود هم پیمانی مستحکم جنبش امل با حزب الله و نیز عضویت این جنبش در ائتلاف موسوم به ائتلاف 8 مارس که حزب الله پس از ترور رفیق حریری در سال 2005 رهبری آن را برعهده گرفته است، به نظر می رسد سیاست های جنبش امل از سیاست های حزب الله فاصله گرفته است، و این تفاوت سیاست تنها در رویکرد و روابط طرفین در قبال دمشق نیست، بلکه شامل سیاست دو طرف در خصوص مسائل داخلی و به ویژه تشکیل دولت آتی لبنان نیز می شود.
بری و نمایندگان جنبش امل، میشل عون را علیرغم هم پیمانی این فرد با حزب الله پس از توافق معروف صورت گرفته میان طرفین در فوریه 2006 برای ریاست جمهوری انتخاب نکردند و بعد از آنکه جبران باسیل، رئیس جریان آزاد ملی لبنان، نبیه بری را “قلدر” خواند، اختلاف میان جنبش امل و این جریان به حد برخورد میان طرفین رسید.
با این همه، ناظران هیچ تناقضی میان بین جنبش امل و حزب الله ملاحظه نمی کنند چرا که نقش های دو طرف به دقت توزیع شده و تاکتیک های نبیه بری با استراتژی حزب الله همدیگر را تکمیل می کنند و این ناظران تاکید می کنند که بری در فعالیت های خود در چارچوب مجاز و تعریف شده خود حرکت می کند و این جنبش نقش چوب دستی تنبیهی حزب الله را در همه مراحل دراماتیک لبنان پس از ترور رفیق حریری بازی کرده است. ناظران سیاسی در ادامه این مطلب را نیز افزوده اند که بری در گذشته پارلمان لبنان را بست و قدرت این نهاد را علیه دولت های فواد سینیوره و سعد حریری مختل کرد و همچنین از برگزاری جلسات پارلمان برای انتخاب رئیس جمهور جدید لبنان پس از اتمام دوره ریاست جمهوری میشل سلیمان در سال 2014 جلوگیری کرد و اجازه این کار را تا حصول اطمینان از انتخاب میشل عون در اکتبر 2016 نداد.
جنبش امل در تحرکاتی نظیر بستن خیابان ها و اشغال مراکز تجاری بیروت، همچنین حملات 7 مه لبنان که پس از ترور رفیق حریری لبنان شاهد آن بود، مشارکت فعالی داشت.
در این بین باید گفت شيعيان منطقه خلیج فارس بهای سنگینی خصوصا پس از حمایت حزب الله از آنها پرداخته اند. و به حزب الله این اتهام را وارد می کنند که در کویت هسته های نظامی ایجاد کرده است و از جنبش های اعتراضی شیعه در بحرین و لبنان حمایت می کند و همچنین حملات لفظی رهبر حزب الله خود علیه عربستان سعودی و هم پیمانان منطقه ای اين كشور متوقف نشده است.
شیعیان لبنان نیز بهای ارتباط برخی از شیعیان این کشور از جمله بازرگانان خود با حزب الله که این روزها با بحران شدیدی روبرو است، را می پردازند چرا که حزب الله در دایره تحریم های شدید ایالات متحده آمریکا قرار دارد که آسیب آن متوجه این بازرگانان و اعتبار آنها در بازار تجارت می شود.
از سویی دیگر بحران هایی که از داخل و خارج ایران علیه این کشور شروع به وزیدن کرده است، بر جایگاه و موقعیت حزب الله تاثیر گذاشته است.
در پایان باید گفت حزب الله از حمایت قاطع شیعیان لبنان برخوردار است و تمام تلاش خود را برای بررسی تحولات و سازگاری با آن انجام می دهد اما در ادامه، تحولات ایران معطوف به حل و فصل جهانی بحران سوریه است که منجر به ترسیم دوباره نقشه منطقه خواهد شد و در نهایت این امر بر روابط پیچیده و پنهان موجود میان جنبش امل و حزب الله نیز تاثیر خواهد گذاشت.
منبع: العرب/ مترجم: سعید زرمحمدی

مطالب مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا