ترور خاشقجی پیوند عربستان و امارات را برهم می زند؟

میدل ایست نیوز: توییتی نامتعارف از «عبدالخالق عبدالله»، مشاور «محمد بن زاید»، ولیعهد ابوظبی، فعالان شبکه‌های اجتماعی را غافلگیر کرد. او در این توییت از «هتون الفاسی»، فعال حقوق بشری عربستان سعودی که از ژوئن گذشته به علت دفاع از حقوق زنان در زندان این کشور به سر می‌برد، تمجید فراوان کرد و خواستار آزادی او شد.

بر اساس گزارشی که «الجزیره» منتشر کرده، عبدالخالق عبدالله که استاد دانشگاه هم هست، با انتشار تصویر هتون الفاسی در توییتر خود نوشت: «دوست عزیز و همکار  دانشگاهی که امیدوارم به‌زودی او را باز ببینیم».

خانه‌تان شیشه‌ای است

به محض ارسال این پیام توییتری، کاربران عربستانی شبکه اجتماعی توییتر به انتقاد از آن پرداختند و در «کامنت»های خود عبدالله را به «خیانت» و تحریک افکار عمومی علیه عربستان «در شرایط بسیار حساس کنونی» متهم کردند.

فعالان عربستانی در پیام‌های خود وضعیت حقوقی امارات را به این مشاور اماراتی یادآور شدند و گوشزد کردند که ده‌ها فعال مدنی و شهروند اماراتی در زندان‌های ابوظبی در بازداشت به سر می‌برند و نه آزاد می‌شوند نه محاکمه و گزارش‌های نهادهای حقوقی اوضاع امارات را بسیار بد توصیف می‌کنند.

آنان در کامنت‌های خود نام فعالان حقوقی و مدنی و نیز شماری از زنان را که در زندان‌های امارات به سر می‌برند آورده‌اند و برای آزادی آنان ابراز امیدواری کرده‌اند. علاوه بر این، از شهروندانی نام آورده‌اند که از حق تابعیت اماراتی محروم شده‌اند.

لانه زنبور

برخی دیگر از کاربران عربستان شبکه‌های اجتماعی حملات خود را متوجه شخص عبدالخالق عبدالله کرده و او را به دشمنی با عربستان سعودی و کینه به دل داشتن از آن متهم کردند و به او هشدار دادند که دست در «لانه زنبور» کرده است. یک کاربر دیگر هم عبدالله را «با همه تقیه‌هایش» دارای «گرایش‌های  کثیف اخوانی» (اشاره به حزب اخوان المسلمین) دانسته است.

کاربری دیگر هم نوشته: «دو روز پیش پیامی فرستادی که هدف از آن اختلاف انداختن بین عربستان و امارات بود. آن روز خوشبینی نشان دادیم. اما الآن معلوم شد چه در سر داری. بچه‌های امارات کجا شده‌اند؟».

بسیاری از کاربران عربستان نیز این پیام را در چارچوب انتقادات جهانی از عربستان سعودی درپی قتل «جمال خاشقجی» نگاه کرده‌اند و آن را صرف‌نظر از منظور فرستنده، دارای زمان‌بندی پلیدی دانسته‌اند که خبر از دشمنی می‌دهد که گوشه‌ای کمین کرده است.

جدایی میان امارات و عربستان؟

جدا از همه این واکنش‌ها درباره اصل این پیام و زمان‌بندی آن، روشن است که این پیام بدون پیش‌زمینه و قصد قبلی نبوده است. چنان‌که واکنش کاربران عربستان به آن هم بدون پیش‌زمینه نبوده است.

هیچ گاه سابقه نداشته که مقامات اماراتی و حتی کاربران معمولی اماراتی در شبکه‌های اجتماعی درباره بازداشت‌های سیاسی در عربستان اظهار نظری کنند، چه رسد که خواستار آزادی برخی از بازداشت‌شدگان شوند. آن هم در شرایط کنونی که چشم همه در جهان به سوی وضعیت حقوق بشر در عربستان سعودی است.

همین مستشار اماراتی، چند روز پیش نیز صفت «پایتخت تصمیم‌گیری در جهان عرب» را که در سال‌های اخیر برای ریاض به کار می‌رفت نادیده گرفته و در چند اظهار نظر ابوظبی را «مرکز ثقل جدید جهان عرب» خواند. اظهاراتی که خشم شدید کاربران عربستان توییتر را در پی داشت و آن را «تحریک آشکار علیه عربستان» خواندند. به‌خصوص که همین شخص پیش‌تر ریاض را «مرکز ثقل جهان عرب» خوانده بود.

جدا از همه اینها، نشانه‌های دیگری نیز در دست است که از خودداری امارات از یاری هم‌پیمانش «محمد بن سلمان» خبر می‌دهد. جالب توجه بود که در ماجرای پرونده خاشقجی، محمد بن زاید، ولیعهد ابوظبی سکوت پیشه کرد و خبری از او در رسانه‌های جهان نبود، حتی دو سفر خارجی را که یکی از آنها به فرانسه بود و می‌توانست باعث کاهش فشار بر عربستان شود لغو کرد. این همه در حالی است که پیشتر «واشنگتن پست» طی مقاله‌ای محمد بن زاید را درمقام استاد و مرشد محمد بن سلمان معرفی کرده بود.

در سفر اخیر محمد بن زاید به عربستان سعودی نیز هیچ خبری از دیدار وی با هم‌پیمان «پیشینش» محمد بن سلمان منتشر نشد. رسانه‌های رسمی دو کشور صرفاً خبر دیدار وی با «سلمان بن عبدالعزیز»، پادشاه عربستان سعودی، را پوشش دادند و در تصویرهایی که از این دیدار منتشر شد هیچ اثری از همتای او، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، دیده نمی‌شود.

برخی ناظران معتقدند که در پی شدت گرفتن فشارها بر محمد بن سلمان و مطرح شدن موضوع کناره‌گیری او از ولیعهدی ازسوی برخی قدرت‌های غربی، محمد بن زاید تصمیم گرفته که از دوست نزدیک خود محمد بن سلمان فاصله بگیرد.

به گفته این ناظران، امارات متحده عربی جز در بحران قطر و حمایت از انقلاب مصر چندان حضور جدی‌ای در حمایت از عربستان سعودی نشان نداده است. حضور امارات در جنگ یمن با هدف دستیابی به مصالح شخصی امارات در یمن بوده است. در بحران‌هایی که در سطح روابط با کشورهای غربی برای عربستان پیش آمده، مانند بحران خاشقجی و پیش از آن بحران روابط با کانادا، اگر هم صدایی از امارات به گوش رسید بسیار پایین بود.