اقبال روزافزون قدرت ها به منطقه استراتژیک موسوم به «مثلث سوریه‌ای ـ عراقی ـ اردنی»

میدل ایست نیوز: از اوایل ماه اکتبر گذشته نیروهای حشد الشعبی عراق که وابسته به ایران دانسته می‌شوند پایگاه‌های متعددی در منطقه «تنف» سوریه‌ بنا کرده‌اند. تنف منطقه‌ای مرزی است که عراق و سوریه و اردن را به هم وصل می‌کند و «مثلث سوریه‌ای ـ عراقی ـ اردنی» خوانده می‌شود. هم‌زمان رقابت امریکا و روسیه بر سر نفوذ در این منطقه در هفته‌های گذشته شدت گرفته است. در سال‌های اخیر این منطقه به میدان رقابت میان چند کشور از جمله ایران و ایالات متحده و روسیه تبدیل شده است.

تا پیش از 1991، که بغداد در آستانه جنگ خلیج فارس اعلام کرد که با موشک‌های اسکاد خود از مرزهای غربی‌اش تل آویو و حیفا را هدف گرفته است، تنف بیابانی بی آب و علف بود که نام آن به گوش کسی نخورده بود. پس از پرتاب این موشک‌ها معلوم شد که آنها از منطقه «جباب» عراق پرتاب شده و از مثلث تنف گذشته است. در سال 2003، با آغاز عملیات حمله به عراق، ایالات متحده به منظور غافلگیر کردن نیروهای عراقی که آن زمان در مرزهای عراق با کویت و عربستان متمرکز شده بودند، بخشی از نیروهای خود را در مثلث تنف پیاده کرد.

با آغاز ناآرامی‌های سوریه این منطقه همچنان در حد یک گذرگاه مواصلاتی مهم ماند. جاده بغداد ـ دمشق از این منطقه می‌گذرد و تروریست‌های داعش در سال 2014 کنترل آن را به دست گرفتند و از آن زمان نیروهای گوناگونی ازجمله نیروهای وفادار به دولت سوریه و نیز مخالفان و عشایر عراقی نیز در دوره‌هایی کنترل این معبر مهم را به دست گرفته‌اند.

خط لوله ازکارافتاده معروف به خط لوله «کرکوک ـ حیفا» که در سال 1932 برای رساندن نفت عراق به حیفا و از آنجا به دیگر کشورهای حاشیه مدیترانه ساخته شد نیز از این منطقه می‌گذرد. این خط لوله 942 کیلومتر است و عراق در سال 1948 جریان نفت در آن را متوقف کرد.

از سوی دیگر، قاچاقچیان این منطقه را تنها گذرگاه خود برای انتقال مواد و کالاهای قاچاق میان عراق و اردن می‌دانند. این کالاها نوعا سیگار و دام و بنزین است.

مساحت تنف 80 در 50 کیلومتر است و در بخش سوریه‌ای آن کوه تنف و دره تنف قرار دارد و زیستگاه غزال ایرانی است.

در سال‌های اخیر این منطقه اهمیت نظامی فراوان پیدا کرده است. شاخص‌ترین کشورهای اثرگذار در پرونده سوریه همواره کوشیده‌اند که در این منطقه حضور داشته باشند، هم امریکا، هم روسیه و هم ایران.

یک مقام محلی در استان انبار عراق در اواخر اکتبر گذشته خبر داد که نیروهای مسلح عراقی با عبور از مرز عراق وارد خاک سوریه شده‌اند و این سومین گروه نیروهای مسلح است که در دو هفته گذشته عازم سوریه شده است.

به گفته این مسئول، این گروه با کامیون‌هایی تردد کرده‌اند که مجوزهایی داشته که ارتش و پلیس اجازه بازرسی از آنها را نداشته است و احتمالاً حامل سلاح و مهمات بوده است. این منبع همچنین مدعی شده که منطقه تنف کاملاً در دست نیروهای حشد الشعبی است و حضور ارتش عراق در این منطقه صوری است. این اطلاعات را هیچ مقام دیگری در شهر تأیید نکرده است هرچند منابع عشایری تأکید کرده‌اند که هر روزه شاهد عبور کامیون‌ها به سمت سوریه هستند.

منابع نزدیک به گروه‌های مسلح غیر ارتشی در عراق گفته‌اند که سه پایگاه خاص خود در سمت عراقی منطقه تنف و در فاصله‌ای کمتر از 30 کیلومتر از پایگاه امریکایی در این منطقه ساخته‌اند. به گفته این منابع این نیروها با هدف خنثا کردن تحرکات تروریست‌های داعش که در مرزهای عراق و سوریه مستقرند و گاه و بیگاه دست به عملیاتی در این مناطق می‌زنند در این مناطق حضور یافته‌اند.

پیش‌تر تصاویری از سردار «قاسم سلیمانی»، فرمانده نیروی قدس سپاه ایران، و نیز برخی سران حشد الشعبی همچون «ابومهدی المهندس» و «اوس الخفاجی» و «قیس الخزعلی» و «اکرم الکعبی» در این منطقه منتشر شده بود.

یک مقام نظامی که نخواسته نامش فاش شود تأکید کرد که ارتش عراق به موجب توافق‌نامه‌ای امنیتی که در سال گذشته میان دولت سابق عراق و دولت سوریه امضا شد، حق ورود تا عمق 10 کیلومتری خاک سوریه را دارد، اما در منطقه تنف نیروهای ارتش عراق حضور ندارند و امنیت این منطقه دست نیروهای حشد الشعبی است. او گفت: «حضور این نیروها در مدت اخیر به نحو چشمگیری افزایش داشته و اخبار مربوط به انتقال افراد مسلح به سوریه از عراق درست است». او افزوده که نیروهای حشد الشعبی «سلاح‌های سنگین و متوسط از جمله توپ‌های 105 میلی‌متری و کاتیوشا در اختیار دارند».

در همین راستا، در 23 اکتبر گذشته اعلام شد که «ژنرال ژوزف ووتل»، فرمانده ستاد فرماندهی مرکزی ایالات متحده آمریکا، به صورت محرمانه از پایگاه نیروهای امریکایی در تنف بازدید کرد. او پس از این بازدید گفت: «مأموریت ما نابودی داعش است، اما باید اعتراف کنم که حضور ما و تقویت روابطمان اینجا بر برخی فعالیت‌های ایران و وابستگانش در منطقه تأثیر نامستقیم می‌گذارد». او تأکید کرد که مأموریت او فعالیت علیه ایران نیست، اما «این پایگاه ما کاربرد جلوگیری از افزایش نفوذ ایران را دارد و حضور ما در این نقطه باعث می‌شود که تقویت حضور نظامی ایران در سوریه دشوار شود».

«حاتم الحمصی»، افسر جداشده از ارتش سوریه، در گفت‌وگو با «العربی الجدید» پیش‌بینی کرد که رقابت در این منطقه در مرحله آینده شدت بگیرد. او که پیش‌تر سابقه فعالیت در این منطقه را داشته ضمن تأکید بر اهمیت این منطقه، معتقد است که امریکایی‌ها جایگاه فوق العاده‌ای در تنف پیدا کرده‌اند و روس‌ها هم به دنبال یافتن جای پا در آن هستند. تنف برای روس‌ها اهمیتی همپای پایگاه‌هایشان در مناطق ساحلی سوریه دارد.

«فوزی الطائی» افسر بازنشسته عراقی نیز اهمیت این منطقه برای ایران را به لحاظ نزدیکی‌اش به خاک اسرائیل می‌داند. فاصله تنف از قدس و حیفا و تل آویو 320 کیلومتر است. همچنین ایران در صورت داشتن پایگاه در این منطقه می‌تواند بدون دردسر رابطه زمینی با دولت بشار اسد داشته باشد. این وضعیت حساسیت اردن را هم برانگیخته و این کشور هم در مرزهای این منطقه حضور نظامی و امنیتی خود را افزایش داده است.