شرایط دشوار سوریه برای اسرائیل

ميدل ايست نيوز: دنیل ال. بایمن در تحلیلی در اندیشکده بروکینگز می نویسد: در رابطه با امنيت منطقه اي، اسرائيل در شرايط بد و حساسي قرار دارد و شرايط موجود در سوريه هم نشانه همين حساسيت و شرايط خاص است. از یک سو، ضعف دولت بشار اسد در پي چند سال جنگ داخلي براي اسرائيل به معناي محو شدن قدرت رهبري است كه پيشتر هيچگاه درصدد حل درگيري ها و مناقشات ارضي برنيامده و عمدتا براي اسرائيل يك دشمن بوده است. از سوی دیگر، حضور ایران و حزب الله در منطقه در پي بی ثباتی سوریه افزايش يافته و اسرائیلی ها نگران اين مساله هستند که سوريه به پايگاه جديدي براي نفوذ و حملات ايران و اساسا به يك لبنان ديگر تبدیل شود. ايهود یاری، تحلیلگر مشهور اسرائیلي، مخاطره جنگ بین ایران و اسرائیل در سوریه را «تقریبا اجتناب ناپذیر» توصیف می کند.

اين مخاطره اخيرا بيشتر هم شده است. قدرت های بزرگي همچون روسیه در شرايط سوریه مداخله کرده اند و مسکو در حال تحويل سامانه های پیشرفته دفاع هوایی مثل اس 300 به دولت اسد است که مانع از آزادی عمل اسرائیل در منطقه می شود. دولت ترامپ نیز اخیرا اعلام کرده است كه نیروهای ایالات متحده برای مقابله با نفوذ ایران در سوریه باقی خواهند ماند.

سرویس های اطلاعاتی اسرائیل براي مدت زماني طولانی شرايط در سوریه را مورد مطالعه قرار داده اند و اين كشور را به به خوبی می شناسند. اسرائیل در دهه های اخیر نشان داده که نیروهایش می توانند خيلي سريع از طریق پایگاه هایش در اسرائیل حملاتي را در سراسر سوریه انجام دهند: ارتش اسرائیل در سال 2007 به يك تاسيسات هسته اي مشكوك در سوريه حمله كرد و براي محدودسازي تهديدها از سوريه هيچ محدوديتي براي خود قائل نشد.

اگر چه اسرائیل از آغاز شورش و جنگ داخلی در سال 2011 از هيچ يك از گروه هاي فعال در صحنه حمايت نكرد، چراكه از بروز هرج و مرج بيشتر نگران بود و باور داشت مداخله آشكار بيشتر آسيب ‌رسان خواهد بود تا كمك كننده، اما با تمركز بر دشمن ديرينه اش يعني ایران و حزب الله لبنان، يك سري مداخله هاي محدود انجام داد. تهران دولت بشار اسد در سوریه را یک متحد استراتژیک به شمار مي آورد و در سال هاي اوليه جنگ داخلي كه دولت اسد در آستانه فروپاشي قرار داشت، هزاران نفر از نيروهاي سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را براي كمك به سرپا ماندن دولت دمشق به سوريه فرستاد. با اين حال، نقش سپاه پاسداران انقلاب اسلامي پس از سال هاي اوليه در پي نگراني از تلفات بالا، كمتر و بر عمليات رهبري و مشاوره متمركز شد. مقامات اطلاعاتی اسرائیل در ماه مه ادعا کردند كه ایران بیش از دو هزار نيرو در سوريه دارد كه همراه با هشت هزار نيرو از حزب الله و ده هزار مبارز شیعه از پاکستان، عراق و افغانستان عليه جنگجويان داعش و مخالفان اسد مبارزه مي كنند.

در جريان درگيري ها در سوريه، اسرائيل هم از حملات نظامي و هم از ديپلماسي براي جلوگيري از انتقال تسليحات پيشرفته از زرادخانه هاي سوري و ايراني به حزب الله لبنان و دور نگه داشتن نيروهاي حزب الله از بلندي هاي جولان استفاده كرد. اين اقدامات بیش از 100 حمله هوایی به محموله هاي تسليحاتي حزب الله، حملات به تاسيسات تسليحاتي-توليدي ايران، حملات عليه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و افسران حزب الله در سوریه و حمله به یک تاسيسات هواپیماهای بدون سرنشین ایرانی را شامل مي شود. اسرائيل همچنين در زماني كه شورشي ها كنترل بخش هايي از سوريه را در دست داشتند، کمک های بشردوستانه به سوریه مي رساند، اما پس از آنكه دولت اسد كنترل سوريه را مجددا در دست گرفت، اين كمك ها را قطع كرد.

اكنون محاسبات استراتژیک اسرائیل در حال تغییر است، چرا كه اسد به تدريج در جنگ داخلي در سوريه پيروز مي شود و نقش ايران هم در سوريه افزايش يافته است. وزير دفاع اسرائیل در ماه جولاي هشدار داد: «ما آمادگي پذیرش حضور ایرانی ها در سوریه را نداريم.» ايران با حضور در سوريه مي تواند تهديد بزرگتري براي اسرائيل باشد و حمايت هايش از حزب الله لبنان را افزايش دهد. اسرائيل نگران يک پل زميني تحت کنترل ايران از اين كشور به عراق و سوريه و از آنجا به لبنان است. اسرائيل سعي دارد به هر روش ممكن از وقوع چنين اتفاقي ممانعت كند و مانع از حضور نظامي بلند مدت ايران در سوريه شود. لازم به ذكر است كه عربستان سعودي، امارات متحده عربي و ديگر رقباي ايران در منطقه هم هدف مشابهي را دنبال مي كنند.

در همين حال در حالی که دولت اسد موقعيت خود را در سوريه تثبيت مي كند، تهران هم جاي پاي خود را محكم مي كند. ايران هم در سوريه پايگاه دارد و هم به توليد تسليحات در اين كشور كمك مي كند. هم افسران ايراني و هم نيروهاي شبه نظامي تحت حمايت اين كشور در هماهنگي كامل با نيروهاي ارتش سوريه عمل مي كنند و هر دو عمدتا نقش رهبري نيروها را بر عهده دارند. ارتش سوريه اگرچه به تدريج به سمت پيروزي در جنگ داخلي پيش مي رود، اما هنوز توانايي عملكرد مستقل را ندارد. در ژوئیه امسال وقتي نيروهاي سوري براي بازپس گيري درعا در نزديكي بلندي هاي جولان اقدام كردند، نه تنها با نيروهاي روسي، بلكه با حزب الله لبنان همكاري مي كردند و اين نيروهاي خارجي هر دو با مخالفان مي جنگيدند و به نيروهاي سوري فرمان مي دادند. جيمز جفري، سفير پيشين ايالات متحده ماه اكتبر سال گذشته گفت در حالي كه به نظر مي رسد ايالات متحده بخش اعظم حريم هوايي خاورميانه را تحت كنترل دارد، كنترل زمين در دست ايران است.

روسیه به عنوان تنها کشوري كه با سوریه، ایران و اسرائیل روابط خوبی دارد، نقش مهمی در سوریه ايفا مي كند. ولت نتانیاهو سعي داشته روابط حسنه با مسكو را حفظ کند كه تغییری جدي در روابط دو طرف محسوب مي شود. فعلا روسیه سعي كرده هم ایران و هم اسرائیل را اندكي عقب براند تا احتمال بروز درگيري بين آنها را كاهش دهد.

اسرائيل مجبور است به دنبال شرايطي باثبات در مقابله با تهديد ايران در سوريه باشد و هدف بلندمدتش هم اين است كه بين دمشق و تهران فاصله بياندازد. چنين اتفاقي دست كم در شرايط كنوني امكان پذير نخواهد بود و تنها پس از ثبات و آرامش كامل در سوريه ممكن مي شود كه ديگر نيازي به حضور نيروهاي ايراني براي كمك به بشار اسد نباشد.