نگاهی به توافق نامه نظامی کویت با ترکیه

میدل ایست نیوز: کویت در پی آن برآمده که ابعاد تازه ای به سطح همکاری های اقتصادی استراتژیک خود بیفزاید. یکی از نمودهای این رویکرد تازه پیوستن کویت به پروژه اقتصادی سیاسی استراتژیک چین موسوم به «یک راه، یک کمربند» است که به احتمال زیاد دلخوری امریکا را در پی داشته و نتیجه اش بیرون بردن سامانه دفاع موشکی پاتریوت از خاک کویت بوده است.

به گزارش نون پست، اندکی بعد از خروج این سامانه امریکایی، کویت «محمد بن سلمان»، ولیعهد عربستان، را دعوت کرد تا بر ضرورت فیصله دادن موضوع چاه های نفتی در مرزهای دو کشور تأکید کند و اینگونه راه را بر هرگونه تحرک نظامی یا امنیتی احتمالی ازجانب هر یک از همسایگان ببندد.

اما نزدیک شدن بیشتر و آشکار روابط کویت و ترکیه از مارس 2017 و با سفر «شیخ صباح الاحمد الجابر الصباح،» امیر کویت، به آنکارا طی دعوت رسمی «رجب طیب اردوغان»، رئیس جمهور ترکیه انجام شد. در این سفر، بالاترین نشان رسمی ترکیه به امیر کویت اهدا و توافق های بازرگانی متنوعی میان دو طرف امضا شد که شامل افزایش سطح همکاری های بازرگانی در حوزه انرژی و زیرساخت و نیروی کار بود. به نظر می آید که طرفین در پیشبرد همکاری های خود بهره های فراوان دیده اند که کار امروز به همکاری مشترک نظامی رسیده است.

رؤسای ستادهای مشترک ارتش کویت و ترکیه روز چهارشنبه 10 اکتبر 2018 توافق نامه ای برای نقشه همکاری دفاعی مشترک در سال 2019 امضا کردند. در پی امضای این توافق نامه، یکی از ستادهای ارتش کویت بیانیه ای صادر کرد و امضای این توافق نامه را در چارچوب ادامه هماهنگی نظامی با هدف تبادل تجربه و هماهنگی تلاش ها اعلام کرد. این توافق نامه پس از پنج جلسه کمیسیون مشترک همکاری نظامی کویت و ترکیه امضا شد.

علل همکاری مشترک

تردیدی نیست که اقدام امریکا به خارج کردن سامانه دفاعی اش از کویت و نگرانی این کشور بابت حملات کشورهای همسایه و ناتوانی اش در دفاع از خود از علل اصلی آغاز این همکاری نظامی با ترکیه بوده است. اما عوامل دیگری نیز برای آغاز این راه می توان برشمرد:

نخست اینکه روابط دوجانبه همیشه مبتنی بر اصل «تبادل مصالح» است. تبادل مصالح یا بر اساس «مزیت مطلق» یعنی اینکه هر طرف به چیزهایی برسد که آن دیگری دارد یا توانی پیدا کند که دیگری از آن برخوردار است، یا بر اساس «مزیت نسبی» یعنی اینکه هر کدام از طرفین می تواند به آن توان یا نتیجه برسد اما به نسبت طرف دیگر در به دست آوردن آن امتیازی دارد و برای همین با یکدیگر بر سر آن مزیت نسبی توافق می کنند و به همکاری مشترک برای تبادل آن مزیت می رسند.

در مورد توافق کویت ـ ترکیه به نظر می آید که مبنای توافق مزیت مطلق بوده است و هر یک از این دو بر مزیت مطلق دیگری در بازه زمانی طولانی مدت تکیه کرده است. کویت ذخیره های عظیم نفت خام دارد که ترکیه از آن بی بهره است و ترکیه نیروی نظامی و نیروی کار و توان ساخت زیرساخت هایی را دارد که کویت از همه آنها بی بهره است. این کلید همکاری دو کشور است. ترکیه با نزدیک شدن به کویت می تواند منبع انرژی تازه ای بیابد و کویت با نزدیک شدن به ترکیه می تواند از وابستگی به منابع رانتی خود بکاهد و منابع سرمایه گذاری در خاک خود و نیز همکاری های اقتصادی و امنیتی و سیاسی را تنوع بخشد و از توانایی های مطلق ترکیه در این مسیر استفاده کند.

دوم اینکه طرفین در موقیعت های استراتژیک با یکدیگر اشتراک دارند. هردوی آنها همسایه عراق و گذرگاه این کشور به دریاهای آزاد هستند. هردو کشور مصالح مشترکی در عراق دارند و هر دو می خواهند از حجم بحران و تنش در همسایه خود، عراق، بکاهند و این برای امنیت ملی هردوی آنها اهمیت حیاتی دارد.

امیر کویت پس از سفر به ترکیه نوعی نرمش در پرونده عراق نشان داد و به بازسازی برخی شهرهای عراق کمک هایی کرد و میزبان کنفرانسی بین المللی برای بازسازی عراق شد. احتمالا ترکیه در متقاعد کردن کویت به بازی کردن نقشی فاعلانه تر در عراق تأثیر داشته است.

سوم اینکه کویت همیشه حضوری فعال  در عرصه کاهش اختلافات و تنش ها در سطح منطقه ای داشته است. در اوج بحران سیاسی میان ریاض و دوحه، کویت تأثیر فراوانی در جلوگیری از فروپاشی شورای همکاری خلیج فارس داشت. پیشتر امیر کویت خود گفته بود که توانسته قطر را از واکنش نظامی به اقدامات امارات و عربستان سعودی منصرف کند. ترکیه هم به عنوان یک عضو در پیمان آنتلانتیک شمالی (ناتو) برای کشورهای اروپایی اهمیت فراوان جغرافیایی و سیاسی دارد.

چهارم اینکه کویت همیشه حد میانه را میان دو قطب عربستان ـ امارات ـ بحرین دربرابر قطر بازی کرده است و برای آنکه از خطرات مثلث عربستان ـ امارات ـ بحرین در امان باشد سراغ ترکیه و همکاری نظامی آن رفته است. با توجه به اینکه ترکیه اخیرا پایگاهی نظامی در قطر نیز راه اندازی کرده، به نظر می آید مثلث ترکیه ـ قطر ـ کویت بتواند نظام قدرت در حاشیه خلیج فارس را دربرابر مثلث عربستان ـ امارات ـ بحرین متعادل کند.

علاوه بر همه اینها، این یک مانور سیاسی برای ترکیه و توان نظامی آن است. ترکیه اکنون علاوه بر قطر در سومالی هم پایگاه نظامی تأسیس کرده و در افغانستان و عراق و سوریه حضوری تأثیرگذار دارد.

زمان بندی امضای توافق نامه

این توافق نامه در زمانی امضا شده که نگرانی های کویت از تهدیدات اقتصادی و امنیتی اش از برخی کشورهای همسایه افزایش یافته است. با تغییر نقشه استراتژیک منطقه کویت لازم دیده که در سطح بین المللی و منطقه ای تحرکات تازه ای داشته باشد.

به نظر می آید منطقه خاورمیانه در حال خارج شدن از نفوذ و سلطه تک قطبی امریکاست و در این حالت برخی کشورها می کوشند با متنوع کردن پیوندهای استراتژیک خود خطرهای پیرامونی را از خود دفع کنند.