احیای پیمان تاریخی مصر و روسیه؟

میدل ایست نیوز: «البراء عبدالله»، روزنامه‌نگار مصری، طی گزارشی تحلیلی در «المانیتور» روند گسترش روابط مصر با روسیه و سرد شدن روابط این کشور با ایالات متحده پرداخته است.

در این مقاله آمده که «سرگی کربچینکو»، سفیر روسیه در مصر، روز 23 اکتبر 2018، تأکید کرد که روسیه و مصر برگه‌های سیاسی مهمی در دست دارند و مسکو و قاهره مصمم‌اند که در مسیر «همکاری‌های دوجانبه در همه عرصه‌ها بدون هیچ استثنایی» گام بردارند. این اظهارات در پی دیدار «عبدالفتاح السیسی»، رئیس جمهور مصر، از روسیه در 17 اکتوبر 2018 و دیدار وی با همتای روسی‌اش و مذاکرات آنان در چند پرونده مربوط به تحولات منطقه‌ای و همکاری‌های اقتصادی و نظامی دو کشور مطرح شده است.

السیسی پس از این دیدار تأکید کرد که در دیدار با ولادیمیر پوتین مسئله فلسطین را بررسی کرده و مواضع دو کشور درقبال روند صلح فلسطین ـ اسرائیل بسیار به یکدیگر نزدیک است و بر راه حل جامع، شامل تشکیل دو کشور بر اساس مرزهای 1967 با پایتختی قدس، به توافق رسیده‌اند.

او گفت: «ما بر اهمیت ادامه هماهنگی مصر و روسیه در موضوع سوریه و حمایت از راه حل سیاسی برای بحران این کشور توافق کردیم». مسکو و قاهره به صورت دایمی در تحولات مربوط به سوریه با یکدیگر هماهنگ بوده‌اند، ازجمله در تشکیل کمیسیون تدوین قانون اساسی سوریه. مصر چند بار میزبان نشست نیروهای مخالف دولت سوریه بوده است و همچنین واسطه چند مورد آتش‌بس میان نیروهای دولت سوریه و مخالفان مسلح آن بوده است. رئیس جمهور روسیه نیز در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با همتای مصری‌اش تأکید کرد که مصر را در جریان جزئیات توافق مسکو و آنکارا درباره ادلب قرار داده است.

«رخا حسن»، عضو کمیسیون روابط خارجی مجلس مصر، تأکید کرد که روابط مصر و روسیه در حال توسعه روزافزون است و شاهد روشن آن افزایش سرمایه‌گذاری‌های دوجانبه است. او گفت: «بزرگ‌ترین شهرک صنعتی روسیه در خاورمیانه در خاک مصر است» و پیش‌بینی می‌شود که حجم سرمایه‌گذاری روسیه در این شهرک به 6.9 میلیارد دلار برسد که دست‌کم 35 هزار فرصت شغلی ایجاد کند.

رخا حسن گفت: «پروژه نیروگاه هسته‌ای در مصر نیز تا 25 سال آینده دو کشور را به هم پیوند خواهد زد. پیش‌بینی می‌شود که این پروژه طی 10 سال به بهره‌برداری برسد و سپس اداره آن تا 10 سال برعهده روسیه باشد». روسیه طی یک مناقصه در گرفتن این پروژه در رقابت با کره جنوبی پیروز شد. موضوعی که واشنگتن نسبت به آن موضع گرفت. این پروژه 45 میلیارد دلار هزینه خواهد داشت که ازجمله 25 میلیارد دلار آن وامی ازجانب روسیه خواهد بود و قرار است 4800 مگاوات برق تولید کند.

حسن با تأکید بر روابط استراتژیک مصر و ایالات متحده گفت: «البته روند رشد این روابط بسیار کند است، چندی پیش هیئتی اقتصادی از امریکا برای سومین بار از سال 2014 از مصر بازدید کرد اما این بار هم توافقی بر سر سرمایه‌گذاری پایداری صورت نگرفت».

در 24 اکتبر 2018، هیئتی از نمایندگان شرکت‌های امریکایی و اعضای شورای روابط مصر و امریکا و اعضای اتاق بازرگانی امریکا در مصر طی سفری به مصر با فعالان اقتصادی و نیز با رئیس جمهور مصر دیدار کرد.

حسن گفت که تکیه السیسی بر دولت کنونی امریکا به ریاست «دونالد ترامپ» چه‌بسا اشتباه بوده است و افزود که ترامپ تاکنون چند بار به السیسی وعده سفر به قاهره را داده اما تاکنون این وعده را عملی نکرده و بعید است در دوره کنونی ریاست جمهوری‌اش عملی کند.

از منظری کلان، به نظر می‌آید که رئیس جمهور امریکا نمی‌خواهد دست‌کم در دوره کنونی ریاست جمهوری‌اش خود را به تنگنای بازدید از مصر بیندازد، زیرا مصر براساس شاخص‌های دموکراسی کشوری استبدادی دانسته می‌شود و قانون اساسی امریکا دولت را ملزم می‌کند که درصورت نبود پیشرفت مشهود در عملکرد دولت مصر درزمینه دموکراسی و حقوق بشر، 15 درصد از کمک‌های خود به این کشور را کاهش دهد که این رقمی معادل 195 میلیون دلار می‌شود.

حسن گفت که در وضعیت کنونی روابط مصر و ایالات متحده به سردی گراییده و از ژوئیه 2017 که مأموریت سفیر امریکا در مصر پایان یافت، امریکا تاکنون سفیر تازه‌ای تعیین نکرده است.

از منظر سیاست منطقه‌ای نیز به نظر رخا حسن دیدگاه‌های مصر با دیدگاه روسیه انطباق بیشتری دارد. به‌خصوص در پرونده‌های سوریه و فلسطین. در این دو پرونده رویکرد دولت امریکا کاملا خلاف رویکرد مصر است.

در موضوع سوریه، مصر نمی‌خواهد که «بشار اسد» به حاشیه رانده شود و رسیدن سلاح به نیروهای وفادار به حکومت سوریه ممنوع شود، زیرا از نظر مصر این باعث آشوب‌های بیشتر در خاورمیانه خواهد شد. اما امریکا هیچ نقشی برای بشار اسد در آینده سوریه در نظر نگرفته است.

«طارق فهمی»، رئیس بخش مطالعات اسرائیل در مرکز ملی مطالعات خاورمیانه، موضوع فلسطین را مایه اختلاف نظر جدی میان قاهره و واشنگتن می‌داند. از مواردی که این اختلافات را تشدید کرد انتقال سفارت امریکا در اسرائیل به قدس بود که مصر رسماً به آن اعتراض کرد.

به گفته طارق فهمی «السیسی در آغاز کار در پی همکاری با دولت ترامپ در پرونده فلسطین بود، اما حالا به نظر می‌آید که معاملۀ قرن به جایی نخواهد رسید». او افزود که مصر با موادی از «معامله قرن» مخالفت نشان داده و السیسی نمی‌تواند در موضوع فلسطین کنار امریکا بایستد.

اما موضع روسیه به موضع مصر نزدیک‌تر است. «البته معنایش آن نیست که به جبهه روسیه پیوسته‌ایم».

به گفته فهمی «دیپلماسی مصری نقشی محوری در منطقه دارد، اما السیسی در سطح جهان دست به یک مانور سیاسی زده، در پرونده سوریه در کنار روسیه است و در پرونده فلسطین در کنار امریکا»، چون روسیه عامل تأثیرگذاری در پرونده فلسطین نیست و بازیگر اصلی این پرونده امریکاست و مصر چاره‌ای جز تعامل با واشنگتن در این پرونده ندارد. اما در سوریه، روسیه بازیگر اصلی است.

در 17 اکتبر 2018، پژوهشگاه واشنگتن در مطالعات خاور نزدیک، طی تحلیلی با عنوان «سخنرانی ضد اسرائیلی السیسی» به دولت ترامپ توصیه کرد که از مصر بخواهد که شدت اظهارات ضد اسرائیلی‌ را کاهش دهد و تأکید کرد که اظهارات اینچنینی مصر به سود امریکا و تبلیغ برای طرح صلح فلسطین و اسرائیل نخواهد بود. در این گزارش تحلیلی، مصر عنصری اساسی در هرگونه عملیات صلح در آینده فلسطین دانسته شده است.

در همین راستا، «محمد العرابی» عضو کمیسیون روابط خارجی مجلس مصر و وزیر خارجه سابق این کشور، گفت که در عصر جدید کشورها می‌توانند روابطی متعادل با قدرت‌های جهانی داشته باشند و «السیسی با مهارت دیپلماتیک وارد این عرصه شده است. او پرونده‌هایی را که بر سر آنها با امریکا اختلاف دارد، ماننده پرونده‌های سوریه و لیبی، از دیگر پرونده‌ها جدا می‌کند و سعی می‌کند در پرونده‌هایی مانند فلسطین فضایی برای توافق ایجاد کند». اختلاف با امریکا به معنای متوقف کردن روابط با این کشور نیست.

محمد العرابی تأکید می‌کند که روابط مصر و امریکا باثبات نیست و همیشه فراز و نشیب داشته است. او نزدیک شدن مصر به روسیه را بدان علت می‌داند که قاهره نمی‌تواند همه تخم مرغ‌های خود را در سبد امریکا بریزد، آن هم در وضعیتی که امریکا در مرحله اخیر هیچ کاری برای مصر نکرده است.

او درباره احتمال نزدیک شدن دیدگاه‌های مصر و امریکا گفت: «دیدگاه مصر درباره پرونده سوریه و فلسطین از سال 2013 تغییری نکرده و دیگر تغییر دادن آن سخت است».

گفتنی است که السیسی در پنج سال گذشته 9 بار با پوتین دیدار کرده و در پی گسترش روابط پایدار با روسیه بوده است. موضوعی که روسیه نیز از آن استقبال می‌کند. آنان پیمان تاریخی میان مصر و شوروی را که در دهه 1970 برقرار بود، احیا کرده‌اند.