روسیه و کوتاه کردن دست اسرائیل در سوریه

میدل ایست نیوز: روزنامه الاخبار می نویسد: آیا روسیه تصمیم گرفته دست اسرائیل را از سوریه کوتاه کند؟ سی روز شده که اسرائیل به خواست خود یا به اجبار، پس از سقوط هواپیمای روسی، حملاتی در خاک سوریه انجام نداده است.

چند روز پیش «بنیامین نتانیاهو» در کنست اسرائیل گفت که اسرائیل مانند سابق به «کار خود» در سوریه ادامه خواهد داد. او افزود که این «کار» در «هماهنگی کامل» با روسیه انجام می شود و هیچ تغییری در آن پیش نیامده است. تأکید نتانیاهو و پیش از آن تأکید «آویگدور لیبرمن»، وزیر امنیت، درون خود اسرائیل این مسئله را مطرح کرده که وقتی هیچ داده میدانی ای وجود چنین حملاتی را تأیید نمی کند، منظور از اظهارات اینچنینی و تکرار آنها چیست؟

در 19 اکتبر روزنامه «یدیعوت احرونوت» در ضمیمه هفتگی خود اعلام کرد که اظهارات پیش گفته نتانیاهو چندان «دقیق نیست» و تأکید کرد که واقعیت با آنچه نتانیاهو بر زبان آورد تفاوت بسیار دارد و افزود که نخست وزیر «باید از اتفاقات بعدی نگران باشد و به دور از فریبکاری واقعیت را به مردم اسرائیل بگوید».

این روزنامه خبر داده که مسکو در هفته گذشته با لحنی شدید به تل آویو ابلاغ کرده که قواعد درگیری در سوریه کاملا عوض شده و «دیگر هیچ چیز مثل قبل نیست» و اشاره کرده که دیگر به اسرائیل اجازه برهم زدن کار در سوریه را نمی دهد. اگر چنین چیزی درست باشد واقعا از آغاز مرحله ای جدید در قواعد درگیری در سوریه خبر می دهد و معلوم می شود که برخورد اسرائیل دیگر نمی تواند مانند سابق باشد: یا باید به قواعد تازه ای که روسیه بدان اشاره می کند تن دهد یا اینکه ریسک کند و درگیر چیزی شود که نه خواهان آن است نه توان کنترل آن را دارد.

موضع روسیه درباره تغییر «قواعد درگیری» در سوریه اساسا مبتنی بر ضرورت ممانعت از برداشتن هر گامی است که بر یگان های روسیه ای حاضر در سوریه تأثیر منفی نهد. این یگان ها پا به پای ارتش سوریه و همپیمانان آن در این کشور حضور میدانی دارند. جایی که صحنه حملات اسرائیلی هم واقع شده است. هر حادثه تازه ای که نیروهای روسیه ای را هدف قرار دهد، حتی اگر به اشتباه چنین کند، تأثیرات فاجعه باری برای سران روسیه و جایگاه و حضور این کشور در منطقه دارد.

در گزارش یدیعوت احرونوت اشاره شده که روسیه با بستن دست اسرائیل در سوریه هدفی استراتژیک را دنبال می کند. این هدف «بیرون کردن نیروهای امریکایی از سوریه است. اخراج نیروی هوایی اسرائیل از صحنه و جلوگیری از عملیات آن در سوریه گامی در مسیر تحقق این هدف به شمار می رود». پیشتر یکی از وزرای مهم اسرائیل گفته بود که بعد از حادثه سقوط هواپیمای روسیه ای، در ماه گذشته، فرصت ها برای جلوگیری از آنچه «حضور گسترده ایران» در سوریه خواند محدود می شود. اظهارات این وزیر، که پیش از گزارش یدیعوت احرونوت مطرح شده، دربردارنده اشاره ضمنی است به اینکه مذاکرات دو طرف به مشکل خورده و توافقی دربر نداشته است. «آریه درعی»، وزیر کشور اسرائیل، در گفت وگویی که دو روز پیش، از رادیو اسرائیل پخش شد گفت: «تهدید واقعی اسرائیل از شمال است، دقیقا از سوریه. ما فرصتی داشتیم که اکنون محدود شده و خطر بزرگی هست که ایران بتواند در سوریه حضور گسترده پیدا کند. بعد از سقوط هواپیمای روسی، به مشکلاتی خورده ایم. برای همین منتظریم ببینیم تحریم ها در ایران چه می کند و هم در ایران و هم در میدان شمالی چه پیامدهایی دارد».

در این باره چند نکته شایان توجه است:

ـ منطقاً اسرائیل به تصمیم روسیه تن می دهد و حملات خود را متوقف می کند. با توجه به توانایی ها و امکانات دو طرف این نتیجه گیری کاملا منطقی است. اما این تن دادن مطلق نیست و یک حاشیه تحرک میدانی برای اسرائیل می ماند که البته آن هم به نسبت گذشته محدود می شود. بعید نیست که تل آویو بخواهد از همین حاشیه تحرک استفاده کند و دربرابر دشمنانش از این حاشیه استفاده حداکثری کند، اما معلوم نیست چه دستاورد عملی ای برایش داشته باشد.

به لحاظ مادی صِرف، شاید اسرائیل، با کمک نیروی هوایی اش یا بدون آن که بنا بر گزارش یدیعوت احرونوت موضوع اصلی تصمیم روسیه است، توان اقدام نظامی ای را داشته باشد. تصمیم روسیه به آن معنا نیست که اسرائیل، حتا اگر بگوییم با محاسبات اشتباه، دست به اقدامی نخواهد زد و بعد از آن در پی شناسایی محدوده های حاشیه امن خود در سوریه برنخواهد آمد. اما آیا اسرائیل حاضر است به ریسک خشمگین کردن روسیه دست زند؟ پاسخ این پرسش را در چارچوب امکانات باید یافت.

ـ روسیه رسیدن به برآورد درباره حدود قدرت خودش را به اسرائیل واگذار نکرده بلکه با ابزارهایی که دارد به صورت میدانی آن را تثبیت کرده است. مثلا با دادن سامانه دفاعی اس 300 به سوریه تا اگر اسرائیل بخواهد در سوریه خلاف نظر روسیه عمل کند، سوریه با این سامانه امکان عملی دفع حملات را داشته باشد و در عین حال مسئولیت مستقیم درگیری بر عهده روسیه نباشد.

ـ روسیه باید پای حرف خود بایستد و آن را با قاطعیت حفظ کند، به خصوص اگر برداشت اسرائیل درباره اینکه هدف نهایی این تصمیم نیروهای امریکایی مستقر در سوریه هستند درست باشد. روشن است که هرگونه آسان گیری می تواند بر قدرت روسیه در رویارویی با طرف امریکایی تأثیر منفی بگذارد و رویارویی کلی این دو درباره آینده سوریه و رویکرد روسیه در تقویت سوریه و رهبران کنونی آن را تحت تأثیر قرار دهد.

ـ به لحاظ استراتژیک این تصمیم بر قدرت اسرائیل بر تحمیل اراده اش بر دشمنانش تأثیری بسیار منفی خواهد نهاد. روشن است که تل آویو و همه محاسباتش درباره سوریه الآن در برابر یک گردنه بزرگ است که چه بسا پیش درآمد مرحله تازه ای باشد که لازمه اش بازبینی تعادلات قدرت عملی اش است. این بازبینی برای اسرائیل بسیار دشوار خواهد بود به خصوص تهدیدهایی که از جانب سوریه متوجه آن است لازم می آورد که حتی اگر شده به صورت محدود یا متفاوت از دایره نزاع خارج نشود. در این حالت، اسرائیل تسلیم نخواهد شد و در پی یافتن جایگزین هایی برخواهد آمد، هرچند از پیش می داند که این جایگزین ها دیگر در رساندنش به اهدافی که در سر دارد تأثیرگذاری کمتری دارد.