معنای خروج امریکا از سوریه برای داعش، ایران و کردها

میدل ایست نیوز: «رانج علاء الدین» کارشناس گروه های نظامی و وضعیت پساجنگی در مؤسسه کارنگی، با انتشار مقاله ای به پیامدهای خروج نیروهای امریکایی از سوریه برای دولت بشار اسد، داعش، ایران، و متحدان کرد امریکا در سوریه پرداخته است.

در این مقاله که در پایگاه مؤسسه برکینگز منتشر شده آمده که اعلام خروج نیروهای نظامی امریکایی از سوریه در لحظه حساسی رخ داد، چون طرف های تأثیرگذار درگیر جنگ خود را برای نظام سیاسی پساجنگ در سوریه آماده می کنند و نیروهای ائتلاف به رهبری امریکا در تلاش برای نابود کردن بقایای نهایی داعش هستند.

شاید 2 هزار سرباز شمار چندان زیادی نباشد، اما وقتی تصویر را عقب ببریم چیزهای بیشتر و مهم تری می بینیم. نخست اینکه حضور این نیروها معنای نمادین دارد. علاوه بر این، زیرساخت های نظامی امریکا در منطقه چنان قدرتمند است که همیشه بسیار نیرومند به نظر می رسد. نیروهای همپیمان سوریه می دانند که قدرت نظامی امریکا در منطقه توانایی آن را دارد که در زمانی کوتاه بار دیگر در منطقه گسترش پیدا کند. اما با این تصمیم به نظر می آید که چهره پرابهت ارتش امریکا تا حدی آسیب دیده است.

خروج نیروهای امریکایی از عراق چه بسا بار دیگر به سربرآوردن داعش در سوریه و عراق بینجامد و خلئی ایجاد کند که قاعدتاً حکومت بشار اسد و ایران آن را پر خواهند کرد.

مشکلات پیش از ترامپ

ایالات متحده پیش از این هم در این وضعیت افتاد. همکاری نظامی ایالات متحده با نیروهای عشایر سنی عراق که به «صحوات» شهرت یافتند ضربه های سختی را بر پیکر نسخه پیشین داعش، یعنی گروه القاعده در عراق، وارد آورد. اما سربازان امریکایی در سال 2011 به دستور «باراک اوباما» رئیس جمهور وقت امریکا از عراق خارج شدند. فقط سه سال پس از این تصمیم جهادی ها بار دیگر وارد میدان شدند و با بهره گرفتن از جنگ داخلی در سوریه و تنش های فرقه ای و فروپاشی نیروهای نظامی نوپای عراق، بخش های بزرگی از سوریه و عراق را گرفتند.

همان طور که در خروج نیروهای امریکایی از عراق در سال 2011 مشاهده شد، ایران توان فراوانی در پرکردن خلأ نبود امریکایی دارد و می تواند جای پای سرسپردگان خود را در اینگونه مناطق محکم کند. چیزی که مستقیماً به ضرر منافع امریکا و همپیمانانش در منطقه است. در عراق این وضعیت باعث تضعیف اهل سنت و احساس نارضایتی آنان و پیدایش نهادهای موازی حکومت و ارتش شد و اینها همان عواملی بود در سال 2014 به پیدایش داعش انجامید.

معنای خروج امریکا برای داعش

درست است که داعش «خلافت» را از دست داده و در مرحله بسیار ضعیفی به سر می برد، اما هنوز کاملاٌ شکست نخورده است و همچنان هم برای عراق و هم برای سوریه خطری جدی است. در هردوی این کشورها، معلوم شد که این گروه تروریستی سرسختی بسیار از خود نشان می دهد و می تواند دربرابر نیروهای محلی مقاومتی سخت نشان دهد و در این مسیر خود را بازسازی کند و از راه حملات گاه  و بیگاه و زورگیری درآمدهایی برای خود کسب کند.

این یعنی ترامپ در حال تکرار همان اشتباهی است که اوباما مرتکب شد. خروج نیروهای امریکایی از سوریه به داعش هوای تازه ای برای نفس تازه کردن در ماه ها و سال های آینده می دهد تا بتواند در زمین هایی که نزاع های بسیاری بر آنها حاکم است دوباره سر برآورد. به خصوص مردم سوریه که نارضایتی های بسیاری دارند راحت تر به داعش جذب خواهد شد. شاید ترامپ بر این نظر باشد که حضور روسیه مانع از شکل گیری دیگر بار داعش می شود، اما کارنامه روسیه در پرونده سوریه نشان نمی دهد که داعش برای روسیه دغدغه جدی ای باشد.

معنای خروج امریکا برای ایران

جدا از نگرانی بابت داعش، تردیدی نیست که خروج امریکایی ها از سوریه خلأ بزرگ تری ایجاد می کند که مخالفان امریکا آن را پر خواهند کرد. تصمیم ترامپ به ده ها هزار عنصر وابسته به ایران که همپیمان دولت بشار اسد هستند فرصت استقرار در این مناطق را می دهد.

در سوریه ایران قدرتی منحصر به فرد در آرایش صحنه سیاسی را به دست خواهد آورد، چون جرئت لازم برای تأثیر بیشتر در سیاست و اقتصاد و امنیت سوریه را پیدا می کند و به اموال احتمالی بین المللی برای بازسازی سوریه دست پیدا می کند. به لحاظ استراتژیک نیز ایران فضای بیشتری برای دستیابی به گذرگاهی پیدا می کند که مدت ها در پی آن بود و ایران را به صورت زمینی به لبنان و مدیترانه می رساند. خلاصه می توان گفت که بیشترین سود از خروج نیروهای امریکایی در سوریه را ایران درو خواهد کرد.

این همه در حالی است که تحریم های امریکا علیه ایران و دخالت های اسرائیل در سوریه، ایران را در ماه های گذشته تحت فشار قرار داده است. حضور نیروهای امریکایی در شرق سوریه عرصه را برای ایران تنگ کرده است.

معنای خروج امریکا برای متحدانش در سوریه

این تصمیم بی تردید خیانتی به متحدان امریکاست، یعنی گروه هایی که روی زمین جنگیدند و خون دادند. این گروه ها شامل عناصر کرد و عرب در نیروهای دموکراتیک سوریه می شود. به لحاظ تاریخی امریکا به حمایت از کردها دربرابر نیروهای سرکوبگر منطقه ای تعهد اخلاقی داشته است.

مشکل اینجاست که نیروهای ی. پ. گ. بخشی از حزب کارگران کرد (پ. ک. ک) است که هم ترکیه و هم امریکا آن را گروهی تروریستی می دانند. در نتیجه همکاری امریکا با یگان مدافع خلق کرد در سوریه باعث اختلافات با ترکیه شده است. اما اشکال متوجه آنکارا و واشنگتن است که نتوانسته اند استراتژی پایدار و شایسته ای برای حمایت اثربخش تر از این نیروها تعیین کنند.

امریکا در گسترش متحدان تأثیرگذار برای خود از میان گروه هایی غیر از دولت های خاورمیانه مانند کردها و اعراب در سوریه بسیار کوتاهی کرده است. واشنگتن برخلاف دشمنانش، برای اثربخشی در منطقه به این گروه های پایدار اهمیت چندانی نمی دهد. چه بسا در آینده در مناطقی مانند لیبی و افغانستان کسی تمایلی به متحدشدن با امریکا نداشته باشد.

به احتمال قوی یگان مدافع خلق کرد در آینده وارد مذاکره با دولت سوریه شوند تا تلاش های گسترده ترکیه را خنثا کنند. این نیروها به احتمال قوی به عنصری ثابت در ساختار قدرت سیاسی در سوریه تبدیل خواهند شد.

خلاصه اینکه خروج امریکا از سوریه به داعش امکان بازسازی و بازگشت می دهد و پایگاه ایران در سوریه را قدرتمندتر می کند و متحدان کرد امریکا را وادار به معامله با دولت بشار اسد می سازد. این به معنای پیروزی نهایی حکومت بشار اسد و همپیمانش ایران در این جنگ است.