اسلام گرایان کجای انقلاب سودان ایستاده اند؟

میدل ایست نیوز: جمعه گذشته پس از برگزاری نماز جمعه نمازگزاران خشمگین «ابراهیم السنوسی» (82 ساله) را از مسجد جامع خرطوم بیرون انداختند.

السنوسی از سران حزب اسلام گرای «کنفرانس مردمی» است که «حسن الترابی» آن را بنیان نهاد. او در زمان حکومت «عمر البشیر» معاون رئیس جمهور بود.

شاهدان عینی گفته اند که السنوسی کوشید برای مردم سخنرانی کند و آنان را به پذیرش حکومت شورای نظامی به رهبری «عبدالفتاح البرهان» وادارد اما نمازگزاران سخنانش را قطع کردند و با شعارهای سهمگین علیه اسلام گرایان او را از مسجد بیرون انداختند و خودرویش را سنگ باران کردند.

این واقعه واکنش مردم به مواضع سران حزب کنفرانس مردمی بود که سال ها بخشی از حکومت «وحدت ملی» ادعایی عمر البشیر ماند. این همراهی در حالی بود که بسیاری احزاب از مدت ها پیش حاضر به شرکت در این دولت ائتلافی نمی شدند.

از دهه 1960، گروه حسن الترابی ذیل عناوین گوناگونی فعالیت سیاسی می کردند: جبهه میثاق اسلامی، الاخوان المسلمین، جبهه اسلامی قومی، و در نهایت «کنفرانس ملی» تا اینکه الترابی پس از اختلاف با عمر البشر در سال 1999 حزب «کنفرانس مردمی» را راه انداخت. اما پس از درگذشت وی در 2015، این حزب با حزب حاکم ائتلاف کرد و چند پست وزارتی گرفت.

بسیاری ناظران حکومت عمر البشیر را حکومتی بیشتر نظامی می دانند تا اسلام گرا، اما مردم سودان انقلاب خود را پایان دوره حکومت جریان های اسلام گرا در سودان می شمرند و سرنگونی عمر البشیر را به معنای بسته شدن صفحه فعالیت سیاسی اسلام گرایان می دانند.

«عبدالله علی ابراهیم» استاد بلندپایه دانشگاه سودان در رشته تاریخ تأکید می کند که اسلام گرایان در دولت البشیر کافی بود با انگشت دشمنانشان را نشان دهند تا دستگاه امنیتی بقیه ماجرا را بر عهده بگیرد.

البته خود اسلام گرایان چنین چیزی را منکرند و تأکید می کنند که «جنبش اسلامی» سودان در 1989 قدرت را واگذار کرد و هرچه گذشت البشیر قبضه خود را بر قدرت شدیدتر کرد.

در سال 2013 «غازی صلاح الدین» مهم ترین رهبر فکری اسلام گرایان سودان از البشیر جدا شد و جنبش «الاصلاح الآن» را راه انداخت که مدعی ارائه معیارهای امروزین برای اسلام سیاسی بود. برخی اسلام گرایان جوان که خود را لیبرال تر و آزاداندیش تر می دانستند هم به این جنبش پیوستند.

اما امروز اسلام گرایان در شرایط دشواری قرار گرفته اند. آنان با اینکه در اعتراضات منتهی به برکناری البشیر حضور خود را ثبت کردند، از اقبال عمومی برخوردار نیستند.

پس از برکناری البشیر، جنبش الاخوان المسلمین سودان با صدور بیانیه ای از برکناری وی استقبال کرد و انقلاب مردمی را «انقلابی مبارک» خواند که کسی نمی تواند آن را به نفع خود مصادره کند.

غازی صلاح الدین پس از انقلاب با «عمر زین العابدین» رئیس کمیته سیاسی شورای نظامی انتقالی دیدار کرد و به او گفت که در این مرحله باید مراقب جلوگیری از کنار زدن نیروهای سیاسی بود.

به نظر می آید که اسلام گرایان سودان دربرابر خیزش مسالمت آمیز و متمدنانه مردم سودان دو راه بیشتر ندارند: یا اینکه در گذشته خود بازنگری کنند یا اینکه خود را درگیر نظریه توطئه و گفتمان ارتجاعی کنند.