میدل ایست نیوز: رهبران دینی ایران بسیار کوشیده اند که نفوذ خود را بر نهادهای شیعی در کشور همسایه شان تقویت کنند تا بتوانند سلطه خود بر اکثریت جمعیتی عراق یعنی شیعیان را تحکیم کنند. این تلاش ایران را بیش از هر جای دیگر در نجف اشرف می توان دید. شهری که مقر مرجعیت شیعه در حوزه علمیه نجف عراق و دروازه آشنایی با شهروندان شیعه که دو سوم جمعیت عراق را تشکیل می دهند است.
در محله های قدیمی نجف که پر از جمعیت است، ایران مدارس و نهادهای خیریه و مساجد امروزی ساخته و روابط نزدیکی با روحانیون برقرار کرده تا بتواند روحانیون محلی را به خود نزدیک کند. این در حالی است که قرن هاست نهاد روحانیت در نجف به شدت مستقل بوده است.
فعالان سیاسی عراقی می گویند که روحانیون نزدیک به ایران نوع خاصی از فقه شیعه حکومتی را ترویج می کنند و در پی آن اند که روحانیون بلندپایه نزدیک به خود را به جایگاه مرجعیت برسانند.
هنوز هم در خیابان های نجف عکس های «محمود هاشمی شاهرودی» روحانی شاخص ایرانی که به مقامات عالی در ایران رسید دیده می شود. «غالب الشابندر» کارشناس سیاسی عراقی که پیشتر با احزاب اسلامگرا نزدیک بود می گوید: «ایران می خواهد نجف را در قبضه خود بگیرد و مرجعی وابسته به خود در عراق علم کند تا حوزه علمیه نجف اشرف را زیر سلطه خود درآورد».
اما روشن است که ترویج فقه حکومتی ایران در نجف اشرف با مقاومت روبه رو می شود و حتی خشم برخی شخصیت های بارز شهر را برانگیخته است. موضوعی که ممکن است در نهایت باعث خشم شیعیان عراق شود.
بسیاری از مردم عراق از آنچه دخالت های بزرگ ایران در امور عراق می خوانند خشمگین اند. جالب اینجاست که ایستادگی دربرابر بسط هژمونی ایران بر شیعیان عراق را کسی هدایت می کند که خود به لحاظ حقوقی تابعیت ایرانی دارد: آیت الله سیدعلی سیستانی.
تلاش ایران برای گسترش نفوذ دینی خود در عراق در امتداد تلاش هایش برای گسترش نفوذ سیاسی و اقتصادی و نظامی در این کشور در رقابت با واشنگتن است.
قدرت ایران در عراق آنگاه شدت گرفت که در جنگ با داعش نیروهای مسلحی زیر نظر ایران و با حمایت ایران شکل گرفتند تا با داعش بجنگند. این نیروها همچنان بازوی نظامی ایران در عراق شمرده می شوند.
ازسوی دیگر هم پیمانان ایران در عراق به خصوص رهبران این نیروهای مسلح توانستند در مجلس عراق به نیرویی تأثیرگذار تبدیل شوند. دخالت ایران برای حل اختلافات سیاسی و نظامی در عراق به امری عادی تبدیل شده و بسیاری از شبکه های ماهواره ای عراقی از کمک های ایران بهره مندند. ضمن اینکه بسیاری از کالاها مانند مواد آرایشی و بهداشتی و مواد غذایی و … در بازارهای محلی ایرانی است. ایران همچنین به عراق گاز و برق صادر می کند.
حضور ایران در نجف اشرف از هیچ دیده ای پنهان نمی ماند. سالانه صدها هزار ایرانی برای زیارت بارگاه امام علی به نجف می روند. ایران متولی طرحی بزرگ برای توسعه این بارگاه شده که شامل ساخت موزه و کتابخانه و تالارها و مدارس دینی می شود و پیمانکار این پروژه شرکت خاتم الانبیا، وابسته به سپاه پاسداران ایران است.
ازسوی دیگر گردشگران ایرانی در بازارهای شهر پول های بسیاری تزریق می کنند در حدی که در بسیاری مغازه ها و رستوران ها آگهی هایی به زبان فارسی دیده می شود. کتاب فروشی ها هم پر از کتاب هایی به زبان فارسی است. ایران همچنین چند درمانگاه و بیمارستان در نجف ساخته و شرکت مجری جمع آوری زباله شهر نیز یک شرکت ایرانی است.
اما این همه بدان معنا نیست که ایران چندان محبوبیتی در نجف دارد. بسیاری به خصوص روحانیون عراقی به فعالیت های ایران به چشم تردید می نگرند. آنها به طور خاص نگرانند که ایران در پی مصادره حوزه با دست وپاکردن مرجعی نزدیک به خود در حوزه علمیه نجف اشرف هستند.
هم اکنون مرجع اعلای شیعیان در نجف اشرف آیت الله سیستانی است که به لحاظ فقهی تعریف حکومت ایران از ولایت فقیه را قبول ندارد و نقشی که برای روحانیون در امور سیاسی قائل است بیشتر نقشی استشاری است. او در نجف و شهرهای غیر نجف در میان شیعیان حرف اول و آخر را می زند.
سیاستمداران و تحلیلگران سیاسی عراقی احترام زیادی برای آیت الله سیستانی قائل اند چون وی استقلال حوزه را حفظ کرد و نقش مهمی در کاهش تنش های نشای از فرقه گرایی در عراق داشت.
«عماد الشرع» پژوهشگر در پژوهشگاه جنگ و رسانه در عراق معتقد است که در صورت وفات آیت الله سیستانی برسر جانشینی او رقابت های شدیدی دربگیرد. به خصوص که ایران در این مدت برای جانشین آیت الله سیستانی نقشه های بسیاری کشیده و روابط گسترده ای با روحانیون بلندپایه برقرار کرده و در نتیجه حوزه نجف را تضعیف کرده است. البته به نظر وی دشوار بتوان تصور کرد که حوزه علمیه نجف اشرف از بیرون هدایت شود.
پیش از این ایران یک تجربه ناکام در این باره داشت. آیت الله هاشمی شاهرودی که خود زاده نجف اشرف بود خود را برای انتقال به نجف و برعهده گرفتن مرجعیت آماده می کرد. او دفتری در نجف راه انداخته بود و شبکه ای از روابط میان روحانیون برقرار کرده بود. هرچند به گفته «شیخ جاسم المندلاوی» از نزدیکان آیت الله هاشمی شاهرودی، وی احترام آیت الله سیستانی را نگه می داشت و می توانست بعد از آیت الله سیستانی مرجعیت را به دست بگیرد. «اما وقتی وارد نجف شد استقبال سردی از او شد. او از این بابت بسیار سرخورده شد. برای همین به ایران برگشت». او مدتی نه چندان طولانی پس از بازگشت به ایران درگذشت.
یک روحانی بلندپایه در حوزه که از نزدیکان آیت الله سیستانی است می گوید که وی نقش اصلی را در حفظ صلح و تقویت امنیت و ثبات در نجف داشته و از آغاز همین هدفش بوده است.
این روحانی که در دفتر خود در نجف ما را با چای شیرین عراقی پذیرا شده بود، وقتی از او درباره تلاش ایران برای جاانداختن متحدانش در نجف پرسیدیم، خندید و گفت: «ایرانی ها هیچ قدرتی ندارند. هیچ طوری نمی توانند قدرتشان را به ما تحمیل کنند».
