روسیه و ایران: نفوذ اقتصادی در سوریه/تحریم تحریم، سد بزرگ توسعه اقتصادی (بخش نهم)

نویسنده: سنان حتاحت

میدل ایست نیوز: به رغم کاهش شدت دشمنی ها در پی پیروزی های اخیر بشار اسد در سوریه، هنوز روند بهبود اقتصادی و سیاسی این کشور نامعلوم است. روسیه و ایران قدرتمندترین نیروهای خارجی حامی دولت بشار اسد محسوب می شوند و انتظار می رود که هر دو از مزایای بهبود اقتصادی سوریه بهرمند شوند. با این حال، شرایط در واقعیت بسیار پیچیده است. مشارکت در جنگ داخلی سوریه برای متحدان این کشور هزینه زیادی در بر داشته است. ایران و روسیه هر دو در داخل با مشکلات اقتصادی مواجه هستند و این مساله ظرفیت آنها را برای اقدام در خارج محدود می کند. مسکو بدون اینکه مجبور به اقدامات زیادی بوده باشد، امتیازات و مزایای زیادی از دمشق دریافت کرده و این در حالی است که تهران به دلیل فساد داخلی در دولت دمشق، موانع اداری، رقابت با بازیگران منطقه ای و روسیه و همچنین اعمال مجدد تحریم های ایالات متحده در صحنه سوریه عقب مانده است. مساله تحریم های آمریکا و تحریم های بین المللی علیه سوریه نیز مطرح است و بر تلاش های روسیه و ایران برای نفوذ بیشتر در سوریه تاثیر گذاشته است.

تاثیر تحریم ها

تحریم ها علیه سوریه بر سرمایه گذاری های ایران و روسیه و مشارکت ها در اقتصاد این کشور تاثیرات زیادی داشته است. از زمان تصویب قانون محافظت از غیرنظامی ها در سوریه در سال 2018 توسط سنای آمریکا که برای ایالات متحده امکان اعمال تحریم ها بر نهادهای خارجی که با دولت بشار اسد تجارت و آن را تامین مالی می کنند فراهم می آورد، روسیه و ایران به شدت تحت فشار قرار گرفته اند.

ایالات متحده از سال 1979 تاکنون تحریم های مختلفی را علیه سوریه اعمال کرده است. واشنگتن در سال 2004 یک سری از شخصیت های حقیقی و حقوقی در بخش های بانکداری و فناوری سوریه را در ادعای حمایت دولت این کشور از تروریسم در عراق، اشغال غیرقانونی بخش هایی از لبنان و ایفای نقش آن در قتل رفیق حریری نخست وزیر لبنان، مورد تحریم های مضاعف قرار داد.

در سال 2011 اهداف تحریم های آمریکا علیه سوریه تغییر کردند. تا پیش از آن زمان ایالات متحده از تحریم ها برای تحت تاثیر قرار دادن رفتارهای دولت سوریه و واکنش به استفاده آن نیرو و حملات از پیش برنامه ریزی شده دولت سوریه استفاده می کرد. با این حال، از سال 2011 تحریم های ایالات متحده علیه سوریه به صورت سالانه افزایش یافتند. تحریم های کنونی بر افراد، تکنوکرات ها و شبکه های تجاری ای تمرکز دارد که با مقامات سوریه همکاری می کنند. در سال 2018 پس از آنکه جیمز جفری به عنوان نماینده ویژه ایالات متحده برای تعامل با سوریه منصوب شد، استفاده از تحریم ها یک بعد جدید پیدا کرد. اگرچه ماهیت تحریم ها چندان دچار تغییر و تحول نشد، اما جفری از آنها به عنوان ابزاری برای تحت فشار گذاشتن دولت اسد و متحدانش استفاده کرد تا آنها را به مشارکت در روند سیاسی تحت فرماندهی سازمان ملل متحده مطابق با قطعنامه ژنو و قطعنامه شماره 2254 شورای امنیت وادار کند. این تحریم ها همچنین شرکت های خارجی که قصد وارد شدن به بازار سوریه را داشتند، تخت فشار گذاشتند و شبکه های تجاری و دارایی های مالی و همچنین نفت خام و محصولات پالایش شده را هدف گرفتند.

تحریم های اعمال شده از سوی دفتر کنترل دارایی های خارجی بیشترین پتانسیل را برای آسیب رساندن به دولت سوریه و اقتصاد این کشور دارد. با این وجود، تا به امروز تحریم های اعمال شده از سوی ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا هیچ تاثیری بر تغییر رفتار دولت سوریه نداشته اند. به علاوه، متحدان ایالات متحده از جمله امارات متحده عربی، بحرین، مصر و اردن در حال از سرگیری روابط خود با سوریه هستند. شبکه گسترده تر روابط دولت اسد را قادر می سازد تا با استفاده از کارگزاران تجاری و بازرگانانی که هنوز تحت تاثیر اقدامات ایالات متحده قرار نگرفته اند، تحریم ها را خنثی کنند یا آنها را دور بزنند.

تحولات در تحریم های بین المللی در بخش های کلیدی اقتصاد سوریه و شخصیت های کلیدی در این کشور تاثیرات عمده ای بر مداخله ها و مشارکت های روسیه و ایران در این کشور خواهند داشت. اگر ایالات متحده شرکت های خارجی فعال در سوریه را مورد مجازات قرار دهد، این احتمال وجود دارد که سیاست ایالات متحده علیه اسد در نهایت به افزایش قدرت ایران و روسیه در سوریه منجر شود. از آنجایی که شرکت های ایرانی در حال حاضر خود هدف تحریم های ایالات متحده هستند، مجازات های بیشتر احتمالا رویکرد آنها را در قبال بازار سوریه تغییر نخواهد داد. به علاوه، اگرچه شرکت های بزرگ تر روسی و چینی احتمالا در پی نگرانی از به خطر افتادن دیگر پروژه هایشان در سایر نقاط جهان از سرمایه گذاری در بخش های کلیدی اقتصاد سوریه دلسرد می شوند، اما احتمالا شرکت های کوچک تر روسی و چینی برای رقابت با شرکت های ایرانی با ظرفیت و زمینه تخصصی مشابه، به سمت سوریه جذب خواهند شد.

با این حال، تحریم های آمریکا علیه ایران به احتمال زیاد بر سرمایه گذاری های مالی آن در سوریه تاثیر منفی خواهد داشت. کاهش ارزش ریال ایران در بازار بین المللی ارز که از فوریه 2018 آغاز شد، به کاهش شدید سرمایه گذاری های بخش خصوصی و دولتی ایران در سوریه منجر شده است. تا ماه آوریل تاثیر اعمال فشارهای ایالات متحده بر اقتصاد ایران شدیدا در سوریه قابل مشاهده بود. ایالات متحده به طور غیر مستقیم و با تهدیدهایش به نابودسازی توافق هسته ای ایران (و خروج یکجانبه از آن) و ایجاد بی ثباتی، کاهش شدید ارزش ریال را رقم زد و شرایط را برای شرکت های خارجی برای تجارت در ایران دشوار ساخت. سقوط شدید ارزش ریال در نتیجه این بی ثباتی ها و خروج ایالات متحده از توافق هسته ای ایران نشان دهنده این هستند که اقتصاد و امنیت این کشور فارغ از منافعش در سوریه، همچنان آسیب پذیر هستند. تضعیف بیشتر اقتصاد ایران به طور قطع بر سرمایه گذاری های بالقوه این کشور در تلاش ها برای بازسازی سوریه تاثیر منفی خواهد داشت.

منبع: ایندیپندنت و چتم هاوس