سردرگمی اردن در دوراهی انتخاب قطر یا امارات و عربستان

میدل ایست نیوز: «دیگر بود و نبود تو برایم اهمیتی ندارد، دیگر نزد من جایی برای تو نیست، پیش کسی برو که برایت مهم است» این چنین «محمد بن راشد آل مکتوم»، حاکم دبی قصیده کوتاه خود را که درباره همسرش «هیا بنت الحسین»، دختر ملک حسین پادشاه سابق اردن سروده بود، به پایان رساند، وی در این قصیده همسرش را خائن و دروغگو نامید. شاهزاده هیا دختر ملک حسین، پادشاه سابق اردن و ملکه علیا است که در سانحه‌ هوایی نامعلومی کشته شد، وی همچنین خواهر ناتنی ملک عبدالله دوم پادشاه کنونی اردن است. شاهزاده هیا 45 سال سن دارد و حاصل ازدواج وی با حاکم 70 ساله دبی، دختری 11 ساله به نام جلیله و پسری 7 ساله به نام زاید است.

روزنامه دیلی بیست پیشتر اعلام کرد شاهزاده هیا ماه گذشته با دو فرزند خود از دبی فرار کرد و به نظر می رسد به دنبال پناهندگی سیاسی به آلمان است. بنا به گزارش رسانه‌های عربی، شاهزاده هیا از بدرفتاری فرزندان حاکم دبی (وی 23 فرزند دارد) و اهانت‌های زنان وی رنج می بُرد. در همین راستا به نظر می رسد کسی که کمکش کرد تا از دبی فرار کند، خانم دیپلماتی از آلمان بود که با وی روابط دوستانه صمیمی داشت.

بن راشد که با فرار همسرش مورد اهانت واقع شده است، اعلام کرده همه تلاش خود را خواهد کرد تا فرزندانش را برگرداند اما دست کم طبق نوشته خودش، قصد بازگرداندن همسرش را به دبی ندارد. در این میان خانواده پادشاهی اردن در تلاش است تا گفت‌وگوهایی را برای انجام طلاق توافقی میان طرفین صورت دهد اما حاکم دبی اعلام کرده است که تا زمان بازگشت فرزندانش به کشور، قصدی برای انجام گفت‌وگوهای منطقی به منظور پایان دادن به ازدواج خود با شاهزاده هیا ندارد، در این میان باید گفت که تاثیر این امر تنها بر روابط خانوادگی امارات و اردن محدود نخواهد شد بلکه مناسبات سیاسی و اقتصادی دو کشور را هم تحت الشعاع قرار خواهد داد.

ملک عبدالله دوم که اخیرا با مساله دیگری در رابطه با فساد شوهر عمه خود شاهزاده بسمه درگیر بود، در تلاش است تا خود را از ورود به مساله‌ای دیگر دور نگه دارد، او به خوبی می داند که هر گونه اظهارنظر نابجایی می تواند تاثیر منفی بر وضعیت 200هزار اردنی که در امارات مشغول به کار هستند، بر جای نهد و موجب کاهش کمک‌های مالی امارات به کشورش شود و در نهایت به مناسبات شکننده این کشور با کشورهای خلیجی لطمه وارد کند.

تنش موجود در روابط اردن و امارات، بدون در نظر گرفتن مساله فرار شاهزاده هیا نیز می تواند شدیدتر شود؛ اردن اخیرا اعلام کرده است که قصد دارد مدیرکل وزارت امور خارجه خود را به عنوان سفیر این کشور در قطر تعیین کند همچنین در مقابل، منتظر حضور سفیر جدید قطر در امّان است، این امر یعنی به چالش طلبیدن عربستان، امارات، بحرین و مصر که از در دو سال پیش، دوحه را مورد تحریم قرار داده و مناسبات دیپلماتیک خود را با آن قطع کرده اند. در این میان، اردن از پیوستن به کشورهای تحریم‌کننده سرباز زد و تنها به کاهش سطح نمایندگی دیپلماتیک‌اش در دوحه بسنده کرد، اردن از آن زمان تحت فشار عربستان قرار دارد تا به صورت کامل روابط خود را با قطر بگسلد.

پایداری اردن در برابر فشارهای عربستان و ائتلاف تحت رهبریش موجب شد تا قطر در ماه اگوست گذشته از کمک 500 میلیون دلاری به این کشور خبر دهد، دوحه همچنین اعلام کرده که قصد دارد چندین میلیارد دلار در اردن سرمایه‌گذاری کند و 10هزار اردنی دیگر را در قطر به کار بگمارد. در این بین اردن به علت بحران اقتصادی که ثبات سیاسی این کشور را تهدید می کند، سخت نیازمند هر گونه کمک اقتصادی است لذا رو به بازی سیاسی آورده و در برابر کشورهای خلیجی از خود استقلال عمل نشان می دهد اما این اقدام می تواند به بهای تحت الشعاع قرار گرفتن مناسباتش با عربستان و امارات منتهی شود.

این مناسبات اساسا با تردید‌های بسیار اردن همراه است چرا که امّان از تلاش‌های ریاض برای جلوگیری از قیمومیت این کشور بر اماکن مقدس شهر قدس بیم دارد، در همین راستا، «کمال الخطیب»، نائب رئیس جنبش اسلامی فلسطین نسبت به پروژه امریکایی و اسرائیلی برای انتقال قیمومیت مسجد الاقصی به عربستان هشدار داده و گفت: «اردن و فلسطین عمیقا نگرانند که قیمومیت بر اماکن دینی بیت المقدس گام بعدی دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده امریکا باشد و واشنگتن آن را به عنوان هدیه‌ای به عربستان پیشکش کند.»

در همین ارتباط، ملک عبدالله نیازی به هشدار‌های الخطیب درباره ریاض ندارد، چرا که او به خوبی از بلندپروازی‌ها و آمال عربستان آگاهی دارد و به همین خاطر از مشارکت در کنفرانس اقتصادی بحرین ذیل طرح موسوم به معامله قرن تردید داشت و نسبت به طرح مذکور با دیده تردید و بی اعتمادی می نگریست اما این کشور با مشارکت در این طرح، خود را در موقعیتی قرار داد تا امریکا و عربستان، این کشور را در رابطه با موضوع اماکن مقدس تحت فشار قرار دهند و امّان را مجبور به موافقت با جای‌دهی صدها هزار پناهنده فلسطینی در اردن کنند، مساله‌ای که اگر رنگ واقعیت به خود گیرد با تغییر جمعیتی که ایجاد می کند می تواند خطری برای توازن سیاسی حساس اردن شکل دهد و این کشور را در مسیری قرار بدهد که برخی از آن به عنوان وطن جایگزین فلسطین یاد می کنند.

در پایان باید گفت که اردن خود را دربند کشورهای عربی و بین‌المللی می بیند که سعی دارند گام‌ها و اقدامات مخاطره‌برانگیزی را بر این کشور دیکته کنند ولی امّان نیز برای صیانت از ثبات سیاسی و موجویت خود از هر گونه تلاشی برای دفاع از آن در برابر منافع عربستان، اسرائیل و ایالات متحده امریکا فروگذار نمی کند، اما در عین حال تل‌آویو هم با چراغ سبز واشنگتن مشغول برداشتن گام‌های بلندی برای دست‌درازی و توسعه‌طلبی علیه مقدسات دینی در بیت القدس است.