عراق و چالش دسترسی ایران به آب های مدیترانه

میدل ایست نیوز: در حالی که نخست وزیر مأمور تشکیل کابینه در عراق از همه توان خود برای گذر از مرحله تشکیل کابینه و عبور از همه موانع آشکار و نا آشکار نیروهای سیاسی عراق استفاده می کند، به نظر می آید که در مرحله پس از گرفتن رأی اعتماد از مجلس دربرابر چالش های بزرگ تری است.

از مهم ترین این چالش ها نحوه مواجهه وی با توافقاتی است که دولت «عادل عبدالمهدی» با برخی کشورهای خارجی ازجمله ایران بسته است. به طور خاص می توان به معاهده کشیدن خط آهن شلمچه ـ بصره پرداخت که از مهم ترین بلندپروازی های اقتصادی ایران در شرایط حساس کنونی در این کشور است.

تلاش های دیپلماتیک فراوان ایران برای امضای این توافق نامه با عراق که از زمان نخست وزیری «حیدر العبادی» آغاز شده بود در سفر «برهم صالح»، رئیس جمهور عراق، به تهران با موافقت عراق همراه شد و در سفر عادل عبدالمهدی به تهران نیز توافقات مربوط به آن امضا شد.

با وجود تأمین همه زیرساخت های لازم برای اجرای این توافق نامه از جانب ایران و حتی طرح این مسئله که ایران آمادگی کامل برای اجرای این پروژه در کوتاه ترین زمان ممکن را دارد، دولت عادل عبدالمهدی نیز تن به اجرای آن نداد. ایران به خصوص در ابعاد اقتصادی امید بسیاری به اجرای این پروژه بسته چون باعث تسهیلات تجاری فراوانی برای دو کشور می شود به خصوص برای ایران که عراق بازاری مناسب برای کالاهایش است. براساس آمارها عراق سالانه 12 میلیون تُن معادل 8 میلیارد دلار کالای ایرانی وارد می کند و اکثر این کالاها به صورت زمینی منتقل می شود و درصورت کشیدن شدن خط آهن خطرات و آسیب های نقل و انتقال بسیار پایین خواهد آمد.

مقامات مربوطه در ایران بر این باورند که عراق اراده لازم برای اجرای این پروژه را ندارد و اقدامات لازم برای خرید زمین هایی را که این خط آهن از آن عبور می کند و طول آن فقط 32 کیلومتر است انجام نداده است. در حالی که ایران همه اقدامات لازم را انجام داده است.

ایران دربرابر منافع اقتصادی ای که در بازار عراق به دست می آورد، پیشنهادهای وسوسه کننده ای نیز به عراق داده است که شامل تسهیل دسترسی به بازارهای بزرگ شبه قاره هند و چین با استفاده از جاده ها و راه آهن ایران می شود. هدف اصلی ایران از این پروژه تسهیل دسترسی اش به سواحل دریای مدیترانه و به طور خاص بندر لاذقیه در سوریه به لحاظ اقتصادی و دمشق به لحاظ سیاسی است.

خط آهن ایران ـ پاکستان امکان دسترسی زمینی ایران به هند و چین را فراهم کرده و درنتیجه به این خطوط ابعاد راهبردی بخشیده است. تهران تلاش های زیادی برای توسعه خط آهن به مسکو می کند. خط آهن ایران به ترکیه نیز منافع اقتصادی هنگفتی برای ایران و ترکیه دارد و دسترسی ایران به بازارهای اروپا را تسهیل می کند ضمن اینکه از همکاری اقتصادی با ترکیه گریزگاه مهم ایران برای فرار از تحریم های امریکاست.

در چنین وضعیتی، خط آهن ایران به عراق برای ایران اهمیت راهبردی اقتصادی و حتی امنیتی و نظامی دارد. چون هم باعث می شود که امکان باج خواهی اقتصادی و سیاسی کشورهای دیگر دربرابر تسهیلاتشان به ایران را کم می کند و هم امکان اتصال ایران به کشورهای متحدش در منطقه یعنی عراق و سوریه و لبنان تا سواحل مدیترانه را تقویت می کند.

پس این خط آهن حلقه مهمی در راهبرد اتصال زمینی پایتخت های این کشورها و در نهایت رسیدن به آب های مدیترانه است. ضمن اینکه خط امدادرسانی امن و سریع تری در مقایسه با مسیرهای جاده ای تأمین می کند. می دانیم که مسیرهای جاده ای از ایران به سوریه و لبنان از مناطقی می گذرد که از علاقه مندان به ایران شمرده نمی شوند و گاه تهدیدهایی را علیه ایران باعث می شوند و این هزینه های انسانی و مالی و امنیتی برای انتقالات ایجاد می کند. اما درمورد راه آهن کشورهایی که از این خطوط استفاده می کنند متعهد به تأمین امنیت آن هستند. این یعنی که این خط آهن برای ایران مسیری نظامی در پوشش اقتصادی خواهد بود.