عراق در روابط با آمریکا تجدیدنظر می کند؟

نویسندگان: جان هانا (از اعضای ارشد بنیاد دفاع از دموکراسی ها) و مسیح ظریف (رئیس روابط کنگره در اقدام بنیاد دفاع از دموکراسی ها)

میدل ایست نیوز: ایالات متحده و عراق در ماه ژوئن یک «نشست استراتژیک» حول مشکلات موجود در روابط دوجانبه از جمله مساله حضور نیروهای آمریکایی در خاک عراق برگزار خواهند کرد. با توجه به این که عراق به صحنه تنش ها در تقابلات ایران و آمریکا بدل شده است، جای تعجبی ندارد اگر که روابط بین عراق و آمریکا هم به مشکل برخورده باشد. البته این مساله جنبه های مثبتی هم دارد و دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، باید اطمینان حاصل کند که روابط همین طور می ماند.

اکنون زمان مناسبی برای واشنگتن است که سیاست های خود در رابطه با بغداد را مجددا ارزیابی کند. از منظر منافع آمریکا، این روابط در طی یک سال گذشته به شدت ناکارآمد شده بود. نیروهای عراق با تظاهرات علیه ناکامی های دولت با خشونت شدیدی برخورد کردند. ایران با استفاده از روابط با عراق توانسته تحریم های ایالات متحده را به طور نظام مند دور بزند. و شبه نظامیان متحد ایران که از سوی ایالات متحده تحریم شده اند و تحت حمایت مالی دولت عراق هستند، چندین حمله علیه نیروها و منافع آمریکایی ترتیب دادند و بغداد از مسئول دانستن آنها به طور مستقیم خودداری کرد.

این وضعیت پایدار نیست. از سال 2003 تا کنون ایالات متحده علاوه بر پشتیبانی دیپلماتیک، میلیون ها دلار به اقتصاد و ارتش عراق کمک کرده است. این حمایت با این فرض صورت گرفته که عراق به مرور زمان به یک شریک کلیدی آمریکا در حفظ پایداری و امنیت خاورمیانه ایفای نقش خواهد کرد. اما دولت عراق به طور فزاینده در جهت عکس حرکت می کند و اقتصادش را به بزرگ ترین و خطرناک ترین دشمن آمریکا در منطقه، یعنی ایران، سپرده است. نشست استراتژیک پیش رو آخرین شانس برای بازگشت از این مسیر و نجات شراکت بلند مدت آمریکا و عراق است.

احتمالا دولت ترامپ در بطن رویکرد خود در قبال عراق شرط و شروطی برای حمایت های ایالات متحده از این کشور تعیین خواهد کرد. همه گیری ویروس کرونا و رکود اقتصادی ناشی از آن، فشار بی سابقه ای به بودجه آمریکا در سال های آتی وارد خواهد کرد. از این پس، دیگر هیچ جایی برای برنامه های کمک رسانی خارجی که تاثیری در منافع مشهود آمریکا نداشته باشند، باقی نخواهد ماند؛ چه رسد به اینکه این برنامه ها به تقویت دشمن منطقه آن همچون ایران بینجامند. ایالات متحده احتمالا گزینه های دشواری پیش روی دولت عراق خواهد گذاشت و سعی خواهد کرد به عراق نشان دهد اگر در برابر نفوذ ایران مقاومت نکند، چیزهای زیادی را از دست خواهد داد.

دولت ترامپ در سال مالی جاری بیش از 600 میلیون دلار بودجه برای آموزش و تجهیز نیروهای امنیتی عراق در جنگ بی پایان با عناصر باقی مانده از داعش خواستار شده و این جدای از مساعدت های اساسی ارتش آمریکا از منظر لوجستیک، اطلاعات و قدرت هوایی برای عملیات های ضد تروریستی در عراق است. ترامپ همچنین در صدد تخصیص 120 میلیون دلار برای حمایت از اقتصاد عراق و برنامه های دیگر از جمله مین روبی برآمده است. ایالات متحده همچنین برای مدت زمانی طولانی نقش حامی کلیدی عراق در دریافت میلیاردها دلار حمایت های اقتصادی از صندوق بین المللی پول و بانک جهانی را ایفا کرده است. مهم تر آنکه بانک فدرال نیویورک یک حساب دلاری برای ذخایر خارجی عراق ایجاد کرده و سالانه میلیاردها دلار پول به اقتصاد نقدینگی محور این کشور تزریق می کند تا آن را کارآمد نگه دارد.

نیازی به ذکر این نکته نیست که بخش زیادی از این حمایت ها غیر قابل جایگزینی است. ایران در موقعیتی نیست که چنین چیزی را تأمین کند. در غیاب ایالات متحده، وضعیت امنیتی و اقتصادی وخیم عراق، به سوی فاجه و نابودی پیش خواهد رفت. به خصوص در شرایطی فعلی سقوط قیمت جهانی نفت که منبع 90 درصد درآمد دولت عراق است، پشتوانه نظامی، اقتصادی و سیاسی قدرتمندترین پشتیبان بین المللی عراق، آخرین چیزی است که توانایی از دست دادن آن را دارد.

این امر، اهرم فشار قابل توجهی را برای آمریکا در نشست پیش رو فراهم خواهد کرد. این اهرم در صورتی که واشنگتن، بغداد را مطلع سازد که مصالحه در حال رشدش با ایران می تواند عراق را به شدت در معرض اقدامات مجازاتی آمریکا، از ممنوعیت سفر و مسدود کردن دارایی های رهبران سیاسی گرفته تا حملات هدفگذاری شده علیه فرماندهان گروه های شبه نظامی تحریم شده، قرار دهد. حتی ایجاد محدودیت روی فروش نفت عراق، مشابه تحریم های ایران، با وجود اینکه در حال حاضر بازار جهانی با تولید مازاد 20 میلیون بشکه در روز مواجه است، می تواند جزو گزینه ها باشد. لازم به ذکر است که ایران در شرایطی نیست که چنین کمک هایی به عراق پیشنهاد کند.

از این رو، ایالات متحده در مذاکرات ماه ژوئن با عراق اهرم فشار قابل توجهی در اختیار دارد، البته اگر تصمیم به استفاده از آن را داشته باشد. واشنگتن ممکن است به بغداد اعلام کند که اگر به ایفای نقش فزاینده در گسترش هژمونی تهران ادامه دهد، آنگاه با تدابیر تنبیهی از ممنوعیت مسافرتی گرفته تا مسدود شدن دارایی های رهبران ارشد عراقی مواجه خواهد شد. حتی ممکن است محدودیت هایی در رابطه با فروش نفت عراق به مشابه محدودیت های اعمال شده علیه ایران نیز به گزینه روی میز تبدیل شوند. ایالات متحده همچنین ممکن است برای تقویت موضع مذاکراتی خود و عملا در تهدید عراق به تقویت نیروهای آمریکایی در منطقه کردستان بیاندیشد.

بر خلاف نخبگان سیاسی عراق، دولت منطقه ای و نیروهای امنیتی کردستان عمدتا از حضور نظامیان آمریکایی حمایت و برای مقابله با تهدیدها لیه دیپلمات ها و نیروهای آمریکایی به شدت تلاش می کنند. ایالات متحده با داشتن چنین جای پای محکمی در منطقه کردستان عراق می تواند ماموریت های مبارزه با تروریسم علیه داعش را از جمله در سوریه، بدون نگرانی از محدودیت های عملیاتی کنونی در عراق پیش ببرد. فعالیت از منطقه کردستان نه تنها از آسیب پذیری نیروهای آمریکا می کاهد، بلکه به انعطاف بیشتر آنها در اقدام در برابر تهدید ایران و گروه های شبه نظامی متحد آن می انجامد.

با این حال، ایالات متحده نمی تواند در ازای حمایت خود از عراق درخواست های نامحدود و غیر واقع گرایانه از این کشور داشته باشد. هر اندازه هم که ایالات متحده عراق را تحت فشار بگذارد، باز هم این کشور با ایران وارد جنگ نخواهد شد و گروه های شبه نظامی متحد ایران نیز یک شبه قدرت خود را از دست نخواهند داد. از منظر سیاسی، ایالات متحده می تواند پایان سرکوب خشونت آمیز اعتراضات و محاکمه مسئولان خشونت ها را خواستار شود. از منظر اقتصادی هم واشنگتن می تواند با مشارکت بیشتر بغداد، در برابر دور زدن تحریم ها توسط تهران اقدام کند؛ در حال حاضر روابط نزدیک ایران و عراق در زمینه صادرات انرژی، اقتصاد عراق را در خطر تحریم های ثانویه آمریکا قرار داده است. از منظر نظامی هم ایالات متحده به مشاهده شواهدی دال بر تلاش های دولت عراق در جهت پایان دادن به حملات علیه نیروها و دیپلمات های آمریکایی نیاز دارد، حتی اگر این تلاش ها به پایان حملات نینجامند. اگرچه ایالات متحده اقدام یکجانبه در دفاع از نیروهای نظامی را حق مسلم خود می داند، اما در صورت اقدام عراق در این زمینه از شدت عمل ایالات متحده کاسته خواهد شد.

منابع آمریکا در دوران پس از همه گیری ویروس کرونا محدود خواهد بود و از این رو، ادامه حمایت آن از عراق دشوار خواهد شد. اگر بغداد به نزدیکی خود با تهران ادامه دهد، شراکت واشنگتن با آن احتمالا چندان دوام نخواهد آورد. روابط عراق و آمریکا آسیب دیده و اکنون به یک نقطه سرنوشت ساز رسیده است. برای ایالات متحده حفظ منافع در منطقه خاورمیانه بی شک اهمیت زیادی دارد، اما این مساله نباید سبب شود که عراق برخورداری از حمایت آمریکایی را بی چون و چرا بداند.