میدل ایست نیوز: با گذشت 4 سال و نیم از آغاز دخالت نظامی روسیه در سوریه مسکو توانست مانع از سرنگونی حکومت بشار اسد شود و او بتواند دوباره کنترل بخش های از دست رفته خاک سوریه را به دست گیرد.
این پیشرفت نظامی البته هزینه های سنگینی برای روسیه داشت هرچند به نظر نمی آید که این هزینه ها تا آینده ای نزدیک قابل بازگشت باشد، به خصوص که سوریه درآمدهای چندانی ندارد که در اختیار متحدان خود گذارد.
براساس گزارش ها و بررسی های مراکز تحقیقاتی ازجمله AHS در لندن و گزارش حزب روسیه ای «یابلوکو» و نشریه «گازتا» میانگین هزینه های نظامی روسیه در سوریه 3-4 میلیون دلار در روز است و این یعنی که از آغاز حضورش در سوریه 5-7 میلیارد دلار هزینه کرده است.
بر این مبالغ باید هزینه سلاح هایی را که روسیه به ارتش سوریه داد بدون آنکه مبلغی بابت آنها دریافت کند هم افزود.
قراردادهای طولانی مدت
می توان گفت که همه آنچه به لحاظ اقتصادی در سوریه عائد روسیه شد قراردادهای طولانی مدت در بخش های نفت و گاز است. معلوم نیست این قراردادها تا چه حد صرفه اقتصادی داشته باشد، به خصوص که اکثر این چاه ها در شرق سوریه و در کنترل نیروهای امریکایی است.
شرکت های روسیه چند قرارداد برای استخراج و پالایش نفت و گاز و نیز بازسازی تأسیسات نفتی موجود و همچنین قراردادهای تولید انرژی و سرمایه گذاری در بخش معادن سوریه امضا کرده اند. قراردادهایی که برخی از آنها بازه زمانی 49 ساله دارد.
اما همه این قراردادها حتی اگر صرفه اقتصادی داشته باشد تا زمانی که در سوریه ثبات کامل سیاسی و اقتصادی و نظامی به دست نیاید و عملیات بازسازی آغاز نشود قابل اجرا نخواهد بود.
به نظر می آید که خودداری جامعه بین الملل از مشارکت در هرگونه برنامه بازسازی سوریه تا زمانی که راه حل سیاسی براساس قطع نامه های شورای امنیت در این کشور پیدا نشود باعث سرخوردگی روسیه شده است. روسیه با همه پیشرفته که در عرصه میدانی داشته نتوانسته جهان را به حفظ حکومت سوریه با برخی تغییرات صوری متقاعد کند.
آشکار شدن نشانه های سقوط اقتصادی سوریه ازجمله کاهش شدید ارزش لیره دربرابر دلار نیز بر این سرخوردگی روسیه افزوده است.
قانون قیصر
ازسوی دیگر قانون قیصر قرار است از 17 ژوئن (فردا) اجرا شود که ضربه ای سخت بر امیدهای روسیه برای احیای اقتصاد سوریه خواهد بود.
بخش اعظم این قانون به تحریم های اقتصادی و مالی و بانکی مربوط می شود که در درجه اول روند بازسازی سوریه را هدف قرار داده است و نشان می دهد که ایالات متحده در پی آن است که حرف نهایی درباره بازسازی سوریه را خودش بزند.
این قانون همچنین برخی از صنایع سوریه ازجمله هرچه به زیرساخت ها و تولیدات نظامی و تولید انرژی مربوط شود تحریم کرده است.
به موجب این قانون وزارت خزانه داری پس از اجرای قانون به مدت 90 روز فرصت دارد که با تدوین گزارشی نشان دهد که آیا بانک مرکزی سوریه به پولشویی دست می زند و اگر چنین باشد وزیر و نهادهای مربوطه موظف به اجرای تحریم های مصوب در قوانین امریکا درباره بانک مرکزی سوریه هستند.
قانون قیصر همچنین به رئیس جمهور امریکا اجازه می دهد که افراد غیر سوریه ای را که حمایت مالی یا تکنولوژیک از حکومت سوریه کنند یا با دولت سوریه یا هر فرد بلندپایه سیاسی در آن یا با نهادهای نظامی آن قراردادی ببندند تحریم کند. این مصوبه همچنین شامل هرگونه قرارداد با گروه هایی شبه نظامی می شود که در سوریه فعال است و در حمایت از دولت مرکزی سوریه فعالیت می کند.
همچنین دولت های روسیه و ایران هم شامل این تحریم ها قرار می گیرند. علاوه بر این هر شخص حقیقی یا حقوقی که کالا یا خدمات یا فناوری یا اطلاعات یا آگاهانه حمایتی قابل توجهی تأمین کند که دولت سوریه با کمک آنها بتواند تولید گاز یا نفت یا تولیدات نفتی خود را افزایش دهد به موجب این قانون تحریم می شود.
جلوگیری از دسترسی به منابع نفتی سوریه
با عقب نشینی نیروهای امریکایی از مناطقی از خاک سوریه در شرق فرات، روسیه بیش از 2 هزار نیروی خود را به این منطقه اعزام کرد تا جای خالی امریکا را پر کند.
از همان زمان روسیه بارها در پی رسیدن به چاه های نفت برآمده اما هربار نیروهای امریکایی که اطراف این چاه ها متمرکز شده اند مانع از دسترسی نیروهای روسیه به آنها شده اند. گشتی های امریکایی ده ها بار راه را بر نیروهای نظامی روسیه که در پی رسیدن به منطقه رمیلان در شمال شرق سوریه بودند بسته اند.
ایران، متحد برنده
برخلاف روسیه، ایران توانسته منافع اقتصادی قابل توجهی در سوریه داشته باشد که علت آن سرمایه گذاری های ایران در سوریه از پیش از ناآرامی های سوریه در 2011 است. ضمن اینکه سرمایه گذاری های ایران معمولا کوتاه مدت یا میان مدت و مبتنی بر تولید است.
از زمان کمک های نظامی ایران به سوریه در 2013 سرمایه گذری های تهران در سوریه هم افزایش یافت. سرمایه گذاری هایی که شامل بخش های پتروشیمی، آی تی، حمل و نقل، تأمین مصالح ساختمانی، و ساخت واحدهای مسکونی می شود.
از شرکت های ایرانی فعال در سوریه می توان شرکت ساختمانی نیکان (Nikan Engeering Development)، شرکت افزار آزما (Afzar Azma) در تولید مصالح ساختمانی، و شرکت هومن پلیمر در بخش پتروشیمی را نام آورد.
این شرکت ها در سال های گذشته از تسهیلاتی ازجانب دولت سوریه برخوردار شدند و سودهای کلانی را برای ایران فراهم کردند که تاحدودی به تأمین هزینه های نظامی ایران در سوریه کمک کرده است.
واکنش های مخالفان در روسیه
هزینه بالای حضور نظامی روسیه در سوریه باعث شده که مخالفان دولت پوتین نیز فایده دخالت نظامی روسیه در سوریه را به پرسش بگیرند.
پوتین و وزرای دولتش بارها تأکید کرده اند که مشارکت روسیه در جنگ سوریه باعث شده که کاربری سلاح های روسیه مورد آزمایش قرار گیرد و آسیب شناسی شود.
ضمن اینکه حضور در سوریه امکان دسترسی به آب های مدیترانه را برای روسیه فراهم می کند. روسیه پایگاه های نظامی متعددی را در سوریه برای بازه های زمانی طولانی مدت اجاره کرده است.
همچنین روسیه با توسعه و بازسازی فرودگاه حمیمیم در غرب سوریه آن را به بزرگ ترین پایگاه نظامی روسیه در منطقه تبدیل کرده و قراردادی با دولت سوریه امضا کرده که بدون هیچ سقف زمانی تا هر زمان که بخواهد از این پایگاه استفاده کند.
همچنین روسیه بندر طرطوس بر دریای مدیترانه را به مدت 49 سال اجاره کرده و گفته می شود که برنامه تأسیس یک پایگاه نظامی دیگر در لاذقیه و ساخت چند فرودگاه در حمص و حماة را دارد که کاملا در کنترل روسیه است.
