پیروزی بایدن برای اسرائیل و عربستان به چه معناست؟

میدل ایست نیوز: «جو بایدن»، رئیس جمهوری برگزیده ایالات متحده امریکا و دولت آتی این کشور یقینا تاثیر پررنگی بر اسرائیل و مساله فلسطین و عموما منطقه خاورمیانه از منظر نوع گفتمان، ابزارهای فشار و نتایج آن خواهد داشت.

در واقع، لحن بایدن سازشکارانه و میانه‌روانه خواهد بود و وی تلاش خواهد کرد تا راهکارهایی میانه به جای شیوه ‌های تنش‌زا و غیرقابل پیش‌بینی دوران ترامپ اتخاذ کند. این امر بدین معناست که وی امریکا را احتمالا به گروه 1+5 که با ایران توافق هسته‌ای امضا کرد، بازخواهد گرداند، توافقی که ترامپ به صورت یکجانبه در سال 2018 میلادی از آن خارج شد.

این اقدام بایدن منجر به لغو تحریم‌های کمرشکن ترامپ خواهد شد که فشار سنگینی بر اقتصاد ایران وارد کرده است اما در مقابل تهران باید در میزان غنی‌سازی اورانیوم خود شفاف‌سازی کرده و اجازه بازرسی از مراکز محرمانه را صادر کند و سطح تولید اورانیوم را به میانگین تصریح شده در چارچوب توافق هسته‌ای باگرداند.

از سوی دیگر، واشنگتن در مذاکرات جدید خواهان حل و فصل برخی شکاف‌های موجود در توافق هسته‌ای نظیر توقف ساخت موشک‌های دوربُرد، توقف حمایت از گروه‌هایی نظیر حماس و حزب الله و نفوذ منطقه‌ای ایران در کشورهای منطقه از جمله سوریه، عراق و یمن خواهد شد اما تحقق این اهداف آسان نخواهد بود چرا که گروه‌ها و جریان‌های سیاسی ایران در این باره نظر واحدی ندارند و فراتر از آن، هسته اصلی قدرت در این کشور نظر مثبتی به مذاکرات با امریکا ندارد.

از سرگیری مناسبات با تشکیلات خودگردان فلسطین

مواضع اعتدالی بایدن همچنین از دیدگاه وی به منازعات فلسطین و اسرائیل هم روشن می‌شود، وی هیچ گاه حمایت خود از راهکار دو کشوری را کتمان نکرده است و خود وی و مشاورانش در کمپین‌های انتخاباتی بارها به این موضوع اشاره و مخالفت خود با توسعه شهرک‌های یهودی‌نشین را اعلام کرده اند.

همچنین احتمال دارد به محض ورود بایدن به کاخ سفید، تیم سیاست خارجی وی تماس‌ها با تشکیلات خودگردان فلسطین را از سربگیرد و سفارت آن را در واشنگتن بازگشایی کند و کمک‌های مالی امریکا به تشکیلات خودگردان را که ترامپ متوقف کرده است، از سر بگیرد.

در همین رابطه، منابع نزدیک به کمپین بایدن به سایت میدل ایست آی گفتند: دستگاه اطلاعات مرکزی امریکا بار دیگر با همتای فلسطینی‌اش در پرونده امنیتی برای مقابله با تهدیدات تروریستی همکاری خواهد کرد اما در عین حال، از محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان خواسته خواهد شد از شدت گفتمان ضد اسرائیلی بکاهد و مذاکرات با تل‌آویو را از سر بگیرد.

بایدن و «کاملا هریس»، معاون وی به اهتمام‌ داشتن به پرونده حقوق بشر معروف هستند از این رو، از ابراز نگرانی نسبت به اقدامات ناقض قانون شهرک‌نشین‌های یهودی پرهیز نخواهند کرد، شهرک‌نشین‌هایی که با حمایت نیروهای امنیتی و پلیس اسرائیل دست به آتش زدن درختان زیتون مردم فلسطین و مصادره اراضی آنها می‌زنند، به خاطر همین است که اقدام محمود عباس در تبریک گفتن به بایدن حتی پیش از دیگر رهبران عربی امری غافل‌گیر کننده نبود.

فشار بر دولت اسرائیل

همچنین انتظار می‌رود که دولت بایدن بر دولت کج‌دار و مریز نتانیاهو اعمال فشار کند تا به مذاکرات با تشکیلات خودگردان فلسطین بازگردد.

پیروزی بایدن در انتخابات ریاست جمهوری امریکا برای جبهه ایران و فلسطین، ضربه‌ای قوی علیه نتانیاهو بود چه بسا به خاطر همین است که وی 12 ساعت پس از اعلام رسانه‌های امریکایی صبر کرد تا به بایدن بابت پیروزی‌اش تبریک بگوید، گرچه رئیس جمهوری منتخب امریکا نه به اندازه ترامپ ولی تا حد زیادی با نتانیاهو رابطه دوستانه دارد و در دوران مسئولیتش اغلب خواسته‌های وی را پاسخ گفت اما بایدن در قبال الحاق بخش‌هایی از کرانه باختری موضعی همسو با اسرائیل ندارد.

ترامپ در دوران ریاست جمهوری خود همچنین پیشنهاد کرد که کشور فلسطین در 70 درصد از کرانه باختری تشکیل شود، پیشنهادی که با مخالفت تشکیلات خودگردان رو به رو شد، علاوه بر آن، ترامپ سفارت امریکا در اسرائیل را از تل‌آویو به بیت المقدس غربی منتقل کرد، تصمیمی که به نظر نمی‌رسد بایدن از آن عقب خواهد نشست.

برای نتانیاهو پیروزی بایدن به معنای از دست رفتن همه منافع سیاسی‌اش نخواهد بود چرا که دستاوردهای فلسطینی‌ها حتی اگر محدود باشد، لزوما به معنای شکست کامل نتانیاهو نیست و مناسبات سه‌گانه میان بایدن، نتانیاهو عباس بسیار پیچیده‌تر خواهد بود.

وضعیت محمد بن سلمان

نتانیاهو بعد از انتخاب بایدن، تنها بازنده نخواهد بود بلکه انتخاب وی برای متحد نزدیک وی یعنی «محمد بن سلمان»، ولیعهد سعودی هم در مقابله با پرونده هسته‌ای ایران بدون دردسر نخواهد بود و وی با مشکلات بسیاری در تعامل با حزب دموکرات رو به رو خواهد بود به ویژه که این حزب برخلاف جمهوری‌خواهان بر مسائلی چون حقوق بشر تمرکز بیشتری دارد.

ولیعهد سعودی دو گزینه پیش رو دارد؛ نخست، تسریع در برنامه هسته‌ای عربستان که وی برنامه‌هایی در این باره در ذهن دارد و در دوران ترامپ مقدمات این کار را در راستای بازدارندگی بیشتر در برابر ایران فراهم کرد اما بدون شک، اقدامی این چنینی منجر به وخیم‌تر شدن مناسبات ریاض با دولت بایدن خواهد شد.

گزینه دوم که منطقی‌تر به نظر می‌رسد، تعامل کامل و همراهی همه‌جانبه با دولت جدید امریکاست که هر دو گزینه به سود اسرائیل تمام خواهد شد چرا که تل‌آویو امیدوار است که عربستان به قطار عادی‌سازی روابط بپیوندد، قطاری که پیشتر امارات، بحرین و سودان سوار آن شده اند و دولت جدید امریکا هم از این رویکرد حمایت خواهد کرد.

هرچقدر که تغییرات در سطح دیپلماتیک و ابزارهای فشار در دولت جدید ریشه‌ای باشد، موضوع مهم‌تر، نتایج ملموسی است که در هر یک از این پرونده‌ها به دست خواهد آمد.

به عبارتی دیگر، اگر دولت بایدن نتواند نتیجه‌ای ملموس در تعامل با ایران یا ارائه پیشنهادهایی در رابطه با حل منازعه فلسطین و اسرائیل به دست آورد، منطقه خاورمیانه در مقایسه با دوره ترامپ، شاهد تغییرات چشمگیر و قابل توجهی نخواهد بود.