پایان اختلافات شورای همکاری و مساله ایران

میدل ایست نیوز: اعلام توافق برای آشتی میان برخی از کشورهای عضو شورای همکاری و حل تدریجی بحران شورای همکاری، سوالاتی را درباره تاثیر این گام بر ایران با توجه به اقدامات «دونالد ترامپ»، رئیس جمهوری امریکا برای تنگ کردن عرصه بر ایران در پایان دوره ریاست جمهوری اش ایجاد کرده است.

طی مذاکرات هفته گذشته «جرد کوشنر»، مشاور رئیس جمهوری امریکا، روزنامه نیویورک تایمز امریکا در گزارشی توضیح داد که ترامپ سعی می کند پیش از رفتن از کاخ سفید ضربه نهایی خود را به اقتصاد ایران وارد کند.

این روزنامه تاکید کرد که دولت ترامپ از عربستان خواسته تا حریم هوایی خود را به روی پروازهای هواپیمایی قطر باز کند چرا که این کشور درحال حاضر برای عبور از حریم هوایی ایران میلیون ها دلار به این کشور می پردازد.

نیویورک تایمز به نقل از یک منبع دیپلماتیک اشاره کرد که کوشنر در دیدار به سران قطر، آنها را از احتمال تغییر مسیر پروازهای تجاری قطر از ایران به عربستان با خبر ساخت.

در صورت حل بحران شورای همکاری و توافق بین قطر و عربستان با میانجیگری امریکا، ایران از مبلغی بالغ بر 100 میلیون دلار در سال که در مقابل عبور هواپیماهای قطری از آسمان خود دریافت می کرد محروم می شود.

روزنامه «فایننشال تایمز» امریکا نیز در اواخر ماه گذشته گفته بود که دولت ترامپ از تاثیر بحران شورای همکاری بر ائتلاف علیه ایران نگران است و با توجه به اینکه هواپیماهای قطری را مجبور به استفاده از حریم هوایی ایران کرده از منفعت مالی که ایران می برد احساس شکست و ناکامی می کند.

محاصره هوایی، زمینی و دریایی قطر توسط عربستان و متحدانش در ژوئن 2017 و در پی متهم کردن قطر به ارتباط با ایران و حمایت از تروریسم آغاز شد.

روابط ایران و قطر

«محجوب الزویری»، مدیر مرکز مطالعات خلیج در دانشگاه قطر معتقد است که آشتی بین کشورهای عضو شورای همکاری با ابهام رو به رو است و توضیح داد که اگر با میانجیگری امریکا، توافق بین ریاض و دوحه صورت بگیرد، آشتی دو کشور به بازگشایی حریم هوایی عربستان به روی قطر مربوط خواهد بود.

وی در گفت وگویی با پایگاه خبری «عربی 21» گفت که اقدام دونالد ترامپ برای بازگشایی حریم هوایی عربستان به روی قطر به حفظ فشار اقتصادی بر ایران مربوط است و در صورت باز بودن حریم هوایی عربستان دیگر عبور از حریم هوایی ایران غیر قابل توجیه خواهد بود.

این استاد دانشگاه و کارشناس مسائل ایران اشاره کرد که «جو بایدن»، رئیس جمهوری منتخب امریکا و دموکرات ها به صورت کلی با کشورهایی همچون عربستان مشکل دارند و در سال 2015 که توافق هسته ای با ایران در زمان دولت باراک اوباما صورت گرفت، عربستان و امارات در مقابل او ایستاده و هزینه های هنگفتی برای پیروزی ترامپ صرف کردند تا آنها را در تضعیف ایران و پیشبرد سایر اهداف سیاسی خود در منطقه کمک کند.

وی درباره روابط ایران و قطر و چگونگی تاثیر پذیری ایران از آشتی میان کشورهای عضو شورای همکاری توضیح داد که بهبود روابط میان دو کشور به جز در افزایش همکاری اقتصادی چشم گیر نبوده و به جز سفر رسمی امیر قطر به تهران، روابط در سطح عادی بوده است.

«تمیم بن حمد آل ثانی»، امیر قطر در ژانویه و در سایه افزایش تنش در منطقه در پی ترور سردار سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه ایران برای اولین بار در زمان به دست گرفتن قدرت در قطر به ایران سفر کرد.

به گفته امیر قطر، هدف از این سفر، تقویت روابط تاریخی بین دو کشور و کاهش تنش و تکیه بر گفت وگو به عنوان تنها راه حل برای حل و فصل تنش ها و بحران در منطقه بود.

گفتنی است روابط اقتصادی ایران و قطر در زمان بحران شورای همکاری به صورت ویژه ای بهبود یافت به گونه ای که بر اساس آمارها، واردات کالای ایران از سوی قطر از 300 میلیون ریال قطر در سال 2017 به 1 میلیون و 544 ریال در سال 2018 رسید و حجم مبادلات تجاری و کالا بین دو کشور  از 357 میلیون ریال به 1 میلیون و 558 ریال افزایش یافت.

الزویری احتمال داد که روابط دوحه و تهران با آشتی میان کشورهای عضو شورای همکاری دستخوش تغییرات نشود چرا که در حال حاضر حجم مبادلات تجاری بین ایران و امارات با وجود مشکلاتی که میان دو کشور وجود دارد از قطر هم بیشتر است به صورتی که آمارها نشان می دهد حجم مبادله تجاری بین امارات و ایران در سال گذشته از 13 میلیارد دلار هم فراتر رفت.

وی درباره شروط 13 گانه کشورهای محاصره کننده قطر که کاهش سطح روابط دیپلماتیک با ایران نیز بخشی از آن بود گفت که اکنون سخنی از شروط 13 گانه به میان نیامده است و طرف ها به دنبال کاهش سطح تنش ها هستند.

سنگ اندازی بر سر راه توافق هسته ای

«طلال عتریسی»، تحلیلگر مسائل سیاسی و کارشناس مسائل ایران اشاره کرد که یکی از اهداف امریکا از آتشی میان کشورهای عضو شورای همکاری تنگ کردن عرصه و فشار بر ایران است و افزود که دولت ترامپ همچنین می خواهد از طریق تشکیل جبهه ای از اسرائیل و برخی کشورهای عضو شورای همکاری بر دولت بایدن نیز فشار بیاورد به گونه ای که نتواند بدون موافقت این کشورها با ایران گفت وگو کند.

وی در گفت وگویی با عربی 21 عنوان کرد که ترامپ به دنبال این است که راه را بر بایدن برای بازگشت به توافق هسته ای با ایران ببندد.

در سال 2018 دولت ترامپ از توافق هسته ای که اوباما در سال 2015 با ایران انجام داده بود خارج شد و تحریم ها علیه ایران را افزایش داد.

بایدن در سخنان انتخاباتی خود گفته بود که راه را برای امکان بازگشت به توافق هسته ای با ایران باز خواهد گذاشت.

بنا به گفته این کارشناس مسائل ایران، عربستان و امارات می خواهند در هر مذاکره ای با ایران درباره برنامه هسته ای حضور داشته باشند و ایران نیز هرگز این حضور را نخواهد پذیرفت.

عتریسی نیز درباره تاثیر پذیری ایران از آشتی برخی از کشورهای عضو شورای همکاری معتقد است که هیچگونه تاثیری بر روابط بین ایران و قطر نخواهد داشت زیرا روابط خوب میان دو کشور به گذشته و حتی به زمان رابطه خوب قطر با شورای همکاری بر می گردد.

وی افزود که طرف هایی قطر را محاصره کرده و ایران به قطر کمک کرد از این رو با آشتی قطر با برخی از کشورهای عضو شورای همکاری هیچ تغییری در روابط میان ایران و قطر حاصل نخواهد شد.

عتریسی اظهار داشت که ایران با افزایش حجم مبادلات تجاری با قطر از محاصره قطر استفاده کرده است و تاکید کرد که هیچ تنشی بین قطر و ایران و روابط فیمابین وجود ندارد.

وی نیز اعتقاد دارد سخنی از شروط 13 گانه کشورهای محاصره کننده قطر به میان نیامده است چرا که کشورهای محاصره کننده به دنبال یکپارچگی موضع کشورهای عضو شورای همکاری هستند و با این شروط، قطر به آشتی با آنها اقدام نمی کند.