میدل ایست نیوز: با وجود تبلیغات رسانه‌ای گسترده امارات و عربستان درباره ائتلاف مستحکم دو کشور و توان آن در ایجاد تغییر در گروه‌بندی‌ها و رهبری تحرکات دیپلماتیک و اقتصادی در عرصه منطقه‌ای، اما به نظر می‌رسد که شکاف موجود میان ابوظبی و ریاض به گسلی بدل شده که نشان می‌دهد مساله وجود ائتلاف راهبردی میان دو کشور امری نسبی و مغایر با واقعیت میدانی و تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی است.
علیرغم اینکه رهبران این دو کشور نفت‌خیز و ثروتمند عربی درخصوص پرونده‌های متعددی نظیر جنگ یمن، محاصره قطر، دشمنی با ترکیه و برقراری روابط ویژه با «دونالد ترامپ»، رئیس جمهوری ایالات متحده امریکا با یکدیگر تفاهم دارند اما به دلیل تعارض منافع و اختلاف در اهداف، شکاف موجود میان دو کشور رو به گسترش و تعمیق نهاده و روشن‌تر از پیش شده به ویژه که به نظر می‌رسد امارات در مسائل سیاسی، دیپلماتیک و اقتصادی از «محمد بن سلمان»، ولیعهد کم‌تجربه سعودی برای پیشبرد اهداف خود استفاده کرده؛ امری که سعودی‌ها را وادار به مطرح کردن این سوال کرده است که به راستی کدام کشور رهبری حقیقی این ائتلاف را در دست دارد؟
در بخش نخست این گزارش به بررسی اختلافات عربستان و امارات در دو پرونده یمن و ایران و در بخش دوم به بررسی تفاوت دیدگاه دو کشور درخصوص محاصره قطر و پرونده ترکیه پرداختیم، و در بخش پایانی این گزارش نیز به بررسی پرونده‌های باقی مانده و مورد اختلاف ریاض و ابوظبی خواهیم پرداخت.
اقتصاد و انرژی
مناسبات امارات و عربستان در پرونده اقتصادی نیز در وضعیت ایده‌آلی قرار ندارد به طوری که امارات تلاش دارد از تصمیمات و سیاست‌های همسایه جنوبی خود عبور کرده و بر مدیریت ریاض بر سازمان اوپک سرپیچی از خود نشان می دهد و به دور از تصمیمات گروه خواهان تداوم کاهش تولید برای کنترل بازار و افزایش بهای نفت، خواهان افزایش تولیدات خود است حتی برخی منابع گزارش داده اند که ابوظبی تلویحا اعلام کرده از اوپک پلاس خارج خواهد شد.
در همین رابطه، به دلیل ناکامی عربستان از موضع اماراتف «عبدالامیز عبدالعزیز بن سلمان»، وزیر نفت سعودی کناره‌گیری خود از منصب معاونت رئیس کمیته نظارت اوپک را به سود ابوظبی اعلام کرد اما امارات این پیشنهاد را رد کرد.
خبرگزاری رویترز در این باره به نقل از منابع آگاه نوشت که وزیر انرژی سعودی به شدت از سیاست‌های نفتی امارات ناخشنود است اما از توافق کاهش تولید خارج نخواهد شد؛ این بدان معناست که اختلافات بی‌سابقه میان دو کشور آبستن تنش‌های بیشتر است.
از سوی دیگر، ریاض و ابوظبی در پرونده یمن نیز اختلافات و رقابت شدیدی از منظر اقتصادی با یکدیگر دارند به گونه‌ای که امارات از پروژه‌های عربستان در این منطقه از جمله ساخت پلی میان یمن و جیبوتی در شهر عدن برای اتصال قاره آسیا به افریقا و تبدیل آن به کریدور مهم تجارت جهانی نگران است، اقدامی که بر نقش پیشرو شرکت بنادر دبی تحت پررنگی خواهد گذاشت و مایه نگرانی شدیدی برای اماراتی‌ها شده است.
منازعه دو کشور در یمن تنها محدود به سواحل و آب‌راهه‌های دریایی نیست بلکه نفت یمن هم عامل رقابت عربستان و امارات به شمار می رود، طبق گزارش the BP Statistical Review ذخایر نفتی یمن در حدود ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون بشکه در سال ۲۰۰۹ برآورد شده است. با توجه به آمار بی پی ذخایر گاز یمن نیز ۴۹۰ میلیارد متر مکعب یا ۳ دهم درصد کل آمار جهانی است.
اما این تمام واقعیت در مورد نفت و گاز یمن نیست و برخی گزارش‌ها و بررسی‌ها نشان دهنده این هستند که یمن صاحب یکی از بزرگترین منابع نفتی در جهان است. اخیراً اعلام شد که ۶۳ درصد منابع یمن توسط عربستان و در همکاری با منصورهادی به سرقت رفته است. طبق برخی گزارش‌ها عربستان یک پایگاه نفتی با همکاری شرکت فرانسوی توتال در بخش‌های جنوبی منطقه الخرخیر در نجران و مرزهای یمنی تأسیس کرده است و از چاه‌های مشترک بهره‌برداری می‌کند.
با توجه به دلایل فوق و اسناد موجود در رابطه با میزان ذخایر نفتی یمن به نظر می‌رسد دلیل اصلی اختلافات عربستان و امارات در جنوب یمن به همین مسئله برگردد. بارها نیروهای تحت حمایت عربستان و امارات در جنوب یمن با یکدیگر درگیر شده‌اند. در واقع دلایل اختلافات این دو کشور در چند مسئله نهفته است. در درجه اول عربستان سعی دارد با توجه به موقعیت ژئوپلیتیک یمن بر مناطق حساس این کشور تسلط پیدا کند این امر می‌تواند باعث در اختیار گرفتن تنگه باب المندب توسط عربستان شود که این مسئله برای امارات خوشایند نیست.
از سوی دیگر قدرت یافتن حزب اصلاح وابسته به اخوان المسلمین در یمن که عربستان از آن حمایت می‌کند به هیچ‌وجه در راستای منافع امارات نیست، اما دلیل مهم‌تر نیز به مسئله نفت کشف شده در یمن بر می‌گردد که بنابر اطلاعات موجود ۳۴ درصد نفت جهانی است و می‌تواند امارات را از ردیف کشورهای قدرتمند نفتی خارج کند. همین مسئله سبب اختلافاتی بین عربستان و امارات در یمن شده است و امارات برخلاف اعلام اولیه برای مقابله با این تهدیدها وارد جنگ یمن شد اما در استان‌های جنوب همواره با نیروهای عربستان درگیری داشته است.
منطقه شاخ افریقا
رقابت میان عربستان و امارات علاوه بر پرونده‌های ذکر شده به منطقه شاخ افریقا هم رسیده است و این منطقه را تبدیل به عرصه‌ای جدید در وزن‌کشی و ائتلاف‌سازی‌های این دو کشور عربی کرده است به ویژه که شاخ افریقا پتانسیل رشد قابل توجه اقتصادی در مرحله آتی داراست، افزون بر آن، منطقه شاخ افریقا به دلیل اشراف بر دریای سرخ به عنوان آبراه دریایی و مسیر پراهمیت ترانزیت انرژی اهمیت بسیاری برای ریاض و ابوظبی دارد و هر دو کشور در تلاش برای یارگیری در کشورهای شاخ افریقا از طریق سرمایه‌گذاری و حمایت مالی هستند.
تلاش امارات برای ایجاد ائتلاف جدید
اختلافات امارات و عربستان فراتر از پرونده‌های یاد شده است و به نظر می‌رسد امارات تلاش دارد تا در صورت شکست تلاش‌ها در ترمیم شکاف شکل گرفته با عربستان، با تاسیس هسته ائتلافی دیگر که با متغیرهای منطقه‌ای هماهنگ باشد، از ائتلاف خود با ریاض گذر کند.
در همین رابطه، نشست سه‌جانبه امارات با اردن و بحرین و سانسور رسانه‌ای شدید بر خروجی این نشست در سایه غیبت دو کشور مهم منطقه یعنی مصر و عربستان، پرسش‌هایی را درخصوص احتمال شکل‌گیری هسته ائتلافی جدید میان این سه مطرح کرده است.
ناظران بر این باور هستند که نشست سه‌جانبه که به بررسی تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی و مساله فلسطین پرداخته است، موید تلاش‌ها برای ایجاد ائتلافی جدید بدون حضور ریاض است که احتمالا در روزها و هفته‌های آتی جزئیات آن روشن‌تر خواهد شد.
جان کلام آنکه به نظر می رسد شورای همکاری در آستانه تغییرات ژئواستراتژیکی قرار دارد که می‌تواند نقشه ائتلاف‌های منطقه‌ای را به دور از شعار «همکاری» دستخوش تغییر قرار دهد به ویژه که هر کشوری متمایل به ائتلافی است که منافعش را حفظ و تهدیدات را از آن دفع کند؛ در این میان، قطر رو به ترکیه آورده و این کشور را هم‌پیمانی راهبردی و قابل اعتماد برای خود می داند، امارات نیز برای رهایی از نفوذ عربستان و نیز مقابله با نفوذ ترکیه و ایران رو به اسرائیل آورده است اما عربستان هنوز در گیرودار بلاتکلیفی و حسابگری‌های خود در یمن و بازگشت به رویکرد کلاسیک مبتنی بر دیپلماسی حج به سر می برد.
