تشدید بحران کم‌آبی در اردن و نقش اسرائیل در آن

میدل ایست نیوز: اردن یکی از فقیرترین کشورها از لحاظ منابع آبی به شمار می‌رود و علیرغم تلاش‌ها برای بهینه‌سازی مصرف و مبارزه با دزدی آب در سایه کاهش 20 درصدی بارش باران در سراسر اردن، مردم این کشور روزانه در دسترسی به آب شرب سالم با گرفتاری‌های بسیاری دست به گریبان هستند.

در صورت تداوم وضعیت کنونی، بخش اعظم مردم اردن بعد از 10 سال با پدیده کمبود شدید منابع آب شرب و تشنگی رو به رو خواهند شد به طوری که سهم آب هر فرد در اردن به کمتر از 100 متر مکعب در سال کاهش پیدا خواهد کرد؛ مقداری که پایین‌ترین میزان در سطح جهان به شمار می‌رود یعنی 88 درصد از مردم اردن در خطر فقر آبی قرار می‌گیرند، این در حالی است که میزان آب مورد نیاز در اردن سالانه با افزایش 500 میلیون متر مکعبی مواجه است که نشانگر فقر آبی گسترده این کشور است.

مافیای آب

آمارهای صادره از وزارت آب اردن نشان می‌دهد که حدود 70 درصد از آب این کشور به دلیل سرقت مافیا بر آب‌های سطحی و زیرزمینی مفقود می‌شود اما افزایش فشار و درخواست‌ها برای انشعاب آب به دلیل فزونی جمعیت و پناهندگان و مستهلک شدن عمر شبکه‌های آب‌رسانی منجر به تشدید بحران آب در اردن شده است.

این مافیای آب که دولت تلاش دارد آنها را از میان بردارد، با دستبرد به آب‌های زیرزمینی و اتصال غیر قانونی به لوله‌های آب، منابع آبی این اردن رو غارت می‌کنند همچنین برخی از صاحبان نفوذ از این آب‌ها برای آبیاری مزارع خود بدون پرداخت هزینه اقدام می‌کنند.

به گقته وزارت آب، به دلیل آنچه که آب‌های مفقود شده نامیده می‌شود و مقدار آن 47 درصد از حجم کلی برآورد می‌شود، اردن سالانه 365 میلیون دلار متحمل زیان می‌شود.

بهینه‌سازی مصرف

متخصصان راهکارهای غیرسنتی را برای تامین آب در اردن مطرح می‌کنند نظیر استفاده بهینه و تصفیه مجدد آب برای مصارف شست‌وشو و استحمام چرا که بررسی‌ها نشان می‌دهد 30 درصد آب درمصارف خانگی برای استحمام مصرف می‌شود.

متخصصان همچنین از عدم استفاده بهینه از آب باران انتقاد می‌کنند زیرا بخش اعظم آب باران بدون استفاده در 10 سد اصلی اردن بخار می شود.

در این میان، دولت اردن به دنبال راهکارهای ریشه‌ای اما پرهزینه مانند شیرین‌سازی آب دریا است به طوری که در آینده نزدیک، نخستین ایستگاه آب شیرین‌کن این کشور با ظرفیت 5 میلیون مترمکعب در سال در بندر عقبه واقع در دریای سرخ افتتاح خواهد شد.

قطعی آب 12 ساله

یکی از بارزترین مشکلات قطعی آب در اردن را می‌توان در حی النعام واقع در دل منطقه الاغوار مشاهده کرد به گونه‌ای که اهالی آن از 12 سال پیش با قطعی آب مواجه هستند و آب مورد نیاز خود را از طریق تانکرهای سیار تامین می کنند.

شهروندان اردنی در سراسر این کشور با جیره‌بندی آب رو به رو هستند که در خوش‌بینانه‌ترین حالت تنها در هفته، 2 روز آب دارند لذا مردم برای تامین حداکثری آب مورد نیاز خود، مخازنی را در پشت‌بام‌ها تعبیه کرده‌اند تا شاید همه روزهای هفته خود را از بی‌آبی نجات دهند اما در این میان، شهروندان حتی در روزهایی که باید طبق برنامه آب وصل شود، با قطعی آن مواجه هستند و مجبورند آب مورد نیاز خود را از تانکرهای سیار خریداری کنند.

اتهام‌زنی به اسرائیل

ساکنان اردن اساسا آب مورد نیاز خود را از رود اردن و دریاچه یرموک که به دلیل گرمای هوا در معرض بخار شدن بسیار قرار دارند، تامین می‌کنند؛ دو منبعی که اردن با سوریه و اسرائیل در آن شریک است، همچنین دریاچه الدیسی به علاوه سدها و چاه‌های زیرزمینی، آب مورد نیاز امّان، پایتخت اردن را تامین می کند.

اما تا این لحظه، اردن چشم به پروژه «ناقل بالبحرین» دوخته است که دریای سرخ را به بحر المیت به عنوان پروژه‌ای راهبردی برای حل مشکل کم‌آبی متصل می‌کند اما این پروژه بعد از عقب‌نشینی اسرائیل از آن و افزایش اعتراضات مردمی متوقف شده است.

طبق گفته وزارت آب اردن، پروژه مذکور با هدف شیرین‌سازی آب دریای سرخ و پمپاژ 300 میلیون متر مکعب  انجام می‌شود، در این میان، افکار عمومی اردن، اسرائیل را متهم به سرقت از آب اردن از زمان امضای توافق صلح وادی عربه در سال 1994 میلادی می کنند.

«سفیان التل»، کارشناس امور آب اردن در این باره تاکید می‌کند که تل‌آویو مجرای رود اردن ویرموک را به نفع خود تغییر داده و بر آب‌های زیرزمینی فلسطین چنگ انداخته است، وی همچنین تصریح کرد که اردن بعد از امضای توافق صلح با اسرائیل دچار کم‌آبی شده است.

بر اساس منابع خبری اردنی و عربی، اسرائیل بر خلاف معاهده وادی عربه كه در سال 1994 با اردن منعقد کرده است نه تنها به سهم بیش از 50 میلیون متر مكعبی اردن در آبهای مشترك در حوزه نهر «یرموك» پایبند نبود، بلكه در سال 1996 آب‌های آلوده ای را به اردن فرستاد كه هیچ كدام از سامانه های تصفیه آب نتوانستند در برابر آن كاری بكنند.

الجزیره نیز در سال 2011 اعلام كرد كه اسرائیل در زمستان اقدام به ذخیره سازی آب های گوارا از دریاچه «طبریا» می كند اما اردن تنها حق دارد كه از اندازه های مقرر شده از آب های زیر زمینی استفاده كند كه اصلی ترین مشكل آلودگی  آب به این علت بوده است.

روزنامه اردنی «العرب الیوم» نیز در سال 2011 خبر داد كه اردن از اسرائیل به صورت محرمانه 2 میلیون متر مكعب آب خرید كه قیمت هر متر مكعب به 40 سنت می رسید و علاوه بر این هزینه پمپاژ آب نیز را اردن متحمل شد.

از سوی دیگر اسرائیلی ها در سال 2017 اردن را تحت فشار گذاشتند تا طرح انتقال آب از دریای سرخ به بحر المیت را لغو كنند تا سفارت خود را در امّان را بازگشایی كنند.