روند فزاینده بهبود روابط قطر و عربستان به کجا رسیده است؟

میدل ایست نیوز: از زمانی که قطر و 4 کشور عربی (عربستان، امارات، بحرین و مصر) در شهر العلای عربستان به اختلافات خود پایان دادند، تغییراتی در روابط بین قطر و عربستان حاصل شده؛ تغییراتی که موجب کاهش برخی اختلافات و از سرگیری فزاینده روابط شده است.

پس از آنکه دو کشور در ژانویه 2021، اختلافات خود را کنار گذاشتند، مسئولان دو کشور به صورت پیوسته اظهارات مثبتی رد و بدل کردند و در نهایت تبادل سفیر و بررسی اکثر پرونده های مورد اختلاف بین طرفین انجام شد.

با وجود اینکه اقدامات سریع دو کشور برای از سرگیری روابط، ویژه و مهم بوده اما مقدماتی موجب تثبیت این اقدامات شده است، از جمله آن می توان به سفرهای متقابل مقامات سطح بالای دو کشور، بازگشایی مرزهای هوایی عربستان به روی قطر و از سرگیری کامل روابط دیپلماتیک اشاره کرد.

سفرهای متقابل

حضور امیر قطر در نشست سران شورای همکاری در شهر العلای عربستان، کلیدی برای پایان اختلافات بین دو کشور بود و در مقابل نیز با استقبال پرشور «محمد بن سلمان»، ولیعهد عربستان از امیر قطر همراه بود.

پس از این سفر و در آوریل 2021 نیز وزیر امور خارجه عربستان به دوحه رفت و با امیر قطر و وزیر امور خارجه این کشور دیدار کرد.

وزیر امور خارجه عربستان دعوت پادشاه این کشور از امیر قطر برای سفر به ریاض را به وی ابلاغ کرد؛ اقدامی که نشان دهنده گام جدی دو کشور برای اصلاح روابط فیمابین بود.

روند دیدارهای متقابل بین مقامات دو کشور متوقف نشد؛ امیر قطر در 30 آوریل با وزیر کشور عربستان دیدار و گفت وگو کرد و سپس خود در 11 مه 2021 به جده رفت و مورد استقبال ولیعهد این کشور قرار گرفت.

دیدارهای دوجانبه

در 6 ژوئیه، وزارت امور خارجه قطر اعلام کرد «احمد بن حسن الحمادی»، دبیرکل وزارت امور خارجه با سفیر عربستان با دوحه دیدار کرده و به بررسی روابط و همکاری دوجانبه در راستای تداوم بهبود روابط بین دو کشور از زمان حل اختلافات پرداخته است.

پیش از این دیدار نیز در عربستان، مسئول تشریفات وزارت امور خارجه عربستان در ریاض با معاون کاردار قطر در عربستان دیدار و درباره مسائل پروتکلی، تقویت همکاری دوجانبه و مسائل دارای اهمیت مشترک گفت وگو کرد.

معاون وزیر امور خارجه عربستان در امور کنسولی نیز با معاون کاردار قطر در ریاض دیدار کرد و به بررسی روابط و همکاری دوجانبه بین دو کشور پرداخت.

پیشتر و در نیمه آوریل نیز معاون کاردار قطر در عربستان با قائم مقام وزارت امور خارجه عربستان و پیش از آن نیز با معاون وزیر امور خارجه عربستان در امور تشریفات دیدار و گفت وگو کرده بود.

گسترش روابط

«خالد العطیه»، وزیر دفاع قطر در 15 ژوئیه 2021 با «منصور بن خالد آل سعود»، سفیر عربستان در قطر درباره روابط نظامی بین دو کشور و راه های تقویت آن گفت وگو کرد.

«عبدالله بن حمد آل ثانی»، معاون امیر قطر نیز در دیدار با سفیر عربستان، روابط دوجانبه و راه های تقویت آن علاوه بر مسائل مشترک و راه های توسعه همه جانبه آن را مورد بررسی قرار داد.

در 12 ژوئیه 2021 نیز چهارمین نشست کمیته پیگیری قطر و عربستان در مقر وزارت خارجه قطر در دوحه برگزار شد.

نخستین و سومین نشست کمیته پیگیری قطر و عربستان در ریاض به ترتیب در 31 مارس و 14 ژوئن و دومین نشست این کمیته نیز در 29 آوریل در دوحه برگزار شده بود.

بازگشت تدریجی روابط

«سلیمان نمر»، تحلیلگر سیاسی امور کشورهای عضو شورای همکاری در گفت وگویی با پایگاه خبری «الخلیج آنلاین» گفت: روابط عربستان و قطر به تدریج به وضعیت عادی باز می گردد اما هنوز به سطح ائتلاف استراتژیک نرسیده است و نوعی احتیاط در برقراری روابط استراتژیک بین دو کشور وجود دارد.

نمر معتقد است عربستان می تواند از رابطه قطر با ترکیه و ایران استفاده کند و از طریق میانجیگری قطر به عادی سازی روابط خود با ترکیه و ایران بپردازد.

وی همچنین به وخامت روابط بین عربستان و امارات در زمانی که روابط بین عربستان و قطر بهبود می یابد، اشاره کرد.

به نظر این تحلیلگر سیاسی، عربستان گام های سریع تری برای عادی سازی روابط خود با قطر برمی دارد و روابط استراتژیکی با عمان آغاز کرده است به گونه ای که احتمال دارد بنادر عمان جای بنادر دبی را برای عربستان بگیرد.

مسیر خاص روابط

از طرفی دیگر «محمود علوش»، پژوهشگر متخصص امور منطقه گفت که روند روابط عربستان و قطر از زمان آشتی بین دو کشور شاهد پیشرفت بوده و این پیشرفت بازتاب مثبتی بر گفتمان سیاسی و رسانه ای بین دو کشور داشته است.

وی با اشاره به اینکه از بین بردن آثار و پیامدهای بحران شورای همکاری آسان نخواهد بود، گفت که دو کشور هنوز در مرحله بازسازی اعتماد متقابل هستند و بازیابی کامل اعتماد متقابل به زمان نیاز دارد.

به گفته علوش، اگر چه بازگشت روابط بین دوحه و ریاض بخشی از آشتی دو کشور در چارچوب حل بحران شورای همکاری است اما پیشرفت و سرعت بهبود روابط بین دو کشور نسبت به رابطه دوحه با ابوظبی و منامه نشان می دهد که قطر و عربستان در مسیر خاصی به دور از چارچوب مساله آشتی در العلا حرکت می کنند و همچنین عربستان در تلاش است تا روابط خود با سایر کشورهای عضو شورای همکاری را نیز بهبود بخشد در حالی که در گذشته فقط به امارات و بحرین محدود شده بود.

علوش در ادامه بیان می کند که عربستان به دنبال آشتی کامل با قطر علی رغم محافظه کاری امارات، و ایجاد روابط مستحکم با عمان است.

وی از طرفی دیگر به بعد اقتصادی در بازسازی روابط میان کشورهای عضو شورای همکاری اشاره می کند و توضیح می دهد که رقابت عربستان برای تبدیل شدن به مرکز اصلی اقتصاد منطقه بر روابطش با امارات بیشتر از روابط با قطر تاثیر می گذارد.

علوش بیان می کند که ازسرگیری روابط سیاسی و تجاری بین دو کشور منجر به افزایش 40 درصدی شمار شرکت های عربستان خواهان فعالیت در دوحه شده است.