میدل ایست نیوز: در سال 1941 عربستان امتیاز استخراج نفت را به یک شرکت آمریکایی واگذار کرد. عربستان پس از مدتی در سال 1972 کنترل 20 درصد از شرکت را در اختیار گرفت و در سال 1980 مالکیت کامل آن را از آن خود کرد.
با افزایش ظرفیت استخراج و به کار گیری فناوریهای پیشرفته، شرکت مذکور توسعه یافت و آرامکوی امروزی شکل گرفت که باارزش ترین شرکت نفتی جهان محسوب میشود.
عربستان، مانند دیگر کشورهای عضو شورای همکاری، اقتصاد وابسته به صادرات نفت دارد؛ 90 درصد صادرات این کشور و بخش عمدهی درآمد دولت از فروش نفت است و آرامکو به تنهایی 63 درصد از درآمد دولت عربستان را تامین میکند.
شرکت آرامکو، با ویژگیهای رازآلود خود حتی در زمان کاهش قیمت جهانی نفت، سود خود را افزایش داد. ماجراهای موفقیت های متوالی آرامکو ادامه یافت؛ این شرکت با ارزش 2 تریلیون دلاری خود توانست در رقابت با اپل، گران ترین شرکت جهان شناخته شود، 10 درصد کل عرضهی نفت جهان را در اختیار داشته باشد، ذخایر خود را روی عدد 260 میلیارد بشکه ذخیره نفت خام اثبات شده، ثابت نگه دارد و سودی حدود 10 برابر اکسون موبیل(بزرگترین شرکت خصوصی نفت دنیا که آمریکایی است) کسب کند.
دهه هاست که ذخایر نفتی اعلام شده آرامکو صنعت نفت را دچار سردرگمی کرده است. این ذخایر از سال 1989 به طور مرموزی ثابت و حدود 260 میلیارد بشکه هستند. آرامکو می گوید عربستان سعودی 400 میلیارد بشکه منابع دارد که ممکن است روزی به ذخایر تجاری تبدیل شوند.
در حالی که آرامکو می تواند صرفاً با مدیریت بهتر میدان های نفتی موجود ذخایرش را همچنان ثابت نگه دارد. مدیرعامل شرکت می گوید ضریب بازیافت شرکت (یعنی سهم نفت بازیابی شده از منابع موجود در یک میدان) به طور متوسط 50 درصد است اما تا 70 درصد هم بالا می رود. این در حالی است که میانگین ضریب بازیافت جهانی به 33 درصد می رسد. آرامکو این کار را از طریق حفظ فشار چاه ها در درازمدت با استفاده از تزریق مجدد گاز و دیگر ابزارها انجام می دهد.
با این همه، درگیر شدن عربستان در جنگ یمن چندان برای آرامکو خوش یمن نبود، انصارالله، در تلافی حملات عربستان در مناطق مختلف یمن، چند حملهی پهپادی به آرامکو را ترتیب داد که در مخرب ترین آنها در سپتامبر 2019، حدود 50 درصد تولیدات آرامکو به دلیل آسیبهای ناشی از حمله، متوقف شد، 5/7 میلیون بشکه از تولیدات روزانه این شرکت کاسته شد و ارزش کل آرامکو دو درصد سقوط کرد.
این اتفاق در شرایطی رخ داد که آرامکو دو سال قبل، یعنی در اکتبر 2017 برای اولین بار از نشریه اکونومیست دعوت کرد تا به جز بخش امور مالی از دیگر بخش های شرکت بازدید کند، پس از تصویر ابهام آلودی که از آرامکو وجود داشت، این اقدام به حسن شهرت این شرکت کمک شایانی کرد. پس از آن آرامکو در زمینهی فناوری، آموزش و آیندهی نفت سرمایه گذاری کرده بود و با شتاب زیادی به سمت پیشرفت و توسعه در حرکت بود.
در چنین شرایطی حملهی پهپادی انصارالله یمن به آرامکو، قلب اقتصاد عربستان را نشانه رفت.
با وجود آسیب های شدید، آرامکو خیلی زود به بازسازی خود پرداخت، به دلیل هزینههای پایین استخراج نفت با فناوری های پیشرفتهای که در اختیار داشت، توانست با سرعت بیشتری به ظرفیت سابق خود در تولید نزدیک شود. علاوه بر لندن و نیویورک، بخشی از سهام خود را در هنگ کنگ ارائه کرد تا سرمایهگذاران شرقی را نیز جذب کند، برای ایجاد وجههی مثبت، اعلام کرد که قصد دارد کارمندان زن خود را از 25 درصد به 40 درصد افزایش دهد و در همان زمان مهندس ارشد و رئیس منابع انسانی شرکت را از بین زنان منصوب کرد.
با تلاش مضاعف و نیز جلب نظر متحدان خارجی آرامکو توانست به مدار توسعه بازگردد. اکنون با رشد 4 برابری نسبت به سال گذشته، سود خالص آرامکو 25/5 میلیارد دلار تخمین زده میشود، روزانه 12 میلیون بشکه تولید نفت دارد و در حال افزایش ظرفیت تولید تا 13 میلیون بشکه تا سال 2025 است، تمرکز آرامکو برای افزایش تولید در سالهای آینده، بیشتر بر مبنای افزایش ظرفیت تولید در میدانهای مرجان و برری است. میدان مرجان که در شرقیترین بخش عربستان سعودی قرار دارد، در 260 کیلومتری شمال شرقی ظهران و 90 کیلومتری میدان سفانیه، در مجاورت میدان فروزان ایران واقع شده است. همچنین آرامکو به دنبال افزایش ظرفیت تولید گاز طبیعی، 650 کیلومتر مربع خط لوله جدید احداث کرده است.
این شرکت سال گذشته از فناوری جدیدی رونمایی کرده که با استفاده از آن می توان یک تریلیون پیکسل سلول های رایانه ای جریان های هیدروکربنی را در 500 سال زمان شبیه سازی کرد. به این ترتیب آرامکو می تواند میدان های نفتی را با دقت بسیار زیاد مدل سازی می کند.
با این وجود نمیتوان از آیندهی آرامکو تصویر دقیقی ارائه داد. بزرگترین سهامدار این شرکت دولت عربستان سعودی و به طور خاص محمد بن سلمان است. اختلافات محمد بن سلمان با رقبای داخلی و نیز رهبران برخی کشورهای خارجی، به طور مستقیم امنیت و توسعهی آرامکو را مورد تهدید قرار میدهد، همانگونه که جنگ یمن، آسیب زیادی به تاسیسات آن وارد کرد و توسعهی شرکت را حدود دو سال به تعویق انداخت.
از سوی دیگر، وابستگی به صادرات نفت برای دولت عربستان نیز، مطلوب نیست. مانند بسیاری از کشورهای نفتی دیگر عربستان نیز به دنبال متنوع سازی اقتصاد خود بوده و از سال 2016 برنامههایی را به این منظور تدوین نموده است. مواردی مانند گردشگری از سوی دولت عربستان به عنوان جایگزین های اتکا به نفت در اقتصاد کشور در نظر گرفته شدهاند اما در همین سالها، آرامکو رشد قابل ملاحظهای را به نمایش گذاشته است که نشان از حمایتهای دولتی دارد.
به عبارت دیگر، متنوع سازی اقتصاد بنظر میرسد شعار مدرنی از سوی دولت عربستان باشد اما در عمل و در واقعیت، عدم اتکا به آرامکو ممکن نیست. اگر چه به نظر میرسد رهبران عربستان احساس نیاز چندانی نیز به منابع دیگر درآمدی دولت ندارند چرا که سود خالص نجومی بزرگترین شرکت نفتی جهان، منبع درآمدی مطلوبی به حساب میآید.
در نهایت، بنظر میرسد خصوصی سازی راه حل مطمئنی است تا مدیران آرامکو بتوانند بدین وسیله کمترین تاثیر را از رویداد های سیاسی بینالمللی دریافت کنند. اگر دولت عربستان، تن به خصوصی سازی آرامکو و نیز متنوع سازی اقتصاد کشور دهد، توسعهی پایدار هم برای کشور و هم برای آرامکو رقم خواهد خورد.