نویسندگان: جرج اِی. لوپز و حرایر بالیان
میدل ایست نیوز: از آنجایی که جهان در یک ماه گذشته بر افغانستان متمرکز شده بود، توافق سازش ماه ژوئیه در شورای امنیت سازمان ملل متحد بین ایالات متحده و روسیه چندان مورد توجه قرار نگرفت. توافق این دو و تصویب قطعنامه 2585 به معنای تمدید تحویل کمک های بشردوستانه حیاتی از طریق گذرگاه مرزی (باب الحوا) برای مدت یک سال خواهد بود.
اگرچه تصویب این قطعنامه به شک و تردیدها درباره تاثیر اختلاف نظرهای آمریکا و روسیه بر سر انتقال، نظارت و توزیع کمک ها از مرزها و نقش تحریم های غربی علیه سوریه، پایان داد؛ اما روند اجرای آن به شدت کند بوده است. با این حال، گزارش سازمان ملل متحد درباره پیشرفت روند اجرا در ماه اکتبر می تواند به تسریع روند کمک کند.
این قطعنامه شورای امنیت را به برداشتن «گام های عملی» برای رفع نیازهای فوری مردم سوریه با توجه به تاثیرات عمیق اجتماعی-اقتصادی همه گیری کووید19 و گسترش فعالیت های بشردوستانه از جمله در زمینه های آب، فاضلاب، بهداشت، آموزش، و پروژه های بهبود و ارتقاء شفافیت در عملیات ترغیب می کند. در ماده 5 قطعنامه، نقش دبیرکل سازمان ملل در نظارت بر اجرای توافق مطرح شده که یعنی، گزارش دبیرکل آنتونیو گوترش در ماه اکتبر در ارزیابی دستاوردها و کاستی های طرف های امضاکننده قطعنامه و سازمان ملل، اهمیت زیادی خواهد داشت.
چالش ها در اجرای قطعنامه دو گونه است. یک، تقویت و تثبیت روند تحویل کمک ها به موقع و مطابق مفاد قطعنامه تا پیش از بررسی شش ماهه در ژانویه؛ دو، ایجاد چارچوبی برای گام برداشتن مثبت و ملموس قدرت های بزرگ و دولت سوریه در جهت کاهش رنج های مردم بر اساس اجماع حاصل شده در ماه ژوئیه. انتظار می رود گوترش در گزارش خود به بررسی دقیق و صریح نحوه برخورد شورای امنیت با این چالش ها بپردازد.
برای کشورهای کلیدی غربی، قطعنامه 2585 شورای امنیت یک پیروزی دیپلماتیک به نفع مردم سوریه قلمداد می شود. لیندا توماس گرینفیلد، نماینده دائم ایالات متحده در سازمان ملل، در استقبال از حصول این توافق گفت: «ما از بروز فاجعه در رابطه با مردمی که همین حالا هم بیش از حد آسیب دیده اند، جلوگیری کردیم.» اینه ماری اریکسن سراید، وزیر امور خارجه نروژ، قطعنامه را «نقطه عطفی» در رابطه با سوریه توصیف کرد که در حدود 5 سال گذشته به اتفاق آراء به تصویب رسیده و احتمالا می تواند در راه حل های سیاسی مورد استفاده قرار گیرد.
اما قطعنامه مخالفانی نیز دارد که می توان از جمله آنها به فعالان در زمینه حقوق بشر و کمک های بشردوستانه اشاره کرد. عفو بین الملل از شورای امنیت به دلیل عدم اعمال فشار به روسیه برای بازکردن سایر گذرگاه ها انتقاد کرد. دیده بان حقوق بشر فراتر رفت و از روسیه به دلیل «سیاسی کردن کمک های بشردوستانه و نادیده گرفتن غیرنظامی ها در شمال سوریه» انتقاد کرد.
اگرچه در انتقادها از قطعنامه دلایلی برای ابراز همدردی وجود دارد، اما این قطعنامه می تواند و باید سکوی پرتابی برای همکاری های قدرت های بزرگ در آینده باشد که به نفع سوری ها تمام خواهد شد. این توافقنامه اولین اجماعی است که در نتیجه صرف نظر طرف های درگیر در سوریه اعم از داخلی و بین المللی از خواسته های ماکسیمالیستی آنها حاصل شده است. اگر قطعنامه 2585 بتواند به همکاری بیشتر در عملیات امدادرسانی منجر شود، می تواند پایه ای ثابت برای گسترش امدادرسانی باشد.
به عبارت دیگر، توافق آمریکا و روسیه نه یک فاجعه خطرناک است و نه یک معجزه غیرمنتظره. در مقابل، نتیجه دیپلماسی مصرانه بوده که حتی گفت و گوهای روسای جمهوری جو بایدن و ولادیمیر پوتین درباره بن بست در سوریه در ماه ژوئن نیز بر آن تاثیر داشته است. اینگونه دیپلماسی باید مورد استقبال و تشویق دبیرکل و سایر اعضای شورای امنیت قرار گیرد و دو قدرت روسیه و آمریکا هم باید به خاطر داشته باشند که سازش بین آنها امکانات جدیدی را برای توقف فاجعه سوریه فراهم کرده است.
اگر آمریکا بر افزایش شمار گذرگاه ها اصرار و روسیه به جلوگیری از تحویل کمک های بشردوستانه از طریق گذرگاه های مرزی که تحت کنترل دولت سوریه نیست تهدید می کرد، دو عضو دائمی شورای امنیت درگیر مشاجره های خطرناکی می شدند که نتیجه ای غیر از بن بست و آسیب بیشتر به مردم سوریه نداشت. در نهایت، آمریکا از ایده افزایش شمار گذرگاه های مرزی به نفع شفافیت بیشتر در عملیات و همچنین افزایش دسترسی برای رفع نیازهای بشردوستانه، صرف نظر کرد.
گزارش های گوترش در ماه اکتبر و پس از آن، می تواند در شفافیت بیشتر در ارائه کمک های بشردوستانه از طریق گذرگاه باب الحوا موثر باشد و حتی احتمال بازگشایی گذرگاه های بیشتر تحت نظارت سازمان ملل را ایجاد کند و به بازنگری در قطعنامه 2585 منجر شود.
امید بر آن است که دولت بایدن در رابطه با تحریم های سوریه از جمله قانون ناکارآمد سزار و همچنین معافیت از تحریم ها در پاسخ به همه گیری کووید19، انعطاف پذیری خلاقانه نشان دهد. چنین اقدامی یک فضای مطلوب برای همکاری ایجاد خواهد کرد. به علاوه، ایالات متحده باید تحریم های مربوط به مسائل حیاتی در زمینه های آب، فاضلاب، بهداشت، آموزش و پروژه های بازسازی و بازسازی سرپناه را که زیرساخت های اساسی امنیت انسانی برای مردم سوریه هستند، تعلیق کند. تسهیل انتقال حواله توسط سوری های ساکن خارج کشور به خانواده های آنها در سوریه نیز تا حد زیادی به کاهش رنج مردم کمک می کند و وابستگی سوری ها به کمک های بشردوستانه را کاهش می دهد. این خط نجات فرد به فرد باید نوعی خدمات بشردوستانه ضروری برای خیر و صلاح سوری هایی در نظر گرفته شود که سعی در بازسازی زندگی خود دارند.
در همین حال، دولت سوریه نیز باید در رابطه با مسئولیت های خود پاسخگو باشد و روسیه می تواند نقش مهمی در این زمینه ایفا کند. هدف از هر گونه اقدامی در این زمینه، اعتمادسازی و رویکرد انگیزه-محور است که به طور کلی دیپلماسی چندجانبه و به ویژه اقدام مشترک آمریکا و روسیه را در جهت پایان دادن به درگیری های سوریه و شروع بهبود اقتصادی تقویت می کند. این همکاری جدید، نتیجه و هدف تلاش های آنتونیو گوترش در رابطه با سوریه بوده است و انتظار می رود گزارش های او درباره موفقیت های اولیه این رویکرد جدید بتواند به استفاده بهتر از فرصت های نوظهور برای کمک های بشردوستانه به مردم سوریه کمک کند.
