رقابت روسیه، ایران و امریکا، لبنان را وارد بازی بزرگ گاز می کند

میدل ایست نیوز: روزهای آتی نشان می دهد که پیش بینی ها درباره اینکه جنگ اوکراین دستیابی به توافق هسته ای ایران در مذاکرات وین را تسریع می بخشد، تا چه حد درست بوده است.

این پیش بینی ها با استناد بر اخبار فاش شده از مذاکرات که حاکی از پیشرفت آن است، مطرح شده و بیان می کند که امریکا و کشورهای اروپایی نیاز دارند از مشکل برنامه هسته ای ایران خلاص شوند تا بتوانند با روسیه که بر پرونده ایران اولویت دارد، مقابله کنند.

از طرفی دیگر برخی بیان می کنند که مسکو با همکاری تهران سعی در سنگ اندازی در مسیر مذاکرات را دارد تا بحران های بین المللی موجود در مقابل دولت امریکا را در پاسخ به جنگ طاقت فرسای اقتصادی که جو بایدن علیه روسیه راه انداخته، حفظ کند.

محافل سیاسی لبنان، بازتاب های جنگ اوکراین بر تسریع یا تعویق در مذاکرات وین با توجه به بازتابی که بر لبنان و جایگاه ایران در آن دارد را زیر نظر دارند.

یک مقام لبنانی نزدیک به ایران معتقد است اظهارات سرگی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه درباره اینکه ایران به شفافیت بیشتری نسبت به توافق هسته ای نیاز دارد و روسیه از امریکا ضمانت کتبی می خواهد، نشان دهنده سنگ اندازی روسیه برای توافق هسته ای با وجود پیشرفت قابل ملاحظه آن است و این موضع روسیه تلاشی برای فشار بر تهران در راستای به تعویق انداختن این توافق است.

وی به گفت وگوی یک مسئول بلندپایه ایرانی با رویترز نیز اشاره کرد که او در آن گفته بود درخواست ضمانت روسیه برای مذاکرات هسته ای ایران سازنده نیست.

این مسئول لبنانی گفت مقامات ایران از اینکه روسیه دستیابی به توافق را به تحریم های امریکا و اروپا علیه خود ربط داده، ناخشنود هستند، چرا که اظهارات لاوروف به این معناست که در صورت برداشته شدن تحریم ها از ایران و تحریم اقتصادی روسیه و عدم امکان تعامل با ایران به دلیل محاصره اقتصادی غرب، ممکن است روسیه توافق جدید هسته ای را امضا نکند.

گاز جایگزین روسیه برای اروپا از ایران تامین می شود یا اسرائیل؟

برخی از محققان تا آنجا پیش رفته اند که می گویند دلیل عجله امریکا برای به پایان رساندن توافق هسته ای، این است که گاز ایران جایگزین گاز روسیه برای اروپا شود. اما در مقابل برخی دیگر بعید می دانند که امریکا گاز ایران را به گاز روسیه ترجیح دهد.

ناظران معتقدند ترسیم مرزهای دریایی بین لبنان و اسرائیل از اولویت های امریکا است تا در تامین گاز بر خاورمیانه از اسرائیل که در حفاری در یکی از میادین پیشرفت داشته و میدان گازی کاریش در نزدیکی میادین لبنان اتکا شود.

به نظر این ناظران توجه امریکا به ترسیم مرزهای دریایی بین لبنان و اسرائیل برای تضمین امنیت میادین گازی است چرا که ماندن اختلافات بین اسرائیل و لبنان، سکوهای استخراج گاز اسرائیل در دریا را تهدید می کند.

البته برخی معتقدند جنگ اوکراین مجددا لبنان را وارد بازی بین المللی مربوط به بازارهای گاز کرده است؛ هر چند از دور.

در همین رابطه غسان حاصبانی، معاون سابق نخست وزیر لبنان گفت آنچه در اوکراین رخ می دهد بخشی از یک استراتژی منطقه ای و بین المللی بزرگ است که لبنان درون آن قرار دارد، چرا که جنگ انرژی است که تحت رقابت بین روسیه و ایران برسر ورود یا عدم ورود به بزرگترین بازار گاز یعنی اروپا قرار دارد.

روسیه بزرگترین ذخایر را دارد و پس از آن ایران قرار دارد. یکی از دلایل جنگ در سوریه پروژه انتقال گاز از کشورهای عضو شورای همکاری به طور مشخص از حد فاصل میان ایران و قطر با لوله به سوریه و سپس ترکیه و اروپا بود؛ پروژه ای که جنگ سوریه آن را متوقف کرد و روسیه که صدها میلیارد گاز به اروپا می فروشد و رقیبی نمی خواهد وارد سوریه شد.

حاصبانی افزود در رابطه با اوکراین اما به نفع  روسیه نیست، کشورهای عضو ناتو وارد کننده انرژی به اروپا باشند. بر سر همین مساله همواره با ترکیه که در ورودی اروپا قرار دارد و عضو ناتو است و لوله گاز از آن عبور می کند، تنش وجود دارد با توجه به اینکه احتمال دارد ترکیه گذرگاهی برای هر پروژه احتمالی برای عبور خط لوله گاز از ایران باشد.

رقابت ایران و روسیه در شرق مدیترانه

معاون سابق نخست وزیر لبنان اظهار داشت ایران به گاز شرق مدیترانه توجه دارد، یا برای کنترل بر آن و یا جلوگیری از ورود آن به اروپا به دلیل رقابت جدیدی که بر سر بازارهای اروپا وجود دارد.

شرق مدیترانه برای روسیه نیز مهم است همانطور که گاز آذربایجان برایش اهمیت دارد، به این صورت که یا باید بخشی از سیستمی باشد که آن را استخراج می کند و به اروپا می فروشد و یا تحت کنترل خود باشد. این مساله در رابطه با ایران نیز صدق می کند که عدم استخراج گاز در مدیترانه برایش مهم است.

حاصبانی توضیح داد که این جنگ استراتژیک بیش از 20 سال است که در جریان است. درست است که ایدئولوژی ایران در شرق مدیترانه گسترش یافته اما منافع استراتژیک و اقتصادی آن نیز گسترش یافته است.

به گفته وی این جنگ بازی کشورها است از این رو کشورهایی نظیر لبنان و اوکراین بهتر است در همه درگیری ها بی طرف باشد و خود را درگیر نکنند چرا که درگیری ها بر سر منافع کشورهای بزرگ است.

وی درباره مساله ترسیم مرزهای آبی بین اسرائیل و لبنان به میانجیگری امریکا و پیشنهاد مکتوب ارائه شده به لبنان گفت: مشخص است که یک گروه از لبنان قصد انجام سریع ترسیم مرزهای آبی را ندارد که این قصد نشات گرفته از اهتمام به حفظ ثروت نفتی و منابع طبیعی لبنان نیست، بلکه اهرمی برای مذاکره است که حکومت لبنان مذاکره کننده و تصمیم گیرنده نهایی است.

معاون سابق نخست وزیر لبنان تصریح کرد که هر بار حکومت به توافق نزدیک شد، گروهی سنگ اندازی کرده و هر بار که مذاکراتی منطقه ای یا بین المللی در کار بوده، این موضوع به جریان افتاده است اما به نظر می رسد تمایلی برای حل آن وجود ندارد چرا که توافق بر سر آن یعنی آغاز استخراج گاز در لبنان و این یعنی ساخت لوله گاز که از شرق مدیترانه به اروپا کشیده خواهد شد.

این مساله به نفع کسانی که ساحل مدیترانه را تحت کنترل دارند، یعنی ایرانی ها نیست چرا که آن را در اختیار دارند و می خواهند گاز آن را به اروپا صادر کنند و لبنان یکی از رقبای بازار اروپا خواهد بود.

از طرفی دیگر کشورهایی که گاز به اروپا صادر می کنند از جمله روسیه به نفعش نیست لبنان یا کشورهای همجوار آن گاز استخراج و به اروپا صادر کنند.

لبنان عامل تهدید و اهرم فشار برای صادرات انرژی به اروپا

حاصبانی در همین راستا به عجله امریکا برای ترسیم مرزهای آبی لبنان و اسرائیل اشاره کرد و گفت این عجله برای تمایل امریکا به رساندن گاز جایگزین روسیه به اروپاست اما تیم نماینده تهران در لبنان نگرانی رساندن گاز ایران به اروپا را دارد و از همین رو بر رفع تحریم ها برای صادرات و ساخت لوله انتقال گاز تاکید می شود.

اینها سه قدرت (روسیه، ایران و امریکا) هستند که مستقیماً درگیر استخراج گاز لبنان هستند که مستلزم تعیین مرزها و سپس اکتشاف در سایت‌هایی هستند که قرار نیست در معرض تهدید موشکی باشند.

گفتنی است لبنان از سال 2006 منتظر گسترش خط لوله گاز به اروپا بود و در سال های 2009 و 2010 از لبنان خواستار عبور لوله گاز از مرزهای ایران و قطر و سپس ترکیه و اروپا شد.

حاصبانی اشاره می کند که اوضاع لبنان پس از سال 2010 رو به وخامت رفت؛ زمانی که اقتصاد لبنان ضعیف شد و سپس سیاست برهم زدن حکومت لبنان از درون در پی استعفای سعد الحریری نخست وزیر سابق لبنان، پیش گرفته شد و دو سال و نیم دولتی سرکار نبود و لبنان به یک کشور فلج تبدیل شد.

لبنان این روزها تحت تاثیر عوامل سیاسی و خارجی قرار گرفته که از آن به عنوان تهدید و اهرمی برای مذاکره با کشورهای مرتبط با صادرات انرژی به اروپا استفاده می شود.