در بحران اوکراین، مصر کدام طرف ایستاده است؟

میدل ایست نیوز: با گذشت دو ماه از بحران اوکراین، مصر از معدود کشورهای خاورمیانه بوده که موضع مشخصی در قبال این رویداد نداشته است.

مقامات مصری نگران‌اند که موضع‌گیری آنها بر روابطشان با طرفین درگیر اثرگذار باشد، لذا علاوه بر تلاش‌هایی که برای حل بحران از جانب مصر صورت‌گرفته است، دستورالعملی نیز به مطبوعات و نهادهای امنیتی این کشور ابلاغ شده و از آنها خواسته شده موضع بی‌طرفی دررابطه‌ با جنگ اوکراین اتخاذ کنند.

به‌طور قطع، مصر از اقدام روسیه در قبال اوکراین حمایت نخواهد کرد چرا که چنین عملی تحریم مصر توسط امریکا را در پی خواهد داشت و این امر به‌منزله فروپاشی اقتصاد بی‌ثبات مصر است، دراین‌ بین حفظ روابط نزدیک با روسیه نیز برای قاهره امری حیاتی است.

روابط مصر با امریکا

روابط میان قاهره و واشنگتن رابطه عمیق و ریشه‌دار است، کمک‌های نظامی امریکا به مصر چنان است که اساسی‌ترین تسلیحات ارتش مصر، تولیدات امریکایی هستند.

قراردادهای سلاح میان مصر و امریکا مقطعی نبوده و متوقف نمی‌شود، آخرین مورد آن اواخر ماه گذشته بود که واشنگتن با دو قرارداد فروش تجهیزات نظامی به مصر به ارزش 2.56 میلیارد دلار موافقت کرد که شامل هواپیماهای ترابری و سامانه‌های راداری بود.

قرارداد نخست که 2.2 میلیارد دلار ارزش دارد شامل فروش 12 هواپیمای سی -130جی سوپر هرکولس و دیگر تجهیزات مربوط به آن بود و قرارداد دوم مربوط به فروش سامانه راداری پدافند هوایی به ارزش 355 میلیون دلار برای کمک به مقابله با تهدیدات هوایی است.

علاوه بر قراردادهای مذکور، امریکا 300 میلیون دلار به‌عنوان کمک نظامی به ارتش مصر ارائه می‌دهد که بخش اعظم آن فقط برای خرید تسلیحات و تجهیزات امریکایی اختصاص دارد.

قاهره هرساله پس از تصویب بودجه امریکا به مذاکره با واشنگتن برای خرید تسلیحات امریکایی موردنیاز خود اقدام می‌کند تا از پول آن، کمک‌های مالی امریکا کسر شود.

روابط دو کشور در زمینه‌های سیاسی و اقتصادی نیز روابطی عمیق است و می‌توان مصر را از متحدان مهم ایالات متحده آمریکا در منطقهٔ خاورمیانه به‌حساب آورد.

باتوجه‌ به چنین روابطی انتظار می‌رفت که مصر از ابتدای اقدام روسیه در حمله به اوکراین، به حمایت از اوکراین به‌عنوان متحد آمریکا و ناتو بپردازد، اما چنین تصوری ناشی از شناخت ناقص سیاست خارجی مصر است چرا که روابط قاهره با مسکو نیز در ساله‌ای اخیر روابطی عمیق و پایدار بوده است.

روابط مصر با روسیه

نزدیکی قاهره به مسکو در بیشتر مواقع برای باج خواهی از غرب و ایالات متحده‌ی امریکا بوده است، پوتین نیز با علم به این موضوع سعی کرده تا از روابط دو کشور به سود خود بهره برداری کند.

روابط مصر و روسیه روابطی چندبعدی در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و نظامی است. در واقع مصر برای مسکو مزایای استراتژیک و تجاری دارد.

در بعد سیاسی، زمانی که عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور مصر کودتای مصر را ترتیب داد، روسیه به حمایت از کودتا پرداخت و روابط پوتین با السیسی از همان زمان آغاز شده و نزدیک‌تر شد چنان که کمتر از یک دهه پس از به حکومت رسیدن السیسی، مصر و روسیه قراردادی به ارزش 25 میلیارد دلار برای ساخت نیروگاه هسته‌ای الضبعه امضا کردند.

در بعد اقتصادی، علاوه بر واردات مواد غذایی مصر از روسیه و نیز میزان قابل‌توجه گردشگران روس در مصر، شرکت‌های روسی حق سرمایه‌گذاری در کانال سوئز را دارند و از مهم‌ترین سرمایه‌گذاران خارجی در مصر به‌حساب می‌آیند.

در بعد نظامی، مانور‌های نظامی مشترکی میان دو کشور برگزار شده است، به‌علاوه قراردادهای تسلیحاتی نیز میان دو کشور به امضا رسیده و حتی در برخی بحران‌های منطقه دو کشور موضع مشترک داشته و در یک جبهه جنگیده‌اند.

سپتامبر 2014، مصر و روسیه قراردادی 3.5 میلیارد دلاری برای خرید جت‌های جنگنده MiG-29M2، بالگردهای Ka-52 و سامانه‌های موشکی ضد بالستیک Antey-2500 امضا کردند. در آن زمان، دولت اوباما انتقال برخی از تجهیزات نظامی به قاهره را متوقف کرده بود، درحالی‌که اتحادیه اروپا نیز تحریم تسلیحاتی را علیه این کشور اعمال کرده بود؛ بنابراین روسیه نه‌تنها به السیسی برای مقاومت در برابر فشارهای خارجی کمک کرد، بلکه از تلاش‌های او برای بازگرداندن مصر به سیاست قدرت در خاورمیانه حمایت کرد. پس‌ازآن، مجتمع صنعتی دفاعی روسیه بازار پرسودی پیدا کرد.

به‌عنوان‌مثال، در سال 2018، مصر خرید 31 جت جنگنده Su-35 را آغاز کرد که معامله‌ای به ارزش 2 میلیارد دلار بود، روسیه همراه با فرانسه به شریکی کلیدی برای قاهره تبدیل شد، زیرا این کشور در قیاس با آمریکا روابط متنوع‌تری با مصر برقرار کرد.

روسیه و مصر در درگیری در لیبی در یک جبهه قرار گرفته‌اند. هر دوی آن‌ها از ارتش ملی لیبی (LNA) به رهبری خلیفه حفتر و مجلس نمایندگان مستقر در شرق این کشور تکه‌تکه شده حمایت کرده‌اند.

مزدوران گروه واگنر تحت حمایت روسیه، حمله به طرابلس را در اواخر سال 2019 تا اوایل سال 2020 رهبری کردند و از زمان شکست گروه واگنر، هم مصر و هم روسیه از حفتر فاصله گرفته و به دولت وحدت ملی نزدیک شدند؛ درمجموع لیبی به‌عنوان یک محور اصلی در همکاری‌های دیپلماتیک بین قاهره و مسکو باقی خواهد ماند.

تلاش‌های مصر برای حل بحران اوکراین

باتوجه‌ به آنچه گفته شد روابط مصر هم با امریکا و هم با روسیه روابطی مهم و حیاتی برای این کشور است لذا می‌توان مصر را یکی از بازندگان بحران اوکراین معرفی کرد.

به همین دلیل از ابتدای بحران قاهره به دنبال راه حلی برای پایان‌دادن به آن بوده است؛ مقامات مصری چندین بار از رؤسای جمهور روسیه و اوکراین دعوت کرده‌اند که به مذاکره پرداخته و بحران را به روش دیپلماتیک حل‌وفصل نمایند. همچنین مصر پیشنهاد برگزاری نشست فوق‌العاده برای اتحادیه عرب دررابطه‌با بحران اوکراین داده است تا بدین‌وسیله کشورهای عربی موضعی متحد و راهگشا اتخاذ کنند که هم منافع عربی حفظ شده و هم مسیری برای حل بحران ترسیم گردد.

تلاش‌های مصر برای حل بحران البته تنها به دلیل حفظ روابط با شرکای فرامنطقه‌ای خود نبوده است، برخی اثرات بحران مستقیماً متوجه قاهره است.

تأثیرات بحران اوکراین بر مصر

تأثیرات بحران اوکراین بر کشور مصر را در دو بعد منفی و مثبت می‌توان ارزیابی کرد.

در بعد منفی، اقتصاد مصر در آستانه فروپاشی قرار خواهد گرفت، باوجود آنکه عده‌ای بحران کرونا و بحران اوکراین را بهانه‌هایی می‌دانند که السیسی با استفاده از آنها به دنبال توجیه ناکارآمدی دولت خود، تورم افسارگسیخته و افزایش چند برابری قیمت مواد غذایی است اما تداوم این بحران به شکلی ملموس اقتصاد مصر را ویران خواهد کرد.

مصر 50 درصد گندم موردنیاز خود را از روسیه و 30 درصد آن را از اوکراین وارد می‌کند، توقف واردات به معنای بحران تأمین گندم و چندبرابر شدن قیمت نان است.

در حوزه گردشگری نیز کشور مصر از دو جهت متحمل ضرر زیادی شده است؛ از یک سو پس از آنکه پروازهای روسیه به اوکراین در سال 2021 ازسرگرفته شد تعداد گردشگران روس، رو به افزایش بود که با وقوع بحران جریان گردشگری از روسیه به مصر متوقف شد.

از سوی دیگر هتل‌های مصری آن دسته از شهروندان اوکراینی که راه برگشت آنها به کشورشان بسته بود را به طور رایگان اسکان دادند و همین امر نیز زیان قابل‌توجهی برای صنعت گردشگری این کشور به همراه داشت.

اما بحران اوکراین تأثیر مثبتی نیز بر مصر خواهد داشت، باتوجه‌ به افزایش نرخ انرژی و نیز تحریم صادرات گاز روسیه، مصر می‌تواند صادرات گاز خود را افزایش داده و از این طریق بخشی از کسری بودجه خود را جبران کند.

این امر البته به عوامل متعددی از جمله ظرفیت زیرساخت‌های مصر بستگی دارد و در مقایسه با پیامدهای منفی بحران بر مصر، تأثیری ناچیز است.

فرجام

در صورت تداوم بحران، مصر ناگزیر از موضع‌گیری مشخص است و نظر می‌رسد به دلیل وابستگی به ایالات متحده و هراسی که از تحریم شدن توسط امریکا دارد، به حمایت از اوکراین، متحد ناتو بپردازد.