“ناتوی خاورمیانه”، اتحادی که فقط اسرائیل می خواهد

نویسنده: کانر ایکالز

میدل ایست نیوز: بنی گانتز، وزیر دفاع اسرائیل، اواخر ماه ژوئن با اعلام اینکه با چندین کشور عربی به یک ائتلاف دفاع هوایی تحت رهبری ایالات متحده با هدف مقابله با ایران پیوسته، ناظران را غافلگیر کرد؛ اما واقعیت این است که منابع آگاه در کنگره درباره این ادعا چندان مطمئن نیستند و برخی کشورهای عربی همچون مصر پیوستن به هر گونه ائتلاف نظامی علیه ایران را آشکارا رد کرده اند.

ادعای گانتز واقعی باشد یا نه، «اتحاد دفاع هوایی خاورمیانه» اتفاق جدیدی نیست. گانتز مدعی شده که این ائتلاف پیشتر چندین حمله توسط ایران را خنثی کرده است که احتمالا می تواند به سال های پیش بازگردد. اما مهم اینکه به نظر می رسد این اظهارات برای قانونگذاران کنگره آمریکا نیز تازگی داشتند. درست اوایل ژوئن و پیش از اظهارات گانتز بود که اعضای مجلس نمایندگان و سنا یک لایحه با درخواست تشکیل ائتلافی بسیار شبیه به آنچه گانتز از آن سخن گفت، ارائه کردند. به علاوه، منابع آگاه در کنگره آمریکا به «ریسپانسیبل استیت کرفت» گفته اند که در حال حاضر هماهنگی درباره پدافند هوایی در منطقه بسیار ضعیف است. این تفاوت در اظهارات و اطلاعات نشان دهنده نبود ارتباط بین واشنگتن و تل‌آویو درباره واقعیت اتفاقات و امور در صحنه است.

در میانه همه این سردرگمی ها، واضح است که اگر اتحاد دفاع هوایی خاورمیانه در کار باشد، اعضای دیگر آن به اندازه اسرائیل تمایل به علنی کردن آن ندارند. هیچ منبع آمریکایی وجود چنین اتحادی را تایید نکرده و نام شرکت کنندگان عرب علنی نشده است. اگرچه بسیاری بر این باورند که ائتلاف احتمالی می تواند عربستان سعودی، قطر، مصر، امارات متحده عربی، بحرین و اردن را شاکل باشد که همگی در ماه مارس در نشست نظامی سطح بالا با ایالات متحده و اسرائیل شرکت کرده بودند.

کریستین کوتس اولریشسن، یکی از اعضای موسسه سیاست عمومی بیکر در دانشگاه رایس، بر این باور است که اظهارات گانتز احتمالا یک «استراتژی مدیریت اطلاعات» پیش از سفر جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا، به خاورمیانه بوده است: «این اظهارات احتمالا تلاشی از سوی اسرائیلی ها برای ایجاد روایت مورد نظرشان پیرامون ایده همکاری منطقه ای با کشورهای عربی خلیج فارس مانند امارات و احتمالا عربستان سعودی مبتنی بر احساس تهدید مشترک از جانب ایران بوده است.»

سرگرد راب لودویک، سخنگوی پنتاگون، به ریسپانسیبل استیت کرفت گفت که وزارت دفاع از اظهارات گانتز اطلاع دارد، اما درباره آن اظهارنظر نمی کند: «تعهد وزارت دفاع به افزایش همکاری های منطقه ای در برابر تهدید ایران چیز جدیدی نیست. شبکه همکاری امنیتی همچنان اولویت بالایی برای وزارت دفاع آمریکا دارد.»

نماینده جمهوری خواه دان بیکن که یکی از حامیان لایحه یاد شده در مجلس بود، در ایمیلی نوشت: «با توجه به حملات (ادعایی) ایران، معماری یکپارچه دفاع هوایی که از غیرنظامیان و زیرساخت ها محافظت می کند، باید خیلی زودتر انجام می شد.» او بدون اشاره مستقیم به ادعاهای گانتز افزود: «مطمئنم که این لایحه دو مجلسی و دو حزبی از منافع امنیتی ایالات متحده محافظت خواهد کرد و در حفظ صلح در خاورمیانه موثر خواهد بود.»

کاخ سفید، وزارت دفاع اسرائیل و شانزده عضو دیگر کنگره از جمله نه حامی لایحه موسوم به قانون دفاع، از اظهارنظر درباره وجود یا عدم وجود اتحاد دفاع هوایی خاورمیانه خودداری کردند.

«ناتو خاورمیانه» و مخالفان آن

اگر اتحاد دفاع هوایی خاورمیانه واقعی باشد، می توان آن را جدیدترین مورد از تلاش های تحت رهبری ایالات متحده برای ایجاد یک اتحاد نظامی رسمی در خاورمیانه دانست. آخرین تلاش در سال 2017 توسط دونالد ترامپ، رئیس جمهوری وقت، تحت عنوان اتحاد استراتژیک خاورمیانه صورت گرفت که هدف آن قرار دادن شورای همکاری خلیج فارس، اردن، مصر و ایالات متحده تحت یک چتر امنیتی بود. این برنامه نهایتا با یک سری موانع مواجه شد که مهمتر آنها، منافع امنیتی متنوع و گاهی اوقات متضاد شرکت کنندگان بالقوه بود. همانطور که جورجیو کافیِرو از موسسه تحلیلی کشورهای خلیج اشاره کرده است، این کشورها تصورات متفاوتی از تهدید ایران دارند.

مشارکت اسرائیل در یک چنین ائتلافی به پیچیدگی های آن می افزاید. بسیاری از کشورهای عربی تمایلی به همکاری علنی با اسرائیل ندارند و اعضای برجسته شورای همکاری خلیج فارس مانند عمان و کویت هرگز روابط رسمی با تل آویو نداشته اند و عراق هم اخیرا قانونی را تصویب کرده که می تواند به حبس ابد هر کسی بیانجامد که عادی سازی روابط با اسرائیل را ترویج می کند.

برخی نگران برخورد ایران با اخبار مربوط به ائتلاف نظامی به ویژه در میانه تلاش های عراق برای از سرگیری مذاکرات مستقیم بین تهران و ریاض هستند. قطر هم با توجه به میزبانی از دیپلمات های آمریکا و ایران برای مذاکرات هسته ای، ترجیح می دهد شرایط در منطقه صمیمی باشد. باربارا اسلاوین از شورای آتلانتیک، با این استدلال که چنین چارچوب تحریک آمیزی «عاقلانه» نیست، گفت: « فکر می کنم نگرانی در نحوه ارائه آن به عنوان چیزی است که برای مقابله با ایران طراحی شده است. اما از سوی دیگر، واقعیت همین است. این چیزی است که این کشورها را گردهم می آورد. عشق به آرمان فلسطین نیست. ترس از ایران است.»

حتی اگر اظهارات گانتز درباره ائتلاف دفاع هوایی اغراق آمیز بوده باشند، بسیاری در آمریکا از افزایش همکاری امنیتی در خاورمیانه حمایت می کنند و گواه این ادعا هم لایحه اخیر کنگره است. حامیان لایحه می گویند می خواهند آن را در بودجه دفاعی 2023 بگنجانند. اگر موفق شوند، احتمال بررسی دقیق پیشنهاد کاهش می یابد. لایحه هزینه های دفاعی سال گذشته آمریکا بیش از 900 صفحه بود که جایی برای بررسی دقیق و رد موارد ناکارآمد باقی نمی گذاشت.

حامیان لایحه معتقدند اتحاد دفاع هوایی برای جلوگیری از تجاوز ایران و ترویج توافقنامه ابراهیم در عادی سازی روابط اسرائیل و چندین کشور عربی، کلیدی است. اما مخالفان نگران هستند که این امر ایالات متحده را به ادامه حضور نظامی عمده در منطقه وادار کند و خطر کشیده شدن آن به مناقشات منطقه ای را افزایش دهد. از نظر بسیاری از ناظران، تنها راه پایدار برای برقراری و محافظت از امنیت در منطقه، بازگشت آمریکا به برجام و پیشبرد دیپلماسی منطقه ای است. کافيِرو گفت: «به نظر من، برجام تنها راه واقع بينانه براي جلوگيري از خارج شدن امور از کنترل است. از طریق دیپلماسی است که کشورهای منطقه می توانند راه هایی برای کاهش تنش ها و برای تثبیت روابط خود با ایران بیابند. و من معتقدم که ایالات متحده باید بازیگران منطقه را به انجام این کار تشویق کند.»